Biyoçeşitliliği Anlamak ve Korumak

Biyoçeşitliliği Anlamak ve Korumak, Ekolog ve Evrimsel Biyolog Prof. Dr. Utku Perktaş tarafından incelikle hazırlandı. Biyoçeşitliliğin küresel desenlerini ve dünyamız için önemini ele alan bu eğitimde; tüm yönleriyle biyoçeşitlilik ve insan çağında türlerin yok oluşu konusunda farkındalık kazanacak, bugün içinde olduğumuz altıncı yok oluşu durdurmak için yapılması gerekenleri keşfedeceksiniz.

Biyoçeşitlilik Nedir?

Biyoçeşitlilik nedir sorusunun en basit ve temel cevabı, yaşamın çeşitliliği olabilir. Biyoçeşitlilik kavramının çevremizdeki canlıların birbirinden ne kadar farklı olduğu ve aralarındaki etkileşim gibi yönleri de bulunur. Biyoçeşitlilik, temel anlamda 3.8 milyar yıllık bir dünya mirası olarak da tanımlanabilir. Biyoçeşitlilik nedir sorusuna karşı bir cevap verirken çeşitlilik ve zenginlik kavramlarını karıştırmamak oldukça önemlidir.

Biyoçeşitliliğin Temelleri Nelerdir?

Biyoçeşitlilik konusunda dünyanın farklı yerlerinde farklı biyoçeşitlilik desenleri görülür. Buna sebep olan, biyoçeşitliliği etkileyen faktörler vardır. Tarihsel faktörler, kıtaların kayması gibi jeolojik faktörler ve evrimsel süreç bu faktörlerden bazılarıdır. Biyoçeşitlilikten bahsederken bunun bazı bölgelerde daha yüksek olmasında etkili olan faktörlerden biri de endemik türlerin fazlalığıdır. Dolayısıyla endemik türlerin yüksek olduğu bölgelere zarar gelmedi biyoçeşitlilik durumuna da zarar gösterir.

Biyoçeşitlilik Unsurları Nelerdir?

Tarihsel faktörler, kıtaların değişmesi gibi jeolojik faktörler ve evrimsel faktörlerin biyoçeşitliliği etkileyen faktörler olduğunu söylemek mümkün. Bununla beraber, biyoçeşitlilik durumunu etkileyen başka faktörler de vardır. Örneğin insan faaliyetleri, küresel biyoçeşitlilik desenlerini ciddi derecede değiştirmiş durumda. Türler arasındaki çeşitlilik, oldukça uzun süreçler sonucunda günümüze kadar gelmiştir ve biyoçeşitlilik ortaya çıkmıştır.

Tür Çeşitliliği

Biyoçeşitlilik kapsamında tür çeşitliliğinden bahsederken aslında bir bölgedeki farklı türlerden bahsedilir. Ancak bu tür zenginliği ile karıştırılmamalıdır. Tür çeşitliliği konusunda türler arasındaki etkileşim de oldukça önemli bir role sahiptir. Tür tanımı yaparken üreme birlikteliği esas alınır ve en temel kriterdir. Bu bağlamda tür çeşitliliği de verimli döller verebilen bireylerin oluşturduğu topluluklardır denebilir.

Genetik Çeşitlilik

Dünya Koruma Birliği’ne göre biyoçeşitlilik durumunun korunması için genetik çeşitlilik basamağından başlanması gerekir. Genetik çeşitlilik, bir türün içindeki gen havuzunu oluşturan kalıtsal materyalin tamamı olarak tanımlanabilir. Eğer genetik çeşitlilik bir şekilde homojenleşmeye başlarsa, homojenleşen türün değişen çevre koşullarına uyum sağlaması zorlanır. Dolayısıyla genetik çeşitliliğin yüksek olduğu popülasyonlar iklim değişikliği gibi durumlarla daha iyi baş edebilmektedir.

Ekosistem Çeşitliliği

Ekosistem, bir bölgedeki türlerin cansız ortamla beraber oluşturduğu ekolojik bir bütün olarak tanımlanabilir. Farklı canlı türlerinin belli bir bölgede yaşayabilmesini sağlayan toprak yapısı veya iklimsel özelliklerin oluşturduğu ekolojik bir sistem bulunur. Ekolojik sistem ve ekosistem çeşitliliği, biyoçeşitlilik açısından büyük bir öneme sahiptir. Ancak ekosistem dendiğinde bölgedeki cansız bileşenlerin de işin içine girdiğini unutmamak gerekir.

Biyoçeşitliliğe En Büyük Tehditler Neler?

Biyoçeşitlilik kapsamında düşünüldüğünde yok oluşlar aslında evrimi tetikleyen süreçlerdir ve yok oluşlara ihtiyacımız vardır. Ancak geçmişte yok oluşlar rastgele olaylar sonucunda gerçekleşiyorken günümüzde insanlar doğaya müdahale ediyor, iklimi değiştiriyor, habitatları bozuyor ve ormansızlaşmaya sebep oluyor. Canlıların yaşam alanına yapılan direkt müdahale sonucunda yok oluşlar gerçekleşmeye devam ediyor ama artık biyoçeşitlilik tehdit altında çünkü çok kısa sürelerde türleri kaybediyoruz.

Biyoçeşitliliği Nasıl Koruruz?

Günümüzde devam eden çalışmalara rağmen biyoçeşitlilik hâlâ tehdit altında. Bunun sebeplerinden biri, çalışmaların çoğunun doğal dünyanın durumuna odaklanması ve spesifik problemlere yeterince odaklanmaması. Spesifik problemlere odaklanıldığı ve belli grupların dikkate alındığı durumlarda, çalışmalar buraya odaklanırsa biyoçeşitlilik ve devamı konusunda ilerleme kaydedilebileceğini söylemek mümkün.