Sanat Eğitimleri

Sanat

https://video.neoskola.net/1738442962936.srt

II. Dünya Savaşı sonrası Kıta Avrupası’nda ve Amerika'da, sanat alanında sanat tarihi için önemli kırılma noktaları olan değişiklikler gerçekleşmiştir. 

1990’ların başından itibaren “contemporary art” tabirinin “çağdaş sanat” çevirisine alternatif olarak “güncel sanat” ifadesi de kullanılmaya başlanmıştır.

Modern sanat olarak nitelendirilen dönem, 19. yüzyılın ilk yarısından başlayarak II. Dünya Savaşı’na kadar süren bir dönemi kapsar. 

Çağdaş sanat olarak nitelendirilen dönem ise, II. Dünya Savaşı sonrasında özellikle 1950’lerle birlikte modern sanata bir tepki olarak şekillenen bir ifade alanının karşılığıdır.

https://video.neoskola.net/1738442962645.srt

Ben Osman Erdem, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümünde öğretim görevlisiyim.

Bugün bir galeriye gittiğinizde, bir sergiye gittiğinizde o sergide yer alan sanat eserlerini anlamlandırmakta zorluk çekiyorsunuz, haklı olarak.

Bunu anlamlandırabilmemiz için o galeride yer alan sanat eserlerini illa ki 20. yüzyılın sanatını bilmemiz gerekiyor.

Bilmek gerekmese de bu döneme dair, bu hikayeye, bu tarihe dair bir mevhum kafamızda olması gerekiyor.

İkinci Dünya Savaşı'ndan günümüze kadar ki çağdaş sanat tarihine değinen bu buluşmamızın temel gayesi şu aslında.

Sanatın bugünkü haline nasıl geldiğini açıklamaya çalışmak.

Bunun için de tabii ki elbette bazı sanatçıları, bazı akımları seçtim.

1945 yılından sonra hem Avrupa'da hem Amerika'da ortaya çıkan soyut sanat,

daha sonra 50'li yılların ortasıyla birlikte soyut sanata tepki olarak şekillenen pop sanat, pop art,

1960'lı yıllarıyla birlikte özellikle performans sanatının olgunlaşmaya başlaması,

bu farklı ifade alanı içinde genç kadın sanatçıların kendi bedenlerini ön periyona sokarak kadın kimliklerini dile getirmeleri.

1960'lı yıllar aynı zamanda sanatçıların kendi aralarında örgütlenerek faal oldukları sanat alanını dönüştürmeye çalışmalarının başlangıç yıllarıdır.

Bunun için inisiyatifler kurarlar, örgütlenirler.

Bu buluşmamızda bunlardan da bahsetmek istiyorum.

70'li yıllara geldiğimizde özellikle feminizmin çağdaş sanata damgasını vurduğunu görüyoruz.

Feminizm sadece teorik alanda değil, aynı zamanda sanatın pretinine de doğrudan yansıyor.

Bu alanda hem ressamların ön periyona çıktığını görüyoruz,

hem de yine genç kadın feminist performans sanatçılarının ön periyona çıktığını görüyoruz.

Bu açıdan önemli bir dönem 70'li yıllar.

70'li yıllar aynı zamanda sırf feminist sanat açısından değil,

performans sanatı açısından, yine farklı ifade alanları olarak body art, vücut sanatı açısından

veya land art, yeryüzü sanatı açısından da öncü bir dönemdir 70'li yıllar.

O yüzden bu buluşmamızın önemli bir kısmını 70'li yıllar oluşturacak.

80'li yıllara geldiğimizde dünyadaki farklı bir konjonktürün çağdaş sanata yansımasından bahsedebiliriz aslında.

Muhafızdaki yaşayan batı toplumu için de çağdaş sanat alanı içinde faal olan sanatçıların bir mücadelesi söz konusudur aynı zamanda.

Yine bu dönemde fotoğraf sanatının çok ön plana çıktığını görürüz.

Fotoğrafta temellük sanatı dediğimiz bir şey söz konusudur.

Bu buluşmamızda bunu açıklamaya çalışacağım.

Yine 80'li yıllarda mesela batı toplumunda dönüştürücü etki yaratmış olan salgın hastalık,

AIDS hastalığını çağdaş sanata nasıl yansımadan bahsedeceğiz.

Ve bu dönemde 80'li yıllarda yine batıda sanatçıların örgütlenerek içinde yaşadıkları toplumu dönüştürmeye çalışmalarından bahsedeceğiz.

İşte Elk Tapge'yle Kızlar gibi gruplar.

90'lı yıllara geldiğimizde özellikle İngiltere'nin kendine has bir alan açtığını görüyoruz çağdaş sanatta.

Genç İngiliz sanatçılar, 60'lı yılların ortalarında dünyaya gelen genç İngiliz sanatçıların

sansasyon yaratarak sanat alanında kendilerini starlaştırmaya başladıklarını görüyoruz.

O yüzden 90'lı yıllar İngiliz sanatı açısından çok çok önemli yıllar oluyor.

2000'li yıllara geldiğimizde ise dünyadaki çağdaş sanat alanının dönüşüm geçirdiğini görüyoruz.

90'lı yıllardaki kavramsal endişelerin yerine 2000'li yıllarda çağdaş sanat alanının

finans ile iyice iç içe geçmesiyle birlikte farklı bir yola girdiğini görüyoruz.

Fakat bu yolun içinde de hala çağdaş sanatın o başlangıç noktasındaki kaygısının kavramsal içeriğin iyice terk edilmediğini görüyoruz.

2000'li yıllarda bu buluşmamızın sonlarına doğru da siyaset ile çağdaş sanatın doğrudan

organik ilişkisine dair bir iki örnekten bahsetmek istiyorum.

Umarım bu buluşmamızdan sonra buradan elde ettiğiniz izlenimler ile sanata olan bakışınızda belli değişiklikler olacaktır.

2. Dünya Savaşı'ndan sonra kıta Avrupası'nda ve Amerika'da sanat alanında önemli değişiklikler söz konusu oluyor.

Bu değişikliklere baktığımızda sanat tarih içinde önemli kırılma noktalarına rastlıyoruz.

Fakat konuya girmeden önce Türkçe'deki sanat metinlerine bakmamız gerekiyor ilk önce.

Çünkü Türkçe'deki sanat metinlerine baktığımızda çok önemli kavram kargaşaları ile karşı karşıya kalıyoruz.

Modern sanat, çağdaş sanat, güncel sanat gibi başlıklar ile karşı karşıya kalıyoruz.

Fakat bu metinleri yazanların veya bu metinlere dair ifadeler bulananların bunlardan neyi kastettiği çok net bir şekilde anlaşılmıyor.

Bu buluşmaya başlamadan önce şöyle bir giriş yapmak istiyorum.

İlk önce bu kavram kargaşasından bir açıklık getirmek istiyorum ki bundan sonra anlatacaklarım daha anlaşılabilir olsun.

İngilizce'de contemporary art veya Almanca'da zeitgeber konusu gibi başlıklar söz konusu bunu Türkçe'yi çağdaş sanat olarak çeviriyor.

Ve hakikaten de sözlük anlamı olarak doğru bir çeviri diyebiliriz.

Fakat çağdaş kelimesinin Türkçe'de İngilizce'deki contemporary kelimesinden çok daha derin, çok daha geniş sosyolojik siyasi anlamları olduğunu görüyoruz.

Çağdaş kelimesi özellikle 19. yüzyıl Osmanlı batılaşmasıyla birlikte daha sonra cumhuriyetin ilan edilmesiyle birlikte önemli sosyolojik ve siyasi bir içeriğe kavuşuyor.

Örnek vermek gerekirse Çağdaş Yaşama Destekleme Derneği dediğimizde oradaki çağdaş kelimesi İngilizce'deki contemporary çevirisinden çok daha derin anlamlar içeriyor.

Dolayısıyla 1990'lı yılların başlarıyla birlikte İngilizce'deki contemporary art tabirinin çevirisi olarak alternatif olarak güncel sanat da kullanılmaya başlandı.

Baktığımızda aslında daha doğru bir çeviri diyebiliriz çünkü güncel kelimesinin kelime anlamına baktığınızda yalnızca içinde bulunduğumuz zamana gönderme yaptığını görüyorsunuz.

Çağdaş kelimesindeki o derin siyasi sosyolojik anlamları içermiyor güncel.

Dolayısıyla böyle bir alternatif çeviriler söz konusu Türkçe'deki sanat metinlerinde contemporary artın karşılığı olarak.

Fakat Türkçe'de bir de modern sanat diye bir başlık ile karşı karşıya kalıyoruz ve modern sanat ile çağdaş sanat da karışıyor birbirine.

Mesela örneğin 1986 yılında sanat tarihçimiz Sezer Tansu'nun yayınladığı bir kitap vardır.

Çağdaş Türk Sanatı isimli bir kitap.

Sezer Tansu bir kitabında 19. yüzyıl Osmanlı batılılaşmasından 1980'li yıllara kadar ki bu coğrafyada üretilen batılı anlamda sanatın tarihinden bahseder.

Fakat bu kitabı okuduğunuzda aslında bu coğrafyada üretilen modern sanatın tarihini okuyorsunuz.

Fakat Sezer Tansu bu kitabın başlığı olarak Çağdaş Türk Sanatı diyor.

Aynı zamanda Türkiye'de modern kelimesi de Osmanlı batılılaşmasıyla birlikte Avrupa'yı yaşama gönderme yapan bir kelime.

Dolayısıyla çağdaş kelimesiyle böyle bir örtüşüyor.

Fakat Batı Sanat Tarihine baktığımızda modern sanat dediğimiz bir dönem söz konusu.

Daha sonra modern sanat dediğimiz dönemi takip eden çağdaş sanat dediğimiz bir dönem söz konusu.

Modern sanat dediğimiz dönem aşağı yukarı 19. yüzyılın ilk yarısından başlayan ve 2. Dünya Savaşı'na kadar gelen bir dönemden bahsediyoruz.

Çağdaş sanat dediğimiz dönemden bahsederken 2. Dünya Savaşı sonrasında özellikle 1950'li yıllar ile birlikte modern sanata bir tepki olarak şekillenen bir ifade alanından bahsediyoruz.

Dolayısıyla ben bu buluşmamızda ise çağdaş sanat derken aslında 2. Dünya Savaşı sonrasında özellikle 1950-1960 yılları ile birlikte batıdaki sanat alanında farklı bir ifade alanından bahsedeceğim.

Çağdaş, Modern ve Güncel Sanat

https://video.neoskola.net/1738442962305.srt

Ben Osman Erdem, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümünde öğretim görevlisiyim. Bugün bir galeriye gittiğinizde, bir sergiye gittiğinizde o sergide yer alan sanat eserlerini anlamlandırmakta zorluk çekiyorsunuz, haklı olarak. Bunu anlamlandırabilmemiz için o galeride yer alan sanat eserlerini illa ki 20. yüzyılın sanatını bilmemiz gerekiyor. Bilmek gerekmese de bu döneme dair, bu hikayeye, bu tarihe dair bir mevhum kafamızda olması gerekiyor. İkinci Dünya Savaşı'ndan günümüze kadar ki çağdaş sanat tarihine değinen bu buluşmamızın temel gayesi şu aslında. Sanatın bugünkü haline nasıl geldiğini açıklamaya çalışmak. Bunun için de tabii ki elbette bazı sanatçıları, bazı akımları seçtim. 1945 yılından sonra hem Avrupa'da hem Amerika'da ortaya çıkan soyut sanat, daha sonra 50'li yılların ortasıyla birlikte soyut sanata tepki olarak şekillenen pop sanat, pop art, 1960'lı yıllarıyla birlikte özellikle performans sanatının olgunlaşmaya başlaması, bu farklı ifade alanı içinde genç kadın sanatçıların kendi bedenlerini ön periyona sokarak kadın kimliklerini dile getirmeleri. 1960'lı yıllar aynı zamanda sanatçıların kendi aralarında örgütlenerek faal oldukları sanat alanını dönüştürmeye çalışmalarının başlangıç yıllarıdır. Bunun için inisiyatifler kurarlar, örgütlenirler. Bu buluşmamızda bunlardan da bahsetmek istiyorum. 70'li yıllara geldiğimizde özellikle feminizmin çağdaş sanata damgasını vurduğunu görüyoruz. Feminizm sadece teorik alanda değil, aynı zamanda sanatın pretinine de doğrudan yansıyor. Bu alanda hem ressamların ön periyona çıktığını görüyoruz, hem de yine genç kadın feminist performans sanatçılarının ön periyona çıktığını görüyoruz. Bu açıdan önemli bir dönem 70'li yıllar. 70'li yıllar aynı zamanda sırf feminist sanat açısından değil, performans sanatı açısından, yine farklı ifade alanları olarak body art, vücut sanatı açısından veya land art, yeryüzü sanatı açısından da öncü bir dönemdir 70'li yıllar. O yüzden bu buluşmamızın önemli bir kısmını 70'li yıllar oluşturacak. 80'li yıllara geldiğimizde dünyadaki farklı bir konjonktürün çağdaş sanata yansımasından bahsedebiliriz aslında. Muhafızdaki yaşayan batı toplumu için de çağdaş sanat alanı içinde faal olan sanatçıların bir mücadelesi söz konusudur aynı zamanda. Yine bu dönemde fotoğraf sanatının çok ön plana çıktığını görürüz. Fotoğrafta temellük sanatı dediğimiz bir şey söz konusudur. Bu buluşmamızda bunu açıklamaya çalışacağım. Yine 80'li yıllarda mesela batı toplumunda dönüştürücü etki yaratmış olan salgın hastalık, AIDS hastalığını çağdaş sanata nasıl yansımadan bahsedeceğiz. Ve bu dönemde 80'li yıllarda yine batıda sanatçıların örgütlenerek içinde yaşadıkları toplumu dönüştürmeye çalışmalarından bahsedeceğiz. İşte Elk Tapge'yle Kızlar gibi gruplar. 90'lı yıllara geldiğimizde özellikle İngiltere'nin kendine has bir alan açtığını görüyoruz çağdaş sanatta. Genç İngiliz sanatçılar, 60'lı yılların ortalarında dünyaya gelen genç İngiliz sanatçıların sansasyon yaratarak sanat alanında kendilerini starlaştırmaya başladıklarını görüyoruz. O yüzden 90'lı yıllar İngiliz sanatı açısından çok çok önemli yıllar oluyor. 2000'li yıllara geldiğimizde ise dünyadaki çağdaş sanat alanının dönüşüm geçirdiğini görüyoruz. 90'lı yıllardaki kavramsal endişelerin yerine 2000'li yıllarda çağdaş sanat alanının finans ile iyice iç içe geçmesiyle birlikte farklı bir yola girdiğini görüyoruz. Fakat bu yolun içinde de hala çağdaş sanatın o başlangıç noktasındaki kaygısının kavramsal içeriğin iyice terk edilmediğini görüyoruz. 2000'li yıllarda bu buluşmamızın sonlarına doğru da siyaset ile çağdaş sanatın doğrudan organik ilişkisine dair bir iki örnekten bahsetmek istiyorum. Umarım bu buluşmamızdan sonra buradan elde ettiğiniz izlenimler ile sanata olan bakışınızda belli değişiklikler olacaktır. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra kıta Avrupa'sında ve Amerika'da sanat alanında önemli değişiklikler söz konusu oluyor. Bu değişikliklere baktığımızda sanat tarih içinde önemli kırılma noktalarına rastlıyoruz. Fakat konuya girmeden önce Türkçe'deki sanat metinlerine bakmamız gerekiyor ilk önce. Çünkü Türkçe'deki sanat metinlerine baktığımızda çok önemli kavram kargaşaları ile karşı karşıya kalıyoruz. Modern sanat, çağdaş sanat, güncel sanat gibi başlıklar ile karşı karşıya kalıyoruz. Fakat bu metinleri yazanların veya bu metinlere dair ifadeler bulananların bunlardan neyi kastettiği çok net bir şekilde anlaşılmıyor. Bu buluşmaya başlamadan önce şöyle bir giriş yapmak istiyorum. İlk önce bu kavram kargaşasından bir açıklık getirmek istiyorum ki bundan sonra anlatacaklarım daha anlaşılabilir olsun. İngilizce'de contemporary art veya Almanca'da zeitgenerüsüşe kunst gibi başlıklar söz konusu bunu Türkçe'yi çağdaş sanat olarak çeviriyor ve hakikaten de sözlük anlamı olarak doğru bir çeviri diyebiliriz. Fakat çağdaş kelimesinin Türkçe'de İngilizce'deki contemporary kelimesinden çok daha derin, çok daha geniş sosyolojik siyasi anlamları olduğunu görüyoruz. Çağdaş kelimesi özellikle 19. yüzyıl Osmanlı batılaşmasıyla birlikte daha sonra cumhuriyetin ilan edilmesiyle birlikte önemli sosyolojik ve siyasi bir içeriğe kavuşuyor. Örnek vermek gerekirse Çağdaş Yaşama Destekleme Derneği dediğimizde oradaki çağdaş kelimesi İngilizce'deki contemporary çevirisinden çok daha derin anlamlar içeriyor. Dolayısıyla 1990'lı yılların başlarıyla birlikte İngilizce'deki contemporary art tabirinin çevirisi olarak alternatif olarak güncel sanat da kullanılmaya başlandı. Baktığımızda aslında daha doğru bir çeviri diyebiliriz çünkü güncel kelimesinin kelime anlamına baktığınızda yalnızca içinde bulunduğumuz zamana gönderme yaptığını görüyorsunuz. Çağdaş kelimesindeki o derin siyasi sosyolojik anlamları içermiyor güncel. Dolayısıyla böyle bir alternatif çeviriler söz konusu Türkçe'deki sanat metinlerinde contemporary artın karşılığı olarak. Fakat Türkçe'de bir de modern sanat diye bir başlık ile karşı karşıya kalıyoruz ve modern sanat ile çağdaş sanat da karışıyor birbirine. Mesela örneğin 1986 yılında sanat tarihçimiz Sezer Tansu'nun yayınladığı bir kitap vardır. Çağdaş Türk Sanatı isimli bir kitap. Sezer Tansu bir kitabında 19. yüzyıl Osmanlı batılılaşmasından 1980'li yıllara kadar ki bu coğrafyada üretilen batılı anlamda sanatın tarihinden bahseder. Fakat bu kitabı okuduğunuzda aslında bu coğrafyada üretilen modern sanatın tarihini okuyorsunuz. Fakat Sezer Tansu bu kitabın başlığı olarak Çağdaş Türk Sanatı diyor. Çünkü neden? Aynı zamanda Türkiye'de modern kelimesi de Osmanlı batılılaşmasıyla birlikte Avrupa'yı yaşama gönderme yapan bir kelime. Dolayısıyla çağdaş kelimesiyle böyle bir örtüşüyor. Burada da her şey karışıyor. Fakat Batı Sanat Tarihine baktığımızda modern sanat dediğimiz bir dönem söz konusu. Daha sonra modern sanat dediğimiz dönemi takip eden çağdaş sanat dediğimiz bir dönem söz konusu. Modern sanat dediğimiz dönem aşağı yukarı 19. yüzyılın ilk yarısından başlayan ve 2. Dünya Savaşı'na kadar gelen bir dönemden bahsediyoruz. Çağdaş sanat dediğimiz dönemden bahsederken 2. Dünya Savaşı sonrasında özellikle 1950'li yıllar ile birlikte modern sanata bir tepki olarak şekillenen bir ifade alanından bahsediyoruz. Dolayısıyla ben bu buluşmamızda ise çağdaş sanat derken aslında 2. Dünya Savaşı sonrasında özellikle 1950-1960 yılları ile birlikte batıdaki sanat alanında farklı bir ifade alanından bahsedeceğim. Altyazı M.K.

https://video.neoskola.net/1738443091515.srt

Picasso'nun “Bambulu Ölüdoğa” resmi, geleneksel malzemelerin ötesine geçerek her şeyin sanat için kullanılabileceği bir kapı açtı. Bu, günümüzde çağdaş sanatın temel özelliklerinden biridir.

Fütürizmin öncülerinden Umberto Boccioni, dünya görüşünün yalnızca üretilen sanatla ifade edilmesini yetersiz bulmuş, İtalya'nın farklı kentlerinde performans sanatının ilk örnekleri niteliğinde fütürist geceler düzenlemiştir. 

Tristan Tzara’nın “Dada Manifestosu” geleneksel sanat anlayışına bir isyan niteliğindedir. Bu manifesto, Batı medeniyetinin büyük bir savaşla neticelenmesinin genç sanatçılarda yarattığı travmayı ifade etmiştir.

Arthur Cravan, her insanın özgün bir hayatın yaratıcısı olduğunu, yani yaratıcılığın sadece özel insanlara bahşedilmediğini savunur. Bu, geleneksel sanatı tamamen ortadan kaldıran anarşist bir tavır niteliğindedir.

https://video.neoskola.net/1738443091171.srt

Konumuz 2. Dünya Savaşı'ndan sonra. Fakat bu 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki batı sanatındaki

gelişmeleri anlamlandırabilmemiz için ilk önce 20. yüzyılın başına bakmamız gerekiyor.

Çünkü demin bahsettiğim çağdaş sanat, modern sanata bir tepki olarak şekilleniyor.

Fakat bu aralarındaki ilişki bir kopukluk ilişkisi değil, tepki olarak şekillenirken aynı

zamanda çağdaş sanat tepki gösterdiği modern sanatın içinden beslenerek bir olgunlaşma

sürecine giriyor. Dolayısıyla 20. yüzyılın başına biraz değmemiz gerekiyor birkaç örnek

üzerinden. Mesela bu gördüğünüz eser Picasso'nun 1912 yılında yapmış olduğu Bambulu Ölüdoğa

isimli bir resim. Bu Bambulu Ölüdoğa isimli resme baktığınızda malzeme açısından müthiş bir

değişiklik görüyorsunuz. Şimdi resim sanatının malzemesine baktığımızda, geleneksel malzemelere

baktığımızda işte boya, tuval neyse vernik onlar aklımıza geliyor. Fakat Pablo Picasso'nun

1912 yılında yaptığı bu resme dikkatli baktığınızda resmin ortası bir muşamba yapıştırdığını

görüyorsunuz. O muşambaların dışında oval tuvali çerçevelen kalın bir halat görüyorsunuz mesela.

Bunlar çok önemli. Bu aynı zamanda batı sanat tarihinde kolaj dediğimiz tekniğin ilk örneği

olarak karşımıza çıkıyor. Ve Pablo Picasso şunu yapıyor, resim sanatının geleneksel malzeme

içini yıkarak artık her şeyin sanatın malzemesi olabileceğine daha bir kapıyı açıyor bu resmiyle

birlikte. Günümüzdeki çağdaş sanatın en önemli özelliğidir. Malzeme konusunda sanatçıların

sınırsız bir olanak sahibi olması. Bu gördüğümüz örnekte ise Taylan Restan Boçiyon'un bir resmini

görüyorsunuz burada. Bir çizim, kara kalem bir çizim. İsmi Futurist Serata. Futurist Gece olarak

Türkçe söyleyebiliriz. Futurizm akımının önemli bir ismidir Umberto Bociyoni. Futurizm akımı

1909 yılında İtalya'nın kuzeyinde Milano kentinde Filippo Tommaso Magnetti isimli şair

tarafından manifestoyla durulmuştur. Bu manifestoya baktığımızda modern sanat içinde özellikle

avangard hareketler içinde en uç noktadaki sanat bitimlerinden biri olduğunu görürüz.

Fakat bu futuristlerin şöyle bir derdi de var. Dünya görüşleri var. Bu dünya görüşlerini de sanatları

üzerinden kitlelere aktarmak gibi kaygı taşıyorlar. Fakat Magnetti şöyle bir şey tespit ediyor.

Biz bu dünya görüşümüzü geniş kitlelere aktarırken yalnızca ürettiğimiz sanatı kullanırsak biraz zayıf

kalırız diye düşünüyor. Çünkü herkes heykel, resim meraklısı değil. Dolayısıyla bunlar etkinlikler

yaşamaya başlıyorlar. İtalya'nın farklı kentlerinde beş farklı kentlerinde geceleri futurist

geceler düzenliyorlar. Resimde de gördüğünüz gibi işte sahneye çıkıyorlar. İnsanları tiyatro

salonuna dolduruyorlar. Sahnede manifestolarını okuyorlar. Yaptıkları resimleri gösteriyorlar.

Şarkı söylüyorlar, dans ediyorlar, müzik yapıyorlar vesaire ve aslında o manifestoları

insanlara daha kolay anlaşılabilir, daha çekici, cazip bir hale getiriyorlar. Fakat bugünümüzdeki

çağdaş sanat açısından şöyle bir önemi var. Bugünümüzdeki çağdaş sanatın en önemli

alt başlıklarından biri performans sanatı ve futuristleri bu etkinlikleriyle birlikte

performans sanatının ilk örneklerini görüyoruz modern sanat içinden. Bu gördüğümüz örnek ise

Dadeizm akımının önemli bir ismi. Arthur Cravan. Arthur Cravan İsviçreli bir şair. Aynı zamanda

şairlerinin bir kökü İngiltere'ye Oscar Wilde dayanıyor. Dadeizm dediğimiz avangard akım. Tıpkı

fütürizm gibi yine en uç noktadaki manifestolara sahip bir akım. Sene 1916 Birinci Dünya Savaşı

yaşanmakta ve Birinci Dünya Savaşı yaşandığı için savaş içinde bulunan ülkelerdeki entelektüeller,

sanatçılar tarafsız bir ülke olan çatışma içinde olmayan İsviçre'ye sığınıyorlar genellikle ve

genellikle de Zürich kentinde buluşuyorlar. Zürich muhteşem kozmopolit entelektüel bir ortama

sahip oluyor. Ve bu esnada bir Roman şair Tristan Tzara bir manifesto kaleme alıyor. Dadeizm

manifestosu, Dada manifestosu. Zürich'teki Şpilgazse caddesindeki bir kafede Kabere Volter'de

buluşuyorlar ve manifestoyu ilan ediyorlar ve Dadeizm manifestosuna baktığımızda tamamen

geleneksel sanat anlayışına bir isyan görüyoruz. Neden? Çünkü Birinci Dünya Savaşı yaşanmakta,

Birinci Dünya Savaşı beraberinde katliamlar, acılar, ölümler, kan beraberinde getiriyor.

Dünyadaki savaşta ilk kez kimyasal silahın kullanıldığını görüyorsunuz Belçika'da vesaire

falan. Ve bu genç sanatçılar, entelektüeller yakın zamana kadar mensubu olmaktan gurur duydukları

Batı Medeniyetinin en nihayetini Dünya Savaşı ile neticelenmesinin getirdiği travmayı ifade ediyorlar ve

o Batı Medeniyetinin sanatını reddediyorlar ve Dadeizm manifestosunu yayınlıyorlar.

Artur Kravan dedik, Artur Kravan'ın sanat terörisine olan katkısı işte herkesin yaratıcı olduğu fikri ve

sırf bu yaratıcılıkların da özel bir alan içinden, sanatsal ifade alanı içinden somutlaştırmaları

çünkü hepimiz hareket ediyoruz, hepimiz bir şeyler yapıyoruz, davranışta bulunuyoruz, tavır koyuyoruz,

duygulara sahibiz, dürtülerimiz var. Dolayısıyla her insan özgün bir hayat yaratıyor zaten.

Dolayısıyla herkes özgün bir yaratıcıysa yaratıcılık dediğimiz özellik toplum içinde bazı özel

insanlara bahşedilmiş bir özellik değil diyerek aslında geleneksel sanatı tamamen ortadan kaldıran

anarşist bir tavır ortaya koyuyor. Artur Kravan aynı zamanda hayatını bir performans eseriymiş gibi yaşıyor.

1916 yılında Birinci Dünya Savaşı esnasında Amerika'nın ağır siklet boks şampiyonu Jack Johnson

İspanya'ya gelir, Artur Kravan bunu duyar. Artur Kravan da iri yarı bir adam, biraz amatörce de boks falan da yapıyor.

İspanya'ya gider ve İspanya'da Jack Johnson'ın ekibine ben Avrupa'nın en önemli ağır siklet boksörlerinden biriyim der

ve bunun üzerine organizatörler İspanya'da, Barcelona'da kıta Avrupa'sıyla Amerika arasında ağır siklet boks ünvan maçı organize ederler.

Afişini görüyorsunuz, biletler satılır, yüzlerce kişi Barcelona'da bir spor salonunda toplanırlar.

Artur Kravan, Jack Johnson ringe çıkarlar. Artur Kravan fena dayak yer tabii ki çünkü bir boksör değil.

Dolayısıyla böyle enteresan şeylerle hayatını geçirir.

Mesela 1917 yılında New York'a dait edilir Artur Kravan.

New York'ta zengin aileler savaş içindeki Avrupa'dan kaçmak isteyen avangard yenilikçi sanatçıları New York'a çağırmaktadırlar.

Orada yeni bir avangard sanat ortamı yaratmak istemektedirler.

Aransberg ailesi mesela ve Artur Kravan'ı çağırırlar, Marcel Duchamp onu çağırır ve bu Aransberg ailesi New York sosyetesini toplar.

İşte Avrupa'nın en önemli isimlerinden biri aramıza katıldı diye Artur Kravan Grand Tourette giymiştir.

Fakat partinin ortası çırçıplak soyarak insanları şok eder.

Bu şok etme taktiği özellikle 1970'li yıllardan sonra Amerika'daki performans sanatçılarında karşımıza çıkıyor.

Fakat bunun ilk örneklerine işte çağdaş sanatın tepki göstererek kendini olgunlaştırmaya çalıştığı modern sanat içinden çıktığını görüyoruz.

Bu önemli Artur Kravan çok önemli o yüzden günümüz sanatını anlayabilmemiz için.

Modern Sanat ve Sanatçıların Etkisi

https://video.neoskola.net/1738443090781.srt

Konumuz 2. Dünya Savaşı'ndan sonra. Fakat bu 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki batı sanatındaki gelişmeleri anlamlandırabilmemiz için ilk önce 20. yüzyılın başına bakmamız gerekiyor. Çünkü demin bahsettiğim çağdaş sanat, modern sanata bir tepki olarak şekilleniyor. Fakat bu aralarındaki ilişki bir kopukluk ilişkisi değil, tepki olarak şekillenirken aynı zamanda çağdaş sanat tepki gösterdiği modern sanatın içinden beslenerek bir olgunlaşma sürecine giriyor. Dolayısıyla 20. yüzyılın başına biraz değmemiz gerekiyor birkaç örnek üzerinden. Mesela bu gördüğünüz eser Picasso'nun 1912 yılında yapmış olduğu Bambulu Ölüdoğa isimli bir resim. Bu Bambulu Ölüdoğa isimli resme baktığınızda malzeme açısından müthiş bir değişiklik görüyorsunuz. Şimdi resim sanatının malzemesine baktığımızda, geleneksel malzemelere baktığımızda işte boya, tuval neyse vernik onlar aklımıza geliyor. Fakat Pablo Picasso'nun 1912 yılında yaptığı bu resme dikkatli baktığınızda resmin ortası bir muşamba yapıştırdığını görüyorsunuz. O muşambaların dışında oval tuvali çerçevelen kalın bir halat görüyorsunuz mesela. Bunlar çok önemli. Bu aynı zamanda batı sanat tarihinde kolaj dediğimiz tekniğin ilk örneği olarak karşımıza çıkıyor. Ve Pablo Picasso şunu yapıyor, resim sanatının geleneksel malzeme içini yıkarak artık her şeyin sanatın malzemesi olabileceğine daha bir kapıyı açıyor bu resmiyle birlikte. Günümüzdeki çağdaş sanatın en önemli özelliğidir. Malzeme konusunda sanatçıların sınırsız bir olanak sahibi olması. Bu gördüğümüz örnekte ise Taylan Restan Boçiyon'un bir resmini görüyorsunuz burada. Bir çizim, kara kalem bir çizim. İsmi Futurist Serata. Futurist Gece olarak Türkçe söyleyebiliriz. Futurizm akımının önemli bir ismidir Umberto Bociyoni. Futurizm akımı 1909 yılında İtalya'nın kuzeyinde Milano kentinde Filippo Tommaso Magnetti isimli şair tarafından manifestoyla durulmuştur. Bu manifestoya baktığımızda modern sanat içinde özellikle avangard hareketler içinde en uç noktadaki sanat bitimlerinden biri olduğunu görürüz. Fakat bu futuristlerin şöyle bir derdi de var. Dünya görüşleri var. Bu dünya görüşlerini de sanatları üzerinden kitlelere aktarmak gibi kaygı taşıyorlar. Fakat Magnetti şöyle bir şey tespit ediyor. Biz bu dünya görüşümüzü geniş kitlelere aktarırken yalnızca ürettiğimiz sanatı kullanırsak biraz zayıf kalırız diye düşünüyor. Çünkü herkes heykel, resim meraklısı değil. Dolayısıyla bunlar etkinlikler yaşamaya başlıyorlar. İtalya'nın farklı kentlerinde beş farklı kentlerinde geceleri futurist geceler düzenliyorlar. Resimde de gördüğünüz gibi işte sahneye çıkıyorlar. İnsanları tiyatro salonuna dolduruyorlar. Sahnede manifestolarını okuyorlar. Yaptıkları resimleri gösteriyorlar. Şarkı söylüyorlar, dans ediyorlar, müzik yapıyorlar vesaire ve aslında o manifestoları insanlara daha kolay anlaşılabilir, daha çekici, cazip bir hale getiriyorlar. Fakat bugünümüzdeki çağdaş sanat açısından şöyle bir önemi var. Bugünümüzdeki çağdaş sanatın en önemli alt başlıklarından biri performans sanatı ve futuristleri bu etkinlikleriyle birlikte performans sanatının ilk örneklerini görüyoruz modern sanat içinden. Bu gördüğümüz örnek ise Dadeizm akımının önemli bir ismi. Arthur Cravan. Arthur Cravan İsviçreli bir şair. Aynı zamanda şairlerinin bir kökü İngiltere'ye Oscar Wilde dayanıyor. Dadeizm dediğimiz avangard akım. Tıpkı fütürizm gibi yine en uç noktadaki manifestolara sahip bir akım. Sene 1916 Birinci Dünya Savaşı yaşanmakta ve Birinci Dünya Savaşı yaşandığı için savaş içinde bulunan ülkelerdeki entelektüeller, sanatçılar tarafsız bir ülke olan çatışma içinde olmayan İsviçre'ye sığınıyorlar genellikle ve genellikle de Zürich kentinde buluşuyorlar. Zürich muhteşem kozmopolit entelektüel bir ortama sahip oluyor. Ve bu esnada bir Roman şair Tristan Tzara bir manifesto kaleme alıyor. Dadeizm manifestosu, Dada manifestosu. Zürich'teki Şpilgazse caddesindeki bir kafede Kabere Volter'de buluşuyorlar ve manifestoyu ilan ediyorlar ve Dadeizm manifestosuna baktığımızda tamamen geleneksel sanat anlayışına bir isyan görüyoruz. Neden? Çünkü Birinci Dünya Savaşı yaşanmakta, Birinci Dünya Savaşı beraberinde katliamlar, acılar, ölümler, kan beraberinde getiriyor. Dünyadaki savaşta ilk kez kimyasal silahın kullanıldığını görüyorsunuz Belçika'da vesaire falan. Ve bu genç sanatçılar, entelektüeller yakın zamana kadar mensubu olmaktan gurur duydukları Batı Medeniyetinin en nihayetini Dünya Savaşı ile neticelenmesinin getirdiği travmayı ifade ediyorlar ve o Batı Medeniyetinin sanatını reddediyorlar ve Dadeizm manifestosunu yayınlıyorlar. Artur Kravan dedik, Artur Kravan'ın sanat terörisine olan katkısı işte herkesin yaratıcı olduğu fikri ve sırf bu yaratıcılıkların da özel bir alan içinden, sanatsal ifade alanı içinden somutlaştırmaları çünkü hepimiz hareket ediyoruz, hepimiz bir şeyler yapıyoruz, davranışta bulunuyoruz, tavır koyuyoruz, duygulara sahibiz, dürtülerimiz var. Dolayısıyla her insan özgün bir hayat yaratıyor zaten. Dolayısıyla herkes özgün bir yaratıcıysa yaratıcılık dediğimiz özellik toplum içinde bazı özel insanlara bahşedilmiş bir özellik değil diyerek aslında geleneksel sanatı tamamen ortadan kaldıran anarşist bir tavır ortaya koyuyor. Artur Kravan aynı zamanda hayatını bir performans eseriymiş gibi yaşıyor. 1916 yılında Birinci Dünya Savaşı esnasında Amerika'nın ağır siklet boks şampiyonu Jack Johnson İspanya'ya gelir, Artur Kravan bunu duyar. Artur Kravan da iri yarı bir adam, biraz amatörce de boks falan da yapıyor. İspanya'ya gider ve İspanya'da Jack Johnson'ın ekibine ben Avrupa'nın en önemli ağır siklet boksörlerinden biriyim der ve bunun üzerine organizatörler İspanya'da, Barcelona'da kıta Avrupa'sıyla Amerika arasında ağır siklet boks ünvan maçı organize ederler. Afişini görüyorsunuz, biletler satılır, yüzlerce kişi Barcelona'da bir spor salonunda toplanırlar. Artur Kravan, Jack Johnson ringe çıkarlar. Artur Kravan fena dayak yer tabii ki çünkü bir boksör değil. Dolayısıyla böyle enteresan şeylerle hayatını geçirir. Mesela 1917 yılında New York'a dait edilir Artur Kravan. New York'ta zengin aileler savaş içindeki Avrupa'dan kaçmak isteyen avangard yenilikçi sanatçıları New York'a çağırmaktadırlar. Orada yeni bir avangard sanat ortamı yaratmak istemektedirler. Aransberg ailesi mesela ve Artur Kravan'ı çağırırlar, Marcel Duchamp onu çağırır ve bu Aransberg ailesi New York sosyetesini toplar. İşte Avrupa'nın en önemli isimlerinden biri aramıza katıldı diye Artur Kravan Grand Tourette giymiştir. Fakat partinin ortası çırçıplak soyarak insanları şok eder. Bu şok etme taktiği özellikle 1970'li yıllardan sonra Amerika'daki performans sanatçılarında karşımıza çıkıyor. Fakat bunun ilk örneklerine işte çağdaş sanatın tepki göstererek kendini olgunlaştırmaya çalıştığı modern sanat içinden çıktığını görüyoruz. Bu önemli Artur Kravan çok önemli o yüzden günümüz sanatını anlayabilmemiz için.

https://video.neoskola.net/1738833207031.srt

Marcel Duchamp tarafından 1917 yılında yapılan “Çeşme” 20. yüzyılın en çok tartışılan sanat eserlerinden biridir. 21. yüzyılda bunun bir sanat eseri olmadığı kanaati sanat çevresinde çoğunluktadır.

Marcel Duchamp 1913 yılında “hazır yapım” kavramını ortaya atmıştır. Duchamp’ın hazır yapımlarında yaptığı en önemli şey, “Bisiklet Tekerleği” eserinde olduğu gibi nesneleri işlevsizleştirmektir. 

“Hazır yapım” süreci günümüz sanatını kökten etkilemiştir çünkü günümüz sanatında da temel mesele izleyende beğeni yaratmaktan ziyade kavramsal bir farkındalık yaratmaktır.

Francis Picabia’nın “Kakodilik Göz” adlı eseriyle birlikte sanatçı ve sanat eseri arasındaki ilişkilerin muğlaklaşmaya başladığı görülmektedir.

https://video.neoskola.net/1738833206720.srt

Gördüğümüz sanatçı Marcel Duchamp, çok ünlü bir isim Marcel Duchamp.

O da modern sanat içinde ismini duyurmuş, kendini görünür kılmış bir sanatçı.

Fakat Marcel Duchamp'ın da ortaya koymuş olduğu yeğenikçi sanat anlayışı

Marcel Duchamp'ın 1913 yılında Paris'teki atölyesinden bir fotoğraf görüyorsunuz burada.

Marcel Duchamp'ın yanında bir tabire üzerine monte edilmiş bir bisiklet tekerleği var.

1913 yılından itibaren Duchamp hazır yapım diye bir kavram ortaya atar.

1912 yılında çok güzel bir resim yapmıştır.

Bu gördüğünüz merdivenden inen çıplak diye bir resim yapmıştır.

Böyle hafif kübist, hafif füturist esintili bir resimdir.

Fakat 1912 yılında yaptığı bu resmi 1912 Paris'te düzenlenen önemli bir sergi etkinliği olan

Bir Marcel Duchamp çok sinirlenir ve artık tuval resmi yapmamaya yemin eder.

Ve artık onun derdi geleneksel sanattır.

Ve geleneksel sanat ile dalga geçen sarkastik bir ilişkiye girer.

Ve 1913 yılında hazır yapım işlerini yapmaya başlar.

Burada bir bisiklet tekerleği görüyorsunuz.

Bu gördüğünüz bisiklet tekerleğe benziyor.

Çünkü Marcel Duchamp onu bisikletinden demonte ediyor.

Dolayısıyla artık bir bisiklet tekerleği değil.

Daha sonra Marcel Duchamp da Amerika'ya gider.

Birinci Dünya Savaşı esnasında Arenzbergler onu da çağırmışlardır.

Ve 1917 yılında New York'ta bu gördüğünüz Çeşme isimli işini yapacaktır.

Buna baktığınızda bir pisuar görüyorsunuz mesela burada.

Ve bunu alır 1917 yılında New York'taki yine bir yenilikçi anlayışla organize edilmiş olan bir sanat sergisine başvurur.

Jürisinde kendisi de yer almasına karşın bu eseri reddedilir.

Jüri tarafından oy çokluğuyla ve Marcel Duchamp delirir bunu parçalar vesaire falan.

Şimdi buna baktığımızda bu 1917 yılındaki bu çeşme

20. yüzyılın en fazla tartışılan sanat eserlerinden biri.

Bundan 4-5 sene önce bunun 100. yılı üzerine yine bir etkinlikler falan söz konusu oldu.

Dünyanın en önemli sanat dergileri, sanat eleştirmenlerine, sanat tarihçilerine

bu bir sanat eseri midir diye bir soru sordular.

Ve hala 2000'li yıllarda işte 21. yüzyılda bunun bir sanat eseri olmadığına dair kanaatini dağıttılar.

Bunun bir sanat eseri olmadığına dair kanaatinin daha çoğunlukla olduğunu görüyoruz sanat çevresinde.

Bir pisuar alarak onu bir sanat eseri olarak lanse ederek.

Şimdi baktığımızda Marcel Duchamp'ın bu hazır yapımlarında yaptığı en önemli şey bunları işlevsizleştirmek.

Bisiklet tekerleği artık bir bisiklet tekerleği değil çünkü taburaya monte edilmiş.

Dönmüyor, etmiyor. Bizi bir yerden bir yere götürmüyor artık.

Veya işte bir pisuar. Bir pisuar değil çünkü bunu artık işeyemiyorsunuz.

Bunu artık işeyemediğiniz için bir pisuar olma işlevinden sırılıyor.

Baktığınızda delikler böyle duruyor. Zaten işerseniz delikler burada nereye akacak?

Geleneksele Tepki ve Hazır Yapım

https://video.neoskola.net/1738833206461.srt

Gördüğümüz sanatçı Marcel Duchamp, çok ünlü bir isim Marcel Duchamp. O da modern sanat içinde ismini duyurmuş, kendini görünür kılmış bir sanatçı. Fakat Marcel Duchamp'ın da ortaya koymuş olduğu yeğenikçi sanat anlayışı günümüz sanatını değiştirmiştir. Marcel Duchamp'ın 1913 yılında Paris'teki atölyesinden bir fotoğraf görüyorsunuz burada. Marcel Duchamp'ın yanında bir tabire üzerine monte edilmiş bir bisiklet tekerleği var. 1913 yılından itibaren Duchamp hazır yapım diye bir kavram ortaya atar. 1912 yılında çok güzel bir resim yapmıştır. Bu gördüğünüz merdivenden inen çıplak diye bir resim yapmıştır. Böyle hafif kübist, hafif füturist esintili bir resimdir. Fakat 1912 yılında yaptığı bu resmi 1912 Paris'te düzenlenen önemli bir sergi etkinliği olan Bağımsızlar Salonu'na verir. Fakat o serginin jürisi rededer. Bir Marcel Duchamp çok sinirlenir ve artık tuval resmi yapmamaya yemin eder. Ve artık onun derdi geleneksel sanattır. Ve geleneksel sanat ile dalga geçen sarkastik bir ilişkiye girer. Ve 1913 yılında hazır yapım işlerini yapmaya başlar. Burada bir bisiklet tekerleği görüyorsunuz. Fakat şöyle bir şey var. Bu gördüğünüz bisiklet tekerleğe benziyor. Fakat bisiklet tekerleği değil. Neden? Çünkü Marcel Duchamp onu bisikletinden demonte ediyor. Ve bir tabura üzerine monte ediyor. Dolayısıyla artık bir bisiklet tekerleği değil. Öyle bir işlevi yok çünkü. Bisiklet tekerleği benzer bir form. Daha sonra Marcel Duchamp da Amerika'ya gider. Birinci Dünya Savaşı esnasında Arenzbergler onu da çağırmışlardır. Ve 1917 yılında New York'ta bu gördüğünüz Çeşme isimli işini yapacaktır. Buna baktığınızda bir pisuar görüyorsunuz mesela burada. Ve bunu alır 1917 yılında New York'taki yine bir yenilikçi anlayışla organize edilmiş olan bir sanat sergisine başvurur. Jürisinde kendisi de yer almaktadır. Jürisinde kendisi de yer almasına karşın bu eseri reddedilir. Jüri tarafından oy çokluğuyla ve Marcel Duchamp delirir bunu parçalar vesaire falan. Şimdi buna baktığımızda bu 1917 yılındaki bu çeşme 20. yüzyılın en fazla tartışılan sanat eserlerinden biri. Bundan 4-5 sene önce bunun 100. yılı üzerine yine bir etkinlikler falan söz konusu oldu. Dünyanın en önemli sanat dergileri, sanat eleştirmenlerine, sanat tarihçilerine bu bir sanat eseri midir diye bir soru sordular. Ve hala 2000'li yıllarda işte 21. yüzyılda bunun bir sanat eseri olmadığına dair kanaatini dağıttılar. Bunun bir sanat eseri olmadığına dair kanaatinin daha çoğunlukla olduğunu görüyoruz sanat çevresinde. Peki Marcel Duchamp ne yapmak istiyor? Bir pisuar alarak onu bir sanat eseri olarak lanse ederek. Şimdi baktığımızda Marcel Duchamp'ın bu hazır yapımlarında yaptığı en önemli şey bunları işlevsizleştirmek. Bisiklet tekerleği artık bir bisiklet tekerleği değil çünkü taburaya monte edilmiş. Dönmüyor, etmiyor. Bizi bir yerden bir yere götürmüyor artık. Veya işte bir pisuar. Bir pisuar değil çünkü bunu artık işeyemiyorsunuz. Bunu artık işeyemediğiniz için bir pisuar olma işlevinden sırılıyor. Baktığınızda delikler böyle duruyor. Zaten işerseniz delikler burada nereye akacak? İdrarınız vesaire falan. Dolayısıyla bir pisuar değil bu artık. Onun dışında sanki bir sanat eseriymişçesine bir imza attığını görüyorsunuz. Re.mut diye bir imzayı görüyorsunuz burada ve Re.mut'un ne olduğuna dair hala spekülasyonlar var. Muhtemelen Marcel Duchamp'ın sattığını aldığı dükkanın sahibi falan olabilir deniyor. Sanki bir Renaissance eseriymişçesine bir tarih de atıyor 1917 diye. Dönemin en önemli Amerikalı fotoğrafçılarından biri Alfred Stig ise bu fotoğrafını çektirtiyor. Şimdi burada temel mesele şu. Marcel Duchamp burada geleneksel bir sanat anlayışından çıkarak izleyicilerden farklı bir beklentiye sahip oluyor. Şimdi daha 19. yüzyılda bir resim yapmış sanatçı. O resim bittiği zaman o resmin görünüm olduğunda onu görenlerden şöyle bir beklentiye sahip olur. İşte onu izleyenler, o resime bakanlar onu beğensinler. Ondan estetik bir haz duysunlar. Bir katarsis sürecine girsinler diye. Fakat Marcel Duchamp bunu yaptığı zaman bunu görenlerden beklentisi şu. Bunu beğenmeleri değil, bunu gördükleri zaman kafalarını soru işaretleri uyandırmak, provokasyon yaratmak, bu sanat mıdır değil midir sorusunu uyandırmak zihinlerinde. Dolayısıyla burada kavramsal bir kaygı karşımıza çıkıyor. Geleneksel anda güzellik arayışı, beyni kaygısı değil, daha ziyade kavramsal bir kaygı karşımıza çıkıyor. İşte 1913'de başlayan bu hazır yapım süreci Marcel Duchamp'ın 1917 bu epistolar ile birlikte günümüz sanatını kökten etkiliyor. Çünkü günümüz sanatına da baktığımızda temel meseleyi izleyenlerde bir beyni yaratmaktan ziyade bir kavramsal bir farkındalık yaratmak olduğunu görüyoruz. İşte o yüzden Marcel Duchamp 20. yüzyıl sanatını kökten değiştirmiş bir sanatçıdır. Gördüğümüz resim ise bir Fransız sanatçı Fransız Pikabya'nın 1922 yılında yaptığı bir resim. Kakodelik Göz diye bir resim. Bu resme baktığımızda karmaşık bir kompozisyon görüyorsunuz. İşte imzalar, şekiller, resimler vesaire falan. Peki bu resmin özelliği ne? Fransız Pikabya bu resmi Paris'te 1922 yılındaki Sonbahar Salonu'na başvurur. Selgelenir bu resim fakat o dönemde sanat eleştirmenleri fena dalga geçerler. Hatta bu resim için de umumi helal duvarına benzetirler. Peki Fransız Pikabya neden bunu yapıyor? Neden biz 100 sene sonra Fransız Pikabya'nın bu resminden bahsediyoruz? Pikabya 1922'nin yaz aylarında şöyle bir şeye karar verir. Boş bir tuval asar salonuna. Salonun aynı zamanda atölyesi Paris'te yerini gideni çok. Ve yerini gidenlerden sanatçılar, arkadaşlar, yazarlar vesaire şunu rica eder. Bu tuvalin üzerine bir şey yazın, bir şey çizin, ne istiyorsanız yapın diye. Birkaç hafta geçer ve en nihayete Fransız Pikabya bu projenin neticelendiğine kanaat getirir. Ve sol altta gördüğünüz imzasını atar. Ve böyle bir resim ortaya çıkar. Şimdi buna baktığımızda o dönemde 1922 yılında bununla dalga geçmesi çok normal. Tabi buna da baktığımızda geleneksel bir estetik kaygı olmadığını görüyorsunuz. Fakat neden önemli? Günümüz sanatını anlayabilmeniz için. Şimdi biz buna Fransız Pikabya'nın eseri diyoruz. Fakat bunu yapan Fransız Pikabya değil. Bunu yapan Fransız Pikabya'nın evine gelen arkadaşları. O arkadaşları bu tuval üzerine bir şeyler yazıyorlar, çiziyorlar, ediyorlar. Fransız Pikabya yapmıyor bu resmi. Fakat fikir ona ait. Fikir ona ait olduğu için de kendi imzasını atıyor. Dolayısıyla bugünkü sanata da baktığımızda, bir sanat eserine, sanat işine baktığımızda o gördüğünüz sanatçı illaki o sanat eserini doğrudan üreten kişi değildir. Fikir ona aittir. Video art, video sanatına baktığınızda illaki o sanatçı kamerayı almış da video çekiyor diye bir şey yok. Fikir ona aittir ve fikir ona ait olduğu için o eser o sanatçınıdır deyiniz biz. Ve bunun da 100 sene önce değişmeye başladığını görüyoruz. Ve Fransız Pikabya'nın bu eseriyle birlikte sanatçı ve sanat eseri arasındaki ilişkileri muğlaklaşmaya başladığını görüyoruz. O yüzden çok çok önemli bir eserdir bu. Gördüğümüz fotoğraf Paris'te 1926 yılında çekilmiş bir fotoğraf. Sürrealizm akımının önemli isimlerinden biri yine bir şair Benjamin Perret. İyi görüyorsunuz burada. Benjamin Perret bir raip karşıdan sokaktan geçerken onu taciz ediyor. Arkasında arkadaşları müzik ayetleri çalıyorlar vs. Ve buradaki şöyle bir olay var. Benjamin Perret ve arkadaşları Fransa'daki Paris'teki din adamlarını sokakta görünce uzaktan bağırarak, çağırarak, kakafonik sesler çıkarak taciz ediyorlar. Yani bu modernizmin gelenek ile olan bir problemi. Çünkü din dediğimiz kurum geçmişi geleceğe taşıyan en önemli toplumsal kurum. Modernistler gelenek ile bir problemleri oldukları için din ile de hesaplaşıyorlar. Benjamin Perret'in yaptığı performans da aslında onun din ile olan probleminin sembolik bir yansıması oluyor. Bu gördüğümüz fotoğraf ise 1950 yılında çekilmiş bir fotoğraf yine Paris. Paris'te bir karakolda çekilmiş bir fotoğraf. Fotoğrafta bize bakan genç Fransız Michel Mourne. Michel Mourne neden karakolda? Neden gözaltına alınmış arkadaşları ile? 1950'nin paskalesinde Paris'te Notre-Dame katedreyinde bir performans yaparlar çünkü. Şöyle bir şey vardır. Paskale ayini bütün Fransa'da radyolardan naklen olarak yayınlanacak. Notre-Dame zaten Fransa'nın en prestijli, en önemli dini yapısı. Ve işte bu Michel Mourne ve arkadaşları Notre-Dame'in arka kapısından bir şekilde içeri girerler. Ve o ayini verecek olan önemli din adamını bulurlar. Onu bir şekilde bir odaya kitlerler. Adamın da kıyafetlerini Michel Mourne giyer. Ve bütün Fransa'nın canlı olarak beklediği paskale ayininde kürsüye bizim Michel Mourne çıkar. Ve Michel Mourne başlar konuşmaya. Ay yapacak ve der ki din diye bir şey yoktur. Tanrı fikri saçma sapan bir şeydir. Böyle şeylerle ilgilenmeyin. Hayatınıza devam edin vesaire falan diye. Ve büyük bir skandal kopar Fransa'da. Bunun üzerine Michel Mourne ve arkadaşları gözaltına alınırlar. Bu 2. Dünya Savaşı'dan sonra olmuş bir performans. Fakat bunda kökünü işte 1926 yılında modernizmin en önemli avangard akımlarından biri olan sürrealizmin sanatçılarından Benjamin Perel'in performansında görüyoruz. Dolayısıyla bu gösterdiğim örnekler şu anlama geliyor. Çağdaş sanat ile modern sanat arasında bir kopukluk ilişkisi yok. Bilakis çağdaş sanat evet modern sanata tepki olarak ortaya çıkıyor. Fakat tepki gösterdiği alan içinden beslenerek ona karşı çıkıyor. Bu yüzden çağdaş sanat üzerine olan bir seminere girişte modern sanat içinden örnekler ile başladım. Çünkü bugünkü sanat ortamını anlayabilmemiz için 20. yüzyılın başındaki bu modern avangard sanatçıları ilk önce anlayabilmemiz gerekiyor.