Gastronomi Eğitimleri

Gastronomi

https://video.neoskola.net/1738278347526.srt

“Mikoloji” yani mantar bilimi, mantar anlamına gelen Eski Yunanca kökenli “mikos” sözcüğünden gelmektedir.

1950’li yıllarda İskandinav ülkelerinde kürsüsü bulunan mikoloji biliminin, günümüzde dünyanın hiçbir üniversitesinde kürsüsü bulunmamaktadır.

Mantar zehirlenmelerini önlemek amacıyla İsviçre Sağlık Bakanlığı bünyesinde “VAPKO” adlı bir kurum açılmış, böylece mantar uzmanlığı konusunda kurslar düzenlenmeye başlamıştır.

https://video.neoskola.net/1738278347259.srt

Mikoloji, eski Yunanca kökenli mikos, mantar kelimesinden türetilmiş mantar bilimi demek.

Mikoloji, dünyanın en öksüz bilim dallarından biri.

Zira dünyanın hiçbir üniversitesinde mikoloji kursusu günümüzde yok.

1950'li yıllarda İskandinav ülkelerinde bir kursu var.

Başındaki duayanı ölünce bu kursu kapatılıyor.

Bundan sonra mikoloji bilimi dediğimiz mantar bilimi izleyen insanlar,

takip eden ve geliştiren insanlar değişik bilim dallarından geliyorlar.

Aramızda tıp doktorları, biyolojistler, orman mühendisleri olduğu gibi

sadece avukat ya da marangoz olan ve bu işe gönül koymuş mikolojistler mevcut.

80'li yılların başında gençlik döneminde İsviçre'ye taşındım.

Doğaya olan merakım zaten çocukluktan beri vardı.

İsviçre'de gördüğüm ilk şeylerden birisi mantar toplayıcılığının sanki bir milli spormuş gibi.

Yağmur yağar yağmaz bütün yaşlı genç herkesin kollarına sepetlerini takıp ormana gittiklerini gördüm.

İlk merak ediyor insan, ben de toplayayım, bir iki tür mantar öğreneyim, otururuz yeriz gibi bir merakla başlanılıyor.

Daha sonra işin içine girdikten sonra bakıyorsunuz ki mantarlı evrenin çok geniş bir şeyi.

Aralarında öldürenler var, zehirliler var, yenenler, ekonomik değeri yüksek olanlar var derken

Söylediğim gibi bunun bir okulu da yok.

Kurslara gidiyorsunuz, değişik kitaplar alıyorsunuz.

İşin esası ormanda ve arazide devamlı gezmek ve incelemekle geçiyor.

Birkaç külübe mantar kulübüne üye olduk, bilen insanların peşine takıldık, onlardan tecrübelerinden faydalandık derken

İsviçre'nin bu konudaki durumu çok özel.

70 yıl kadar önce İsviçre'liler zehirlenmeleri engellemek amacıyla Sağlık Bakanlığı Büyünyası'nda bir kurum kurmuşlar.

Bu kurum mantar uzmanları yetiştiriyor.

Devamlı kurslar düzenliyor, sınavlar yapıyor.

Bu kurumun ismi WAPKO, bu kurumun kurslarına yıllarca devam ettikten sonra yaklaşık 20 yıllık bir deneyimden sonra

Ön İmtihan Sınıfı'na aday olarak seçildim.

Bir senede Ön İmtihan Sınıfı denilen özel bir sınıfı izledikten sonra izleyen sene imtihanlarına girdik.

Ve mantar uzmanlığı, İsviçre Sağlık Bakanlığı'nın mantar uzmanlığı diplomasını aldık.

İsviçre gibi bir ülkede satışa sunulan ya da kolektif mutfaklarda servis edilen her mantar bir uzman tarafından sertifikalandırmak durumunda.

Sizin bir restoranınız olabilir fakat dağdan mantar toplayıp restoranınıza satamazsınız.

Sizin bir manav dükkanınız olabilir fakat dağdan topladığınız mantarı burada satışa sunamazsınız.

Topladığınız mantarların bir uzman tarafından sertifikalandırılması gerekiyor.

Bu imtihanları verdikten sonra İsviçre Sağlık Bakanlığı'nın mantar uzmanı oluyorsunuz.

Bu şekilde mikrolok oldu diyerek anlatacağım.

Bu diplomayı aldıktan çok kısa bir süre sonra bir challenge için alınmış bir diploma,

sadece bilgimi sınamak için bu sınavlara dahil olmuştum.

Kısa bir süre sonra emekliliğim gelmişti, Türkiye'yi çok özlemiştim ve kesin geri dönüş yaptım.

Mantarların hayatta bu kadar büyük bir yer alacağını o dönemlerde tahmin etmiyordum.

Fakat tabii mantarcılık bir tutku, avcılık, balıkçılık gibi bir tutku.

