Girişimcilik Eğitimleri

Girişimcilik

https://video.neoskola.net/1738291305486.srt

Tasarım odaklı düşünme, tasarımın yaratıcı problem çözme yaklaşımının somut kavramlardan arınıp daha geniş bir perspektifte soyut problemlere uygulanmasıdır.
Tasarım odaklı düşünmeyle kişilerin ihtiyaçları, motivasyonları ve beklentileri tespit edilerek veriler oluşturulur. Bu verilerle problemleri adresleyecek servisler, ürünler, kültürler, stratejiler ve politikalar geliştirilebilir.
Tasarımı ve tasarım odaklı düşünmeyi diğer disiplinlerden ayıran en temel faktörlerden biri kullandığı akıl yürütme yoludur. “Abductive thinking” ile tamamlanmamış bir gözlem seti üzerinden tahminleme yapılır.
En büyük gücü farklı ve doğru sorular sorarak problemleri anlamak olan tasarım odaklı düşünme, yeni bir değer seti olan beklenti ve problemlere doğru şekilde karşılık verebilmenin temel araçlarından biri haline gelmiştir.

https://video.neoskola.net/1738291305195.srt

Tasarım, insanların ihtiyaçlarına cevap vermek için yürütülen bir yaratıcı aktivitedir diyebiliriz.

Öte taraftan, tasarım odaklı düşünme, bu tasarımın yaratıcı problem çözme yaklaşımının

somut kavramlardan alınıp daha geniş bir perspektifte bütün soyut problemlere uygulanmasıdır diyebiliriz.

Bu sebeple Rotman School of Management eski dekanı Roger Martin'e göre,

tasarım odaklı düşünme tasarıma göre daha soyut bir kavramdır.

Burada daha işlevsel bir tanım da yapabiliriz.

Burada insanların ihtiyaçlarının, motivasyonlarının, beklentilerini anlayıp

burada oluşturduğumuz verilere göre bu verilerle bu problemleri adres edecek servisler, ürünler, kültürler, stratejiler,

hatta politikalar bile geliştirmesi olarak tanımlayabiliriz.

Buradaki önemli bir nokta, iş dünyasında çoğunlukla konunun teknolojiden ya da iş kavramları açısından uygulanabilirliği açısından konuya başlanması.

Biz burada farklı olarak başlangıç noktamız insan kavramları ve ihtiyaçları olmakla birlikte,

günün sonunda bütün süreci tamamladığımızda bu tasarladığımız şeyin,

bu üç disiplinin de ortak noktası, dengelenebildiği bir noktada olması asıl hedefimiz.

70'lerde Berkeley Üniversitesi'nde Horst Littel ve Marvin Webe çok boyutlu ve karmaşık problemler,

yani Wicked Problems isimli bir tanımla geldiler.

Onlar ikisi bu konuyu ilk dile getiren tasarım teorisyenleriydi.

Onlara göre bu problemler karmaşık ve çok birleşene olan problemler, dolayısıyla tek bir çözümü yoktur.

Horst Littel, bu çok boyutlu ve karmaşık problemlerin sadece tek bir çözümü yoktur,

hatta doğru ve yanlış çözümü de yoktur.

Sadece iyi ve kötü çözümü vardır şeklinde bir tanımlaması vardır.

Bu tasarım teorisinde ve genel olarak tasarım odaklı düşünme dünyasında da önemli bir tanımdır.

İşçi dünyasında çok ağırlıklı bir şekilde problemlerin kesin doğru ve çözüm gibi kavramları olduğu için,

tasarımın bu çok boyutlu problemlere getirdiği bu bakış açısı önemli bir farktır.

Şimdi bu tasarım teorisyenlerine göre eğer tasarım bu çok boyutlu problemlerde şimdiye kadar somut olanlarında işe yarıyorsa,

o zaman bunların dışındaki bu soyut çok karmaşık problemleri de uygulanabilir.

İşte tasarım odaklı düşünme tam olarak tasarımın bu somut problemlerle ilişkisinden aynı kavramları,

aynı yaklaşım biçimine kısmen soyut daha geniş bir problem sitne uygulanmasıdır.

Tasarım ve tasarım odaklı düşünme arasındaki temel fark, çokça herkesin sorduğu bir konudur ki,

en temelde adreslemeye çalıştıkları ve ilgilendikleri problem setleri farklıdır.