Ve zaman içinde Türkiye'nin de mantarlar konusundaki baş döndürücü zenginliğini gördükten sonra

ilk kitabımızı yazdık ve bu konuda eğitimler vermeye devam ediyorum.

Türkiye'ye geri döndükten sonra arazi çalışmalarında Türkiye'nin baş döndürücü mantar zenginliğini gördüm.

Çok büyük bir ekonomik potansiyelin ormanlarımızda var olduğunu gördüm.

Fakat bunun yanında Türkiye'de bu konuyla ilgili hemen hemen hiçbir yayın yapılmadığını gördük.

Avrupa'dan bir kitap alıp tercüme etmektense arazi çalışması yaparak,

fotoğrafları Türkiye'de doğal ortamlarında çekerek, türleri tespit ederek bir kitap yazma yoluna gittik.

İlk kitabımızı 5 yıl kadar süren bir çalışma sonucunda yazdık, yayınladık.

Talep üzerine ikinci geliştirmiş versiyonunu hazırlıyoruz.

Pek yakında kitapçılarda bulacağınızı ümit ediyoruz.

Türkiye'ye geri döndüğümde mantarlarla ilgili sunularıma ya da derslerime

daha çok kırsaldan katılım olacağını düşünüyordum.

Mantarlara ilgilenen insanların yelpazesi çok geniş çıktı.

Çünkü devamlı zehirlenmelerle karşılaşıyorlar ve bilgi istiyorlar.

Bütün Türkiye'deki büyük şeflerle aşağı yukarı arkadaş olduk.

Biz onların mutfaklarına davetli olduk.

Bunun arasına bir de mantarcılar girdi.

Mantar toplamak aslında doğaya çıkmak için bir sebep.

Mantar toplayıcılığı tırnak içine alarak bir hastalık haline geliyor.

Yağmurları kollar duruma düşüyorsunuz.

Ay Giresun'a yağmur yağmış mantar çıkmış mıdır acaba diye atlayıp ta oralara gidiyorsunuz.

Gibi bir doğa sporundan bahsediyoruz aslında.

Çünkü biliyorsunuz lezzetli mantarlarımız olduğu kadar öldürücü ya da zehirli mantarlarımız da var.

Mikoloji Nedir?

https://video.neoskola.net/1738278347009.srt

Mikoloji, eski Yunanca kökenli mikos, mantar kelimesinden türetilmiş mantar bilimi demek. Mikoloji, dünyanın en öksüz bilim dallarından biri. Zira dünyanın hiçbir üniversitesinde mikoloji kursusu günümüzde yok. 1950'li yıllarda İskandinav ülkelerinde bir kursu var. Başındaki duayanı ölünce bu kursu kapatılıyor. Bundan sonra mikoloji bilimi dediğimiz mantar bilimi izleyen insanlar, takip eden ve geliştiren insanlar değişik bilim dallarından geliyorlar. Aramızda tıp doktorları, biyolojistler, orman mühendisleri olduğu gibi sadece avukat ya da marangoz olan ve bu işe gönül koymuş mikolojistler mevcut. 80'li yılların başında gençlik döneminde İsviçre'ye taşındım. Doğaya olan merakım zaten çocukluktan beri vardı. İsviçre'de gördüğüm ilk şeylerden birisi mantar toplayıcılığının sanki bir milli spormuş gibi. Yağmur yağar yağmaz bütün yaşlı genç herkesin kollarına sepetlerini takıp ormana gittiklerini gördüm. İlk merak ediyor insan, ben de toplayayım, bir iki tür mantar öğreneyim, otururuz yeriz gibi bir merakla başlanılıyor. Daha sonra işin içine girdikten sonra bakıyorsunuz ki mantarlı evrenin çok geniş bir şeyi. Aralarında öldürenler var, zehirliler var, yenenler, ekonomik değeri yüksek olanlar var derken Söylediğim gibi bunun bir okulu da yok. Kurslara gidiyorsunuz, değişik kitaplar alıyorsunuz. İşin esası ormanda ve arazide devamlı gezmek ve incelemekle geçiyor. Birkaç külübe mantar kulübüne üye olduk, bilen insanların peşine takıldık, onlardan tecrübelerinden faydalandık derken İsviçre'nin bu konudaki durumu çok özel. 70 yıl kadar önce İsviçre'liler zehirlenmeleri engellemek amacıyla Sağlık Bakanlığı Büyünyası'nda bir kurum kurmuşlar. Bu kurum mantar uzmanları yetiştiriyor. Devamlı kurslar düzenliyor, sınavlar yapıyor. Bu kurumun ismi WAPKO, bu kurumun kurslarına yıllarca devam ettikten sonra yaklaşık 20 yıllık bir deneyimden sonra Ön İmtihan Sınıfı'na aday olarak seçildim. Bir senede Ön İmtihan Sınıfı denilen özel bir sınıfı izledikten sonra izleyen sene imtihanlarına girdik. Ve mantar uzmanlığı, İsviçre Sağlık Bakanlığı'nın mantar uzmanlığı diplomasını aldık. Bu uzmanlık neler gerektiriyor? İsviçre gibi bir ülkede satışa sunulan ya da kolektif mutfaklarda servis edilen her mantar bir uzman tarafından sertifikalandırmak durumunda. Sizin bir restoranınız olabilir fakat dağdan mantar toplayıp restoranınıza satamazsınız. Sizin bir manav dükkanınız olabilir fakat dağdan topladığınız mantarı burada satışa sunamazsınız. Topladığınız mantarların bir uzman tarafından sertifikalandırılması gerekiyor. Bu imtihanları verdikten sonra İsviçre Sağlık Bakanlığı'nın mantar uzmanı oluyorsunuz. Bu şekilde mikrolok oldu diyerek anlatacağım. Bu diplomayı aldıktan çok kısa bir süre sonra bir challenge için alınmış bir diploma, sadece bilgimi sınamak için bu sınavlara dahil olmuştum. Kısa bir süre sonra emekliliğim gelmişti, Türkiye'yi çok özlemiştim ve kesin geri dönüş yaptım. Mantarların hayatta bu kadar büyük bir yer alacağını o dönemlerde tahmin etmiyordum. Fakat tabii mantarcılık bir tutku, avcılık, balıkçılık gibi bir tutku. Hayat boyu insan mantarcı kalıyor. Ve zaman içinde Türkiye'nin de mantarlar konusundaki baş döndürücü zenginliğini gördükten sonra ilk kitabımızı yazdık ve bu konuda eğitimler vermeye devam ediyorum. Türkiye'ye geri döndükten sonra arazi çalışmalarında Türkiye'nin baş döndürücü mantar zenginliğini gördüm. Çok büyük bir ekonomik potansiyelin ormanlarımızda var olduğunu gördüm. Fakat bunun yanında Türkiye'de bu konuyla ilgili hemen hemen hiçbir yayın yapılmadığını gördük. Avrupa'dan bir kitap alıp tercüme etmektense arazi çalışması yaparak, fotoğrafları Türkiye'de doğal ortamlarında çekerek, türleri tespit ederek bir kitap yazma yoluna gittik. İlk kitabımızı 5 yıl kadar süren bir çalışma sonucunda yazdık, yayınladık. Şu anda tükendiği piyasada yok. Talep üzerine ikinci geliştirmiş versiyonunu hazırlıyoruz. Pek yakında kitapçılarda bulacağınızı ümit ediyoruz. Türkiye'ye geri döndüğümde mantarlarla ilgili sunularıma ya da derslerime daha çok kırsaldan katılım olacağını düşünüyordum. Fakat bu böyle olmadı. Mantarlara ilgilenen insanların yelpazesi çok geniş çıktı. Mantarlarla kimler ilgileniyor? Birincisi tıp doktorları çok ilgili. Çünkü devamlı zehirlenmelerle karşılaşıyorlar ve bilgi istiyorlar. İkinci kitle, yeni gastronomi camiası. Bütün Türkiye'deki büyük şeflerle aşağı yukarı arkadaş olduk. Hepsiyle tanışıyoruz. Hepsi kurslarımıza geldiler. Biz onların mutfaklarına davetli olduk. Yemek tamamen bir konu. Doğaya gitmek isteyen insanlar var. Çiçek toplayanlar var. Kelebek koleksiyonu yapanlar var. Bunun arasına bir de mantarcılar girdi. Mantar toplamak aslında doğaya çıkmak için bir sebep. Bir tutku. Tekrar tekrar söylüyorum. Mantar toplayıcılığı tırnak içine alarak bir hastalık haline geliyor. Yağmurları kollar duruma düşüyorsunuz. Ay Giresun'a yağmur yağmış mantar çıkmış mıdır acaba diye atlayıp ta oralara gidiyorsunuz. Gibi bir doğa sporundan bahsediyoruz aslında. Fakat bilgi gerektiriyor. Çünkü biliyorsunuz lezzetli mantarlarımız olduğu kadar öldürücü ya da zehirli mantarlarımız da var.

https://video.neoskola.net/1738278473570.srt

600 milyon öncesinde Dünya’da, karbondioksit bolluğu, kızılötesi ve morötesi ışın engellerine takılan karada hayat henüz oluşamamışken, okyanuslarda ve tatlı sularda yaşam vardı.

100 milyonlarca yıl boyunca karadaki ilk ve tek yaşam biçimi olan “liken”, yosun ve mantarların iş birliğiyle oluşan bir organizmadır. Yosunlar, mantarların desteğiyle radyoaktiviteye dayanıklı hale gelmiştir.

Likenlerin denizdeki diğer canlılarla atmosfere oksijen salgılaması, karada ilk toprak tabakasının ve diğer bitkilerin oluşmasını, hayvanların karada yaşama geçmeye başlamasını sağlamıştır.

2 milimetreden büyük mantarlar “makro mantarlar” olarak, 2 milimetreden küçük mantarlar ise “mikro mantarlar” olarak adlandırılır. Yaklaşık 900.000 mikro mantar türü bulunmaktadır.

https://video.neoskola.net/1738278473365.srt

Bundan 600 milyon yıl önce gezegenimiz şuankinden çok daha değişik bir konumda.

Karada hayatı imkansız kılacak kadar kızıl ötesi ve mor ötesi ışıma var.

Çünkü ozon tabakamız daha oluşmamış.

Atmosferdeki oksijen miktarı bugünküne oranla çok çok düşük.

Çok bol miktarda karbondioksit gazı var.

Okyanuslarda ve tatlı sularda hayat var.

Ve bu hayat bir şekilde karaya çıkmak isterken,

Karbondioksit bolluğu, güneş ışınları.

yosunlarla mantarların işbirliği yaparak kurdukları bir organizma.

Yosunlar mantarların desteğiyle bu radyoaktiviteye,

radyasyonlara karşı dayanıklı hale geliyorlar.

Ve yüz milyonlarca yıl boyunca karadaki tek yaşam biçimi bunlar.

Yaşarken denizdeki diğer canlılarla beraber atmosfere oksijen salıyorlar.

İlk ilkel toprak tabakasını karalarda oluşturuyorlar.

Ve bundan sonra diğer bitkiler oluşmaya başlıyor.

Diğer hayvanlar yavaş yavaş karada yaşama geçmeye başlıyorlar.

Mantarlar dünya tarihinde, jeolojik tarihinde bu kadar büyük öneme sahipler.

Yaklaşık bundan 100 yıl öncesine kadar,

canlıları iki ana aleme dahil ediyorlar.

Hepimizin bildiği hayvanlar alemi ve bitkiler alemi.

Fakat gelişen bilimin ışığında baktığımız zaman,

bazı canlıların bu iki alemede dahil edilemediğini gördük.

Bazı özellikleriyle bitkilere benzemekle beraber

ve tarih boyunca bitki olarak nitelendirilmiş olsalar da,

mantarların bazı kimyasal özellikleriyle hayvanlar alemine daha yakın olduğunu görüyoruz.

Bu yüzden bilim, mantarlar alemi diye bir alem açıyor.

Bunlar tamamen değişik canlılar olarak kabul ediliyorlar.

şu anda bilim dünyada bulunan tüm canlı türlerini beş ayrı alemle inceler.

Bunlardan tabii ki hepimizin bildiği hayvanlar alemi, bitkiler alemi,

Kabaca baktiyeler ve virüsler iki ayrı alem olaraktan bilimde yer alırlar.

İnsanoğlu günümüzde yaklaşık bir milyon tür mantarı tanınlamış durumda.

Fakat mantarları hemen müsaade ederseniz kabaca iki bölüme ayırmak isterim.

İnsanoğlunun çıplak gözle görebildiği,

iki milimetreden daha büyük boyutlarda olan mantarlara makromantarlar diyoruz.

kimi zaman tek hücre bile olabilen bir mantarlar grubu var.

Bunlar en büyük grup, yaklaşık 800-900 bin tür mantar,

çıplak gözle göremediğimiz mantarlar.

Bunların çok büyük önemi var insan hayatında.

Ekmek mayası, bira mayası, şarap mayası,

penisilin grubu ve bütün antibiyotikler,

bunların hepsi sonuçta birer çıplak gözle göremediğimiz mantar.

Fakat bunların zararlı olanları da var.

Bunların hepsi aslında birer mikromantar.

Biz sadece iki milimetreden büyük boyutlarda

Biz sadece iki milimetreden büyük olan mantarlarla ilgileniyoruz.

Yiyebileceğimiz, elle tutabileceğimiz mantarlarla ilgileniyoruz.

Fakat bu mantarların büyük çoğunluğu

Mantarların Evrimi

https://video.neoskola.net/1738278473056.srt

Bundan 600 milyon yıl önce gezegenimiz şuankinden çok daha değişik bir konumda. Karada hayat yok. Karada hayatı imkansız kılacak kadar kızıl ötesi ve mor ötesi ışıma var. Çünkü ozon tabakamız daha oluşmamış. Atmosferdeki oksijen miktarı bugünküne oranla çok çok düşük. Çok bol miktarda karbondioksit gazı var. Okyanuslarda ve tatlı sularda hayat var. Ve bu hayat bir şekilde karaya çıkmak isterken, söylediğim engellere takılıyor. Karbondioksit bolluğu, güneş ışınları. Karada ilk belirlenen hayat, yosunlarla mantarların işbirliği yaparak kurdukları bir organizma. Bunlara liken diyoruz. Yosunlar mantarların desteğiyle bu radyoaktiviteye, radyasyonlara karşı dayanıklı hale geliyorlar. Ve yüz milyonlarca yıl boyunca karadaki tek yaşam biçimi bunlar. Yaşarken denizdeki diğer canlılarla beraber atmosfere oksijen salıyorlar. İlk ilkel toprak tabakasını karalarda oluşturuyorlar. Ve bundan sonra diğer bitkiler oluşmaya başlıyor. Diğer hayvanlar yavaş yavaş karada yaşama geçmeye başlıyorlar. Mantarlar dünya tarihinde, jeolojik tarihinde bu kadar büyük öneme sahipler. Yaklaşık bundan 100 yıl öncesine kadar, insanlar canlıları incelerken, canlıları iki ana aleme dahil ediyorlar. Hepimizin bildiği hayvanlar alemi ve bitkiler alemi. Fakat gelişen bilimin ışığında baktığımız zaman, bazı canlıların bu iki alemede dahil edilemediğini gördük. Mantarlar da bunlardan biri. Bazı özellikleriyle bitkilere benzemekle beraber ve tarih boyunca bitki olarak nitelendirilmiş olsalar da, mantarların bazı kimyasal özellikleriyle hayvanlar alemine daha yakın olduğunu görüyoruz. Bu yüzden bilim, mantarlar alemi diye bir alem açıyor. Bunlar tamamen değişik canlılar olarak kabul ediliyorlar. Sadece bilgi için söylüyorum, şu anda bilim dünyada bulunan tüm canlı türlerini beş ayrı alemle inceler. Bunlardan tabii ki hepimizin bildiği hayvanlar alemi, bitkiler alemi, daha sonra eklenen mantarlar alemi var. Kabaca baktiyeler ve virüsler iki ayrı alem olaraktan bilimde yer alırlar. Mantarlar da bu alemlerden bir tanesi. İnsanoğlu günümüzde yaklaşık bir milyon tür mantarı tanınlamış durumda. Fakat mantarları hemen müsaade ederseniz kabaca iki bölüme ayırmak isterim. İnsanoğlunun çıplak gözle görebildiği, iki milimetreden daha büyük boyutlarda olan mantarlara makromantarlar diyoruz. İki milimetreden çok daha küçük, kimi zaman tek hücre bile olabilen bir mantarlar grubu var. Bunlar en büyük grup, yaklaşık 800-900 bin tür mantar, çıplak gözle göremediğimiz mantarlar. Bunların çok büyük önemi var insan hayatında. Ekmek mayası, bira mayası, şarap mayası, penisilin grubu ve bütün antibiyotikler, bunların hepsi sonuçta birer çıplak gözle göremediğimiz mantar. Fakat bunların zararlı olanları da var. Ayak mantarı deriz kabaca. O da bir mantar. İnsana zarar verir. Bir sürü tarım zararlısı var. Külleme dediğimiz hastalık, odyum dediğimiz hastalık. Bunların hepsi aslında birer mikromantar. Mikromantarlar bizim konumuz değil. Biz sadece iki milimetreden büyük boyutlarda konumuz değil. Biz sadece iki milimetreden büyük olan mantarlarla ilgileniyoruz. Yiyebileceğimiz, elle tutabileceğimiz mantarlarla ilgileniyoruz. İş böyle olunca yaklaşık 100-120 bin tür şu anda tanımlanmış durumda dünyada. Ve her sene yeni türler tanımlanıyor. Fakat bu mantarların büyük çoğunluğu tropikal bölgelerde yetişiyorlar. Ülkemiz kuşağı, Türkiye mantar zengini bir ülke. Ülkemiz kuşağında bir ülke için tahmin ettiğimiz makromantar türü sayısı minimum 30 bin tür.

https://video.neoskola.net/1738278537773.srt

Mantarlar üremek için ısı ve neme ihtiyaç duyar. Türkiye’nin konumlandığı kuşakta, mantarlar genellikle ilkbahar ve sonbaharın yağmurlu ve ılıman aylarında bulunabilir.

Mantarlar çölden kumsala, ormanlardan çayırlara neredeyse her yerde üreyebilir. Doğanın bakir kaldığı ormanlık ve çayırlık arazilerse mantarların yetişmesi için en uygun ortamlardır.

Her mantar türü üremek için ayrı bir ortama ihtiyaç duyar. Bazı mantarlar sadece yayvan yapraklı ağaçların altını tercih ederken, bazıları sadece çam ağaçlarında yaşar. Örneğin çıntar ya da melki mantarı sadece iğne yapraklar altında çıkar.

Mantarlar incelenirken ve adlandırılırken özellikle bilimsel adları kullanılır. Mantarların bilimsel adlarında aile ismi yani ilk ismi genellikle Eski Yunanca, ikinci ismi de Latince kökenlidir.

https://video.neoskola.net/1738278537570.srt

Mantarlar, canlılar. Bu canlıların yaşamak için ve meyve vermek için birkaç ihtiyaçları var.

Bunlardan bir tanesi beslenmek. Besin konusuna daha sonra geleceğim, mantarların yaşam biçimleri konusunda.

İkincisi mantarların üremek, meyve vermek için ısı ve neme ihtiyaçları var.

İş böyle olunca mantarları genellikle ülkemiz kuşağında, ilkbahar ve sonbaharın yağmurlu aylarında ve ılıman aylarında bulabiliyoruz.

Mantarlar hemen hemen her yerde üreyebiliyorlar. Çöl ortamında, kumsallarda bile üreyen mantarlar var.

Fakat mantarların yetişmesi için en uygun ortamlar doğanın bakir olduğu ormanlık, çayırlık araziler.

Ama her yerde mantar bulmak mümkün. Kimi zaman evinizdeki bitki saksılarından da mantar çıkabilir.

Hiç ummanınız yerde mantarlarla karşılaşabilirsiniz.

Fakat her mantarın üremek için ayrı bir ortama ihtiyacı var.

Kimi mantarlar sadece çam ağaçlarıyla yaşar, kimi mantarlar sadece çayırlık alanlarda yaşar.

Kimi mantarlar sadece yayvan yapraklı ağaçlarının altını tercih eder.

Amatör mantar toplayıcısı ya da mantar bilimcisi aşağı yukarı hangi mantarın hangi ortamlarda çıktığını bilir.

Eğer kültür mantarı ailesinden bir mantar arıyorsak daha çok çayırlıklara gideriz.

Türkiye'nin çok yediği Kanlıca, Çıntar Melke adındaki mantarlar sadece iğne yaprakları altında çıkar.

Biz bunu biliriz. Gidip onları meşenin altında aramazsınız.

Gibi mantarların özel seçikleri biyotoplar vardır.

Bu mantar toplayıcıların zaman içinde öğrendiği, mantarları aramak için gittiği özel bölgeler haline gelir.

Mantarları incelerken ve adlandırırken özellikle bilimsel adlarını kullanmayı tercih ediyoruz.

Bilimsel ad dediğimiz zaman genellikle aile ismi eski Yunanca'dan gelen ve genellikle ikinci ismi Latinca'dan gelen isimler kullanıyoruz.

Bunun çok karmaşık ve ezberlemesi zor olduğunu yıllar boyunca gördük.

Fakat bu bilimsel isimlendirme çok çok çok önemli.

Bir mantara bir netlik kazandırmak gerekiyor.

Türkiye'de sadece tek bir mantar için 40 tane isim derleyebilirsiniz.

Köyden köye, kasabadan kasabaya değişiyor.

Kastamonu'ya geldiğinizde Sarı Kız Mantarı,

Bolu'ya doğru gittiğiniz zaman Bal Kadın,

Trakya'ya gittiğiniz zaman aynı mantar Civcivayağı,

Mantarlarda bu şekilde yapılacak isim kargaşası,

maalesef zehirli mantarlar konusunda çok büyük bir tehlike oluşturuyor.

İsim karmaşası insanların zehirlenmesine yol açabiliyor.

Onun için zor da olsa, ezberlemesi zor da olsa,

bilimsel isimleri kullanmayı tercih ediyoruz.

Mantarların Habitatı ve Adlandırılması

https://video.neoskola.net/1738278537358.srt

Mantarlar, canlılar. Bu canlıların yaşamak için ve meyve vermek için birkaç ihtiyaçları var. Bunlardan bir tanesi beslenmek. Besin konusuna daha sonra geleceğim, mantarların yaşam biçimleri konusunda. İkincisi mantarların üremek, meyve vermek için ısı ve neme ihtiyaçları var. İş böyle olunca mantarları genellikle ülkemiz kuşağında, ilkbahar ve sonbaharın yağmurlu aylarında ve ılıman aylarında bulabiliyoruz. Mantarlar hemen hemen her yerde üreyebiliyorlar. Çöl ortamında, kumsallarda bile üreyen mantarlar var. Fakat mantarların yetişmesi için en uygun ortamlar doğanın bakir olduğu ormanlık, çayırlık araziler. Ama her yerde mantar bulmak mümkün. Kimi zaman evinizdeki bitki saksılarından da mantar çıkabilir. Hiç ummanınız yerde mantarlarla karşılaşabilirsiniz. Fakat her mantarın üremek için ayrı bir ortama ihtiyacı var. Kimi mantarlar sadece çam ağaçlarıyla yaşar. Kimi mantarlar sadece çayırlık alanlarda yaşar. Kimi mantarlar sadece yayvan yapraklı ağaçlarının altını tercih eder. Amatör mantar toplayıcısı ya da mantar bilimcisi aşağı yukarı hangi mantarın hangi ortamlarda çıktığını bilir. Eğer kültür mantarı ailesinden bir mantar arıyorsak daha çok çayırlıklara gideriz. Türkiye'nin çok yediği Kanlıca, Çıntar Melke adındaki mantarlar sadece iğne yaprakları altında çıkar. Biz bunu biliriz. Gidip onları meşenin altında aramazsınız. Gibi mantarların özel seçikleri biyotoplar vardır. Bu mantar toplayıcıların zaman içinde öğrendiği mantarları aramak için gittiği özel bölgeler haline gelir. Mantarları incelerken ve adlandırırken özellikle bilimsel adlarını kullanmayı tercih ediyoruz. Bilimsel ad dediğimiz zaman genellikle aile ismi eski Yunanca'dan gelen ve genellikle ikinci ismi Latinca'dan gelen isimler kullanıyoruz. Bunun çok karmaşık ve ezberlemesi zor olduğunu yıllar boyunca gördük. Fakat bu bilimsel isimlendirme çok çok çok önemli. Bir mantara bir netlik kazandırmak gerekiyor. Size öyle mantarlar söyleyebilirim ki, Türkiye'de sadece tek bir mantar için 40 tane isim derleyebilirsiniz. Köyden köye, kasabadan kasabaya değişiyor. Giresun'dan başlayarak Tavuk Mantarı, Kastamonu'ya geldiğinizde Sarı Kız Mantarı, Meşedibi Mantarı, Sarı Mantar, Bolu'ya doğru gittiğiniz zaman Bal Kadın, Mal Kadın, Trakya'ya gittiğiniz zaman aynı mantar Civcivayağı, Horozibi gibi adlar alabiliyor. Mantarlarda bu şekilde yapılacak isim kargaşası, maalesef zehirli mantarlar konusunda çok büyük bir tehlike oluşturuyor. İsim karmaşası insanların zehirlenmesine yol açabiliyor. Onun için zor da olsa, ezberlemesi zor da olsa, bilimsel isimleri kullanmayı tercih ediyoruz.

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

Ara Test (1)

Mantarlar Alemine Giriş

https://video.neoskola.net/1738278652963.srt

Beslenme biçimlerine göre mantarlar üç gruba ayrılır: çürükçül, parazit ve mikoriza mantarlar. Çürükçül mantarlar, ölü organizmaları sindirirler. Dünya’daki toprak oluşumunun %95’i bu mantarlar sayesinde gerçekleşir.

Parazit yani asalak mantarlar canlı organizmaların, bitkilerin ve hayvanların üzerinde yetişirler. Bu mantar türü, doğadaki zayıf ve hastalıklı organizmaları yok ederek daha sağlıklı nesillere yol açar.

Mikoriza mantarlar, çevredeki bitkilerle toprak altında bir ilişki kurarak bir alışveriş gerçekleştirir. Mantar, ilişki kurduğu bitkinin üretemediği vitamin, mineral ve antibiyotikleri sağlar ve su çekmesini kolaylaştırır.  

Yardımcı olduğu bitkiden kendi üretemediği karbon bazlı, şeker bazlı ve nişasta bazlı maddeleri temin eden mikoriza mantarı, böylece simbiyoz yani ortak bir yaşam geliştirir.

https://video.neoskola.net/1738278652688.srt

Mantarların ne bitkiler ne hayvanlar alemine dahil olmadığını söylemiştik.

Üremek için ısı ve nemeye ihtiyacı olduğunu söylemiştik.

Tabii ki mantarlar her canlı gibi beslenmek durumundalar.

Bu beslenme olayı mantarlarda kabaca 3 ana bölüme ayrılıyorlar.

Ölü organizmaları sindirip beslenirler.

Dünyadaki toprak oluşumunun %95 kadarını çıplak gözle gördüğümüz ya da çıplak gözle göremediğimiz mantarlar yaparlar.

Mantarlar olmazsa dünyadaki gezegendeki toprak oluşumu durur.

Yani mantarsız bir dünyada karada yaşam tamamen imkansız.

Fakat mantarların birinci beslenme biçimi olan çürükçülük dünyadaki toprağın, bizim toprak anamızın kaynağıdır.

Çürükçül ortamda yaşayan mesela kültür mantarları bu ailedendir, bu gruptandır.

Çürükçül ortamda yaşayan mantarların bir kısmını insanoğlu üretebiliyor.

Mantarların ikinci bir beslenme bölümü parazit.

Bu mantarlar canlı organizmalar, genelde bitkiler,

kimi zamanda hayvanlar üzerinde yetişirler.

Beslenirken bu üzerinde yaşadıkları canlıyı ölüme mahkum ederler.

Bu tabii asalak kelimesi bize çok itici gelebiliyor.

Fakat aslında bu mantarlar doğadaki zayıf, hastalıklı, sakat organizmaları ortadan yok ederek

daha sağlıklı nesillerle yol açıyorlar.

Yani bir anlamda savanada aslanların yaptığı rolü üstleniyorlar.

Sağlıklı nesillere yer açmak bunların amacı.

Ve hiçbir asalak mantarda durup dururken her bir bitkiye asalak olmuyor.

Her mantarın parazit olarak gittiği ağaç türü, o ağacın hastalık türü gayet belli.

Parazit mantarlarda doğada çok önemli.

Parazit yani asalak mantarlar arasına yenen türler var.

Fakat bunların üretimleri çok daha zor oluyor.

Belli bir ağacı belli bir yaşa kadar getirmek zorundasınız.

O ağacın belli bir hastalığa sahip olması lazım.

Ondan sonra o mantar orada yürüyebiliyor.

Bu da olayın rantabilitesini düşürüyor.

Mantarların üçüncü beslenme biçimi ise mikoriza dediğimiz.

Aslında eş anlamı sembiyos, eş yaşam.

Mantarlar toprak altından çevredeki bitkilerle bir ilişki kuruyorlar.

Bu ilişkinin içinde bir alışveriş var.

Bu alışverişten bitki de mantarda karlı çıkıyor.

Beslenme

https://video.neoskola.net/1738278652480.srt

Mantarların ne bitkiler ne hayvanlar alemine dahil olmadığını söylemiştik. Üremek için ısı ve nemeye ihtiyacı olduğunu söylemiştik. Tabii ki mantarlar her canlı gibi beslenmek durumundalar. Besim olmak durumundalar. Bu beslenme olayı mantarlarda kabaca 3 ana bölüme ayrılıyorlar. A- çürükçül mantarlar. Ölü organizmaları sindirip beslenirler. Dünyadaki toprak oluşumunun %95 kadarını çıplak gözle gördüğümüz ya da çıplak gözle göremediğimiz mantarlar yaparlar. Mantarlar olmazsa dünyadaki gezegendeki toprak oluşumu durur. Yani mantarsız bir dünyada karada yaşam tamamen imkansız. Su altında belki yaşam devam edebilir. Fakat mantarların birinci beslenme biçimi olan çürükçülük dünyadaki toprağın, bizim toprak anamızın kaynağıdır. Çürükçül ortamda yaşayan mesela kültür mantarları bu ailedendir, bu gruptandır. Çürükçül ortamda yaşayan mantarların bir kısmını insanoğlu üretebiliyor. Mantarların ikinci bir beslenme bölümü parazit. Yani asalak mantarlar. Bu mantarlar canlı organizmalar, genelde bitkiler, kimi zamanda hayvanlar üzerinde yetişirler. Beslenirken bu üzerinde yaşadıkları canlıyı ölüme mahkum ederler. Bu tabii asalak kelimesi bize çok itici gelebiliyor. Fakat aslında bu mantarlar doğadaki zayıf, hastalıklı, sakat organizmaları ortadan yok ederek daha sağlıklı nesillerle yol açıyorlar. Yani bir anlamda savanada aslanların yaptığı rolü üstleniyorlar. Sağlıklı nesillere yer açmak bunların amacı. Ve hiçbir asalak mantarda durup dururken her bir bitkiye asalak olmuyor. Her mantarın parazit olarak gittiği ağaç türü, o ağacın hastalık türü gayet belli. Parazit mantarlarda doğada çok önemli. Parazit yani asalak mantarlar arasına yenen türler var. Fakat bunların üretimleri çok daha zor oluyor. Ne için? Belli bir ağacı belli bir yaşa kadar getirmek zorundasınız. O ağacın belli bir hastalığa sahip olması lazım. Ondan sonra o mantar orada yürüyebiliyor. Bu da olayın rantabilitesini düşürüyor. Bu mantarlar pek üretilemiyor. Mantarların üçüncü beslenme biçimi ise mikoriza dediğimiz. Aslında eş anlamı sembiyos, eş yaşam. Mantarlar toprak altından çevredeki bitkilerle bir ilişki kuruyorlar. Bu ilişkinin içinde bir alışveriş var. Bu alışverişten bitki de mantarda karlı çıkıyor. Mantar ağaca kendisinin üretemediği vitaminler, mineraller, antibiyotikleri yolluyor. Ve su çekmesini kolaylaştırıyor. Karşılığında ağaçtan ya da bitkiden mantarın kendisinin üretemediği karbon bazlı, şeker bazlı, nişasta bazlı maddeleri temin ediyor. Mantarları yok ederseniz ilişkide olduğu bitkilerin yaşam kalitesi düşüyor. Hastalıklar açık hale geliyorlar. Ağaçları ya da bitkileri yok ederseniz de mantarlar yok oluyorlar. Bu mikoriza dediğimiz, yaşam biçimi mantarların biçimi. Bu şekilde yaşayan mantarları üretmemiz çok zor. Biz onun için deriz ki şu mantar sadece çam altında çıkar. Çünkü çam ağaçlarıyla ilişkiye giren bir mantardır. Öbür mantar için deriz ki sadece meşe ağaçlarıyla beraber yaşar diyerekten. Aslında bu yaşam biçiminin bir sonucudur bu.