Bu problemlerde, soyut problemlerde ağırlıklı olarak tasarım odaklı düşünme daha çok etki olarak kullanılır.

Bu anlamda da çok tartışılmakla birlikte tasarımın etki alanını tasarım odaklı düşünme çok daha genişletmiştir ki,

bu son yıllarda ülke politikalarına kadar uygulanma alanları oluşmuştur.

İş dünyası bağlamında tasarımı ve tasarım odaklı düşünmeyi diğer disiplinlerden ayıran en temel kavramlardan biri akıl yürütme yoludur.

Bizim aldığımız bütün eğitimler, düşünüş şeklimiz, özellikle iş yapma şeklimiz bunların hemen hepsi tümden gelim ya da tüme varım metotlarıyla yapılmaktadır.

Tüme varım, bir gözlemler yığını üzerinden bir genel bir sonuca varmaktır ki, bu her zaman doğru olmayabilir.

Örneğin, birinci kuğu beyazdır, ikinci kuğu beyazdır, üçüncü kuğu beyazdır, o zaman kuğular beyazdır.

Tümden gelim yöntemi ise genel bir kavramdan özele inmektir ve her zaman doğrudur.

Kuğular beyazdır, deizi bir kuğudur, dolayısıyla deizi beyazdır.

Tasarım ve tasarım odaklı düşünmede ise adaptive thinking denilen kaçırılma yöntemi ya da tahminleme diye belki Türkçe'ye çevirmemizin doğru olacağı bir yöntemle yaklaşılır.

Bu da tamamlanmamış bir gözlem seti üzerinden tahminleme yapmak.

Örneğin, kuğular beyazdır, deizi beyazdır, deizi bir kuğu olabilir gibi.

Burada her zaman doğru bir sonuç yoktur.

Şimdi burası çok önemli çünkü bu bir tahminleme yöntemi olması ve de tamamlanmamış bir set üzerinden bunun bu sonuca varılıyor olması,

insanlarda sanki çok doğru olmadığı, iş dünyasına çok uymadığı, ölçülemeyeceği tam da aslında eni konu belli olmayan bir karar verme mekanizması gibi gelir ki,

özellikle örnek vermek için söylüyorum, finans gibi çok ölçülebilir bir disiplinden gelen biri için ilk başta uygulanması çok kolay olmayabilir.

Ama aynı zamanda bence bunun bu gri alanlarını ya da bu karar verme şeklini benimsediğiniz veya uygulayabildiğiniz zaman da gerçekten yepyeni bakış açılarının açılabileceğini düşünüyorum.

23. yüzyıl pragmatik disiplinlerin özellikle mühendislik ve yönetim bilimleri gibi bilimlerin yüzyılı oldu.

Özellikle teknoloji ekonomilerin kalbine oturdu ve büyüme nitsinin sembolü oldu.

Örneğin MIT 2. Dünya Savaşı'ndan sonra sadece bir mühendislik okuluyken 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Amerikan ekonomisinin büyümesinin kalelerinden biri haline geldi.

Bütün bu pragmatik disiplinlerin bu kadar güçlenmesi, problemlere yaklaşırken insanların beklentilerine, duygularına, davranışlarına göz ardı etti ve getirilen çözümler de bu şekilde pragmatik çözümler oldu.

Ancak bu her zaman başarılı sonuçlanmadı.

Mesela Harvard Business School'da yapılan bir araştırmaya göre her 4 startuptan 3'ü yatırımcısına geri dönmüyor yani başarısız oluyor.

Elbette ki yatırım seviyesindeki başarısızlığın sebepleri farklı olmakla birlikte yine de bunların başarısızlık sebeplerine baktığımızda birinci seviyede hiçbir problemi adreslemediği, hiçbir ihtiyacı karşılamadığı gibi bir sonuçla karşılaşıyoruz.

Teknolojinin bu kadar güçlenmesiyle birlikte özellikle üstsel büyüyen teknolojilerle birlikte hemen hemen her şeyimiz değişti.

Birbirimizle ilişkilenme şeklimiz, beklentilerimiz, tüketme şeklimiz, belirsizliklerle ilişki şeklimiz bunların hepsi değişti.

Aslında sonunda bizim için yeni bir değer seti oluştu.

Normalde bu yeni değer setine yeni sorular sormak gerektiğini düşünebiliriz değil mi?

Demin de bahsettiğim gibi hala bu yeni değer setine pragmatik çözümlerle yaklaşıldı ve aslında çok anlaşılmaya çalışılmadı.

İşte tasarım ve tasarım odaklı düşünme tam da bu noktada devreye giriyor.

Çünkü tasarım ve tasarım odaklı düşünmenin en güçlü olduğu yan problemleri anlamak ve de aslında doğru sorular ya da farklı sorular sorabilmek.

İşte endüstriyedeki ya da dünyanın genel olarak geldiğimiz bugün de tasarım ve tasarım odaklı düşünme bu çok temel ihtiyacı,

bu yeni değer setini anlayıp insanların beklentilerine, problemlere daha doğru karşılık vermenin en temel enstrümanlarından biri haline geldi.

Tasarım odaklı düşünme her dünyevi probleme uygulanabilir mi gibi, her probleme derman olabilir mi gibi bir soru var ve çokça sorulan bir soru.

Yani bu bir metodoloji ve tabii ki de uygulanabilir.

Ancak işin içerisinde yani tasarım odaklı düşünmenin asıl güçlü olduğu taraf bir insanı anlamak, bir problemin derinlemesini anlamak olduğu için

burada insanın direkt içinde olduğu problemlerde daha etkili sonuçlar alabiliriz.

Örneğin nerede etkili sonuç alamayabiliriz?

DNA'dan yaş tespit edilen bir problemle uğraşılan bir alanda ya da işte iklim değişikliğiyle ilgili bir alanda yapılan yeni bir materyal ya da yeni bir yöntem bulma noktasında

bu noktalarda tasarım odaklı düşünme çok etkin uygulanamaz.

Çünkü dediğim gibi bir insanın davranışını, beklentisini anlama konusu yok.

Ancak ben bu DNA'dan yaş tespitiyle ilgili bir projede mesela yer aldım.

Buradaki katkımız ancak şöyle bir şey olabilir.

Burada daha açık sorular sormak, konuları basitleştirmek anlamında bu tarz çalışmalara, bu tarz gruplarda aktif olabilirsiniz.

Ama genel olarak daha çok direkt insanların içinde olduğu, insanların problemlerini anlamamız gereken problemlerde daha etkin bir metodolojidir diyebiliriz.

Tasarım Odaklı Düşünmenin Tanımı

https://video.neoskola.net/subtitles/fgXTD9wj9prAX6XAf-tr-1746352487086.srt

Tasarım, insanların ihtiyaçlarına cevap vermek için yürütülen bir yaratıcı aktivitedir diyebiliriz. Öte taraftan, tasarım odaklı düşünme, bu tasarımın yaratıcı problem çözme yaklaşımının somut kavramlardan alınıp daha geniş bir perspektifte bütün soyut problemlere uygulanmasıdır diyebiliriz. Bu sebeple Rotman School of Management eski dekanı Roger Martin'e göre, tasarım odaklı düşünme tasarıma göre daha soyut bir kavramdır. Burada daha işlevsel bir tanım da yapabiliriz. Burada insanların ihtiyaçlarının, motivasyonlarının, beklentilerini anlayıp burada oluşturduğumuz verilere göre bu verilerle bu problemleri adres edecek servisler, ürünler, kültürler, stratejiler, hatta politikalar bile geliştirmesi olarak tanımlayabiliriz. Buradaki önemli bir nokta, iş dünyasında çoğunlukla konunun teknolojiden ya da iş kavramları açısından uygulanabilirliği açısından konuya başlanması. Biz burada farklı olarak başlangıç noktamız insan kavramları ve ihtiyaçları olmakla birlikte, günün sonunda bütün süreci tamamladığımızda bu tasarladığımız şeyin, bu üç disiplinin de ortak noktası, dengelenebildiği bir noktada olması asıl hedefimiz. 70'lerde Berkeley Üniversitesi'nde Horst Littel ve Marvin Webe çok boyutlu ve karmaşık problemler, yani Wicked Problems isimli bir tanımla geldiler. Onlar ikisi bu konuyu ilk dile getiren tasarım teorisyenleriydi. Onlara göre bu problemler karmaşık ve çok birleşene olan problemler, dolayısıyla tek bir çözümü yoktur. Horst Littel, bu çok boyutlu ve karmaşık problemlerin sadece tek bir çözümü yoktur, hatta doğru ve yanlış çözümü de yoktur. Sadece iyi ve kötü çözümü vardır şeklinde bir tanımlaması vardır. Bu tasarım teorisinde ve genel olarak tasarım odaklı düşünme dünyasında da önemli bir tanımdır. İşçi dünyasında çok ağırlıklı bir şekilde problemlerin kesin doğru ve çözüm gibi kavramları olduğu için, tasarımın bu çok boyutlu problemlere getirdiği bu bakış açısı önemli bir farktır. Şimdi bu tasarım teorisyenlerine göre eğer tasarım bu çok boyutlu problemlerde şimdiye kadar somut olanlarında işe yarıyorsa, o zaman bunların dışındaki bu soyut çok karmaşık problemleri de uygulanabilir. İşte tasarım odaklı düşünme tam olarak tasarımın bu somut problemlerle ilişkisinden aynı kavramları, aynı yaklaşım biçimine kısmen soyut daha geniş bir problem sitne uygulanmasıdır. Tasarım ve tasarım odaklı düşünme arasındaki temel fark, çokça herkesin sorduğu bir konudur ki, en temelde adreslemeye çalıştıkları ve ilgilendikleri problem setleri farklıdır. Bu problemlerde, soyut problemlerde ağırlıklı olarak tasarım odaklı düşünme daha çok etki olarak kullanılır. Bu anlamda da çok tartışılmakla birlikte tasarımın etki alanını tasarım odaklı düşünme çok daha genişletmiştir ki, bu son yıllarda ülke politikalarına kadar uygulanma alanları oluşmuştur. İş dünyası bağlamında tasarımı ve tasarım odaklı düşünmeyi diğer disiplinlerden ayıran en temel kavramlardan biri akıl yürütme yoludur. Bizim aldığımız bütün eğitimler, düşünüş şeklimiz, özellikle iş yapma şeklimiz bunların hemen hepsi tümden gelim ya da tüme varım metotlarıyla yapılmaktadır. Tüme varım, bir gözlemler yığını üzerinden bir genel bir sonuca varmaktır ki, bu her zaman doğru olmayabilir. Örneğin, birinci kuğu beyazdır, ikinci kuğu beyazdır, üçüncü kuğu beyazdır, o zaman kuğular beyazdır. Tümden gelim yöntemi ise genel bir kavramdan özele inmektir ve her zaman doğrudur. Kuğular beyazdır, deizi bir kuğudur, dolayısıyla deizi beyazdır. Tasarım ve tasarım odaklı düşünmede ise adaptive thinking denilen kaçırılma yöntemi ya da tahminleme diye belki Türkçe'ye çevirmemizin doğru olacağı bir yöntemle yaklaşılır. Bu da tamamlanmamış bir gözlem seti üzerinden tahminleme yapmak. Örneğin, kuğular beyazdır, deizi beyazdır, deizi bir kuğu olabilir gibi. Burada her zaman doğru bir sonuç yoktur. Şimdi burası çok önemli çünkü bu bir tahminleme yöntemi olması ve de tamamlanmamış bir set üzerinden bunun bu sonuca varılıyor olması, insanlarda sanki çok doğru olmadığı, iş dünyasına çok uymadığı, ölçülemeyeceği tam da aslında eni konu belli olmayan bir karar verme mekanizması gibi gelir ki, özellikle örnek vermek için söylüyorum, finans gibi çok ölçülebilir bir disiplinden gelen biri için ilk başta uygulanması çok kolay olmayabilir. Ama aynı zamanda bence bunun bu gri alanlarını ya da bu karar verme şeklini benimsediğiniz veya uygulayabildiğiniz zaman da gerçekten yepyeni bakış açılarının açılabileceğini düşünüyorum. 23. yüzyıl pragmatik disiplinlerin özellikle mühendislik ve yönetim bilimleri gibi bilimlerin yüzyılı oldu. Özellikle teknoloji ekonomilerin kalbine oturdu ve büyüme nitsinin sembolü oldu. Örneğin MIT 2. Dünya Savaşı'ndan sonra sadece bir mühendislik okuluyken, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Amerikan ekonomisinin büyümesinin kalelerinden biri haline geldi. Bütün bu pragmatik disiplinlerin bu kadar güçlenmesi, problemlere yaklaşırken insanların beklentilerine, duygularına, davranışlarına göz ardı etti ve gidilen çözümler de bu şekilde pragmatik çözümler oldu. Ancak bu her zaman başarılı sonuçlanmadı. Mesela Harvard Business School'da yapılan bir araştırmaya göre her 4 startuptan 3'ü yatırımcısına geri dönmüyor yani başarısız oluyor. Elbette ki yatırım seviyesindeki başarısızlığın sebepleri farklı olmakla birlikte yine de bunların başarısızlık sebeplerine baktığımızda birinci seviyede hiçbir problemi adreslemediği, hiçbir ihtiyacı karşılamadığı gibi bir sonuçla karşılaşıyoruz. Teknolojinin bu kadar güçlenmesiyle birlikte özellikle üstsel büyüyen teknolojilerle birlikte hemen hemen her şeyimiz değişti. Birbirimizle ilişkilenme şeklimiz, beklentilerimiz, tüketme şeklimiz, belirsizliklerle ilişki şeklimiz bunların hepsi değişti. Aslında sonunda bizim için yeni bir değer seti oluştu. Normalde bu yeni değer setine yeni sorular sormak gerektiğini düşünebiliriz değil mi? Ama işte öyle olmadı. Demin de bahsettiğim gibi hala bu yeni değer setine pragmatik çözümlerle yaklaşıldı ve aslında çok anlaşılmaya çalışılmadı. İşte tasarım ve tasarım odaklı düşünme tam da bu noktada devreye giriyor. Çünkü tasarım ve tasarım odaklı düşünmenin en güçlü olduğu yan problemleri anlamak ve de aslında doğru sorular ya da farklı sorular sorabilmek. İşte endüstriyedeki ya da dünyanın genel olarak geldiğimiz bugün de tasarım ve tasarım odaklı düşünme bu çok temel ihtiyacı, bu yeni değer setini anlayıp insanların beklentilerine, problemlere daha doğru karşılık vermenin en temel enstrümanlarından biri haline geldi. Tasarım odaklı düşünme her dünyevi probleme uygulanabilir mi gibi, her probleme derman olabilir mi gibi bir soru var ve çokça sorulan bir soru. Bunun teorik cevabı evet. Yani bu bir metodoloji ve tabii ki de uygulanabilir. Ancak işin içerisinde yani tasarım odaklı düşünmenin asıl güçlü olduğu taraf bir insanı anlamak, bir problemin derinlemesini anlamak olduğu için burada insanın direkt içinde olduğu problemlerde daha etkili sonuçlar alabiliriz. Örneğin nerede etkili sonuç alamayabiliriz? DNA'dan yaş tespit edilen bir problemle uğraşılan bir alanda ya da işte iklim değişikliğiyle ilgili bir alanda yapılan yeni bir materyal ya da yeni bir yöntem bulma noktasında bu noktalarda tasarım odaklı düşünme çok etkin uygulanamaz. Çünkü dediğim gibi bir insanın davranışını, beklentisini anlama konusu yok. Ancak ben bu DNA'dan yaş tespitiyle ilgili bir projede mesela yer aldım. Buradaki katkımız ancak şöyle bir şey olabilir. Burada daha açık sorular sormak, konuları basitleştirmek anlamında bu tarz çalışmalara, bu tarz gruplarda aktif olabilirsiniz. Ama genel olarak daha çok direkt insanların içinde olduğu, insanların problemlerini anlamamız gereken problemlerde daha etkin bir metodolojidir diyebiliriz.

https://video.neoskola.net/1738291444449.srt

İş dünyasında genel yaklaşım ürün ve fikirden başlarken; tasarım odaklı düşünmede önceliklendirme insanı, davranışlarını ve beklentilerini anlamak, bir servis ve iş modeli oluşturmak ve son olarak ürünü iş modeline yerleştirmektir.
Tasarım odaklı düşünme, en temelinde bir “yaparak düşünme” süreci olmasıyla diğer disiplinlerden pratik olarak ayrışır.
Tasarım odaklı düşünme sürecinde renk kodlamalarıyla örüntü oluşturmaya yardımcı olan renkli yapışkan kağıtlardan, standart ve sanal ortamda oluşturulabilen kanvaslardan faydalanılabilir.

https://video.neoskola.net/1738291444138.srt

Şimdi bu, neyin hedeflendiği konusu kısmını ben bunu anlatmayı çok seviyorum.

Çünkü bu konunun çok temel bir noktası.

Şimdi normalde, iş bağlamında tabii ki söylüyorum, genel olarak konuya yaklaşım şu şekildedir.

Benim bir fikrim var ve şu teknolojiyi biliyorum ya da şu ürünü biliyorum.

Sonra o ürüne bir servis oluşturulur, bir iş modeli oluşturulur.

Daha sonra bunun kullanıcısına ulaşılır.

Yani buradaki bu sıralamada konu ürün ve fikirden başlıyor.

Ancak tasarım odaklı düşünmedeyse bu sıralama değişiyor.

Çünkü konu bir insanı anlamak, o insanın davranışlarını, beklentilerini anlamak,

onun üzerinden bir servis konsepti oluşturmak, iş modeli ve en sonunda ürünün onun içine yerleştirilmesidir.

Yani bu sıralama bu açıdan çok önemlidir.

Ya da başka bir açıdan söyleyecek olursam, fikirler üzerine, yani çok fazla mesela fikir yarışmaları var.

Ama fikirlerden başlamak yerine problemi iyi anlayabilmek, bu problemlerden veriye dayalı fikirler oluşturabilmek çok önemlidir.

Yani bugün aslında peşinde koşmamız gereken şey problemlerdir.

Hatta Singularity University'nin kurucularından Peter Diamandis'in, Peter'in her zaman söylediği şöyle bir şey vardı.

Bir milyar dolarlık iş kurmak istiyorsanız bana bir milyar dolarlık problemle gelin.

O yüzden aslında asıl konsantre olmamız gereken şey problemler.

Tasarım odaklı düşünme iş bağlamında diğer disiplinlerden pratik olarak epeyce ayrışır.

En temeldeki ayrışma noktası bir kere bu bir yaparak düşünmedir.

Yani bu mesela sanatta, oyunculukta da böyledir.

Ama iş dünyasında ağırlıklı olarak planlayarak düşünme yaklaşımı vardır.

Dolayısıyla bu doğası, bu çalışma pratiği itibariyle öncelikle herkes ilk başta çok böyle sevemeyebilir.

Ama buradaki en temel konu sonuçta bir grup çalışması olduğu için ki bu çok önemli bir şey.

Çünkü tasarım mesela bir star tasarımcı kavramı üzerinden yürür.

Tabi ki bunun artık olmadığı orada da kolaboratif çalışmalar olduğu gibi bir yaklaşım vardır.

Ama yine her zaman bir star tasarımcı yaklaşımı vardır aşağı yukarı diyelim.

Ancak tasarım odaklı düşünme bir grup insanla yapılan karar mekanizmasının ve üretim şeklinin daha demokratik olduğu yeni bir iş yapma şeklidir.

Ve bu anlamda da bana göre ya da belki birçok insana göre aslında yeniliğe, inovasyona çok daha iyi uygulanabilecek bir metodolojidir.

Öte taraftan bu bir yaparak düşünme şekli olduğu için malzemesi sizin düşünme şeklinizde etkiler.

Burada kanvaslar ve postitler ki bu postitler kısmı çok böyle eleştirilen bir kısmıdır işte renkleri ve yaratıcılığa olan etkisi itibariyle.

Ama kanvaslarınız birazdan kanvasının ne olduğunu anlatacağım.

İşte postitlerle çeşitli fikir gruplarının gruplanması buradan örüntülerin çıkarılmasıyla ilgili bir çalışma pratiği vardır.

Şimdi kanvas bunu bir poster olarak düşünün.

Bu poster üzerinde sizin yapmayı istediğiniz aktivitenin çeşitli şekillerde yönlendirilmesi olarak böyle basitçe tanınlayabiliriz.

Örneğin ekranda görebileceğiniz kanvas bizim Avrupa'da biraz ilerleyen bölümlerde anlatacağım.

9 ülkede yaptığımız atölyelerde kullandığımız tasarladığımız kanvaslardan biri.

Biz burada 65 yaş üstü insanların önceliklerini sorduk.

Dolayısıyla şimdiki öncelikleri ve gelecekteki önceliklerini yazabilecekleri bir poster tasarımı yaptık ya da kanvas tasarımı yaptık diyelim.

Postitler aslında çok böyle dalga geçilmekle de birlikte aslında çok pratik.

Çeşitli grupları organize edebilecek, çok kişinin çalışmasına müsait bir malzeme ve aslında çok da iyi bir malzeme.

Şimdi normalde şu anda iş dünyasında atölyelerde kullanılan kanvaslar çoğunlukla standart kanvaslar.

Ancak kanvas tasarımı başlı başına bir iştir ve epeyce de zordur.

Çünkü şunun gibi düşünün, diyelim ki 9 ülkede bir atölye yapacaksınız ve bütün bu atölyelere katılan insanlar herkes farklı düşünen insanlar.

Ve bunların çıktığıları aynı çeşitli olmalı ve siz bunları karşılaştırabiliyor olmanız gerekiyor.

Bu kanvaslar işte bu organizasyonu gerçekten çok iyi yapar.

Bununla birlikte, pandemiyle birlikte sanal dünyaya, sanal ortamlarda özellikle Miro ve Mural gibi platformlarda çok fazla atölye yapılıyor.

Tabii ki bu kanvasları buraya da yerleştirebiliyorsunuz.

Zaten artık hani kanvaslar çok basılır mı, çok o fiziksel ortamlarda atölye yapılır mı bilmiyorum.

Ama Miro ve Mural'da özellikle kullanmanızı çok tavsiye ederim.

Düşünüş şeklinizi de gerçekten başka bir boyuta taşıyacak platformlar bunlar.

Çünkü sonsuz büyüklükteki alanlar bunlar.

Gerçekten kullanmanızı tavsiye ederim.

Amaçlar ve Araçlar

https://video.neoskola.net/subtitles/2rMs2c5NaLocxQKZB-tr-1746352498416.srt

Şimdi bu, neyin hedeflendiği konusu kısmını ben bunu anlatmayı çok seviyorum. Çünkü bu konunun çok temel bir noktası. Şimdi normalde, iş bağlamında tabii ki söylüyorum, genel olarak konuya yaklaşım şu şekildedir. Benim bir fikrim var ve şu teknolojiyi biliyorum ya da şu ürünü biliyorum. O ürün oluşturulur. Sonra o ürüne bir servis oluşturulur, bir iş modeli oluşturulur. Daha sonra bunun kullanıcısına ulaşılır. Yani buradaki bu sıralamada konu ürün ve fikirden başlıyor. Ancak tasarım odaklı düşünmedeyse bu sıralama değişiyor. Çünkü konu bir insanı anlamak, o insanın davranışlarını, beklentilerini anlamak, onun üzerinden bir servis konsepti oluşturmak, iş modeli ve en sonunda ürünün onun içine yerleştirilmesidir. Yani bu sıralama bu açıdan çok önemlidir. Ya da başka bir açıdan söyleyecek olursam, fikirler üzerine, yani çok fazla mesela fikir yarışmaları var. Ama fikirlerden başlamak yerine problemi iyi anlayabilmek, bu problemlerden veriye dayalı fikirler oluşturabilmek çok önemlidir. Yani bugün aslında peşinde koşmamız gereken şey problemlerdir. Hatta Singularity University'nin kurucularından Peter Diamandis'in, Peter'in her zaman söylediği şöyle bir şey vardı. Bir milyar dolarlık iş kurmak istiyorsanız bana bir milyar dolarlık problemle gelin. O yüzden aslında asıl konsantre olmamız gereken şey problemler. Tasarım odaklı düşünme iş bağlamında diğer disiplinlerden pratik olarak epeyce ayrışır. En temeldeki ayrışma noktası bir kere bu bir yaparak düşünmedir. Yani bu mesela sanatta, oyunculukta da böyledir. Ama iş dünyasında ağırlıklı olarak planlayarak düşünme yaklaşımı vardır. Dolayısıyla bu doğası, bu çalışma pratiği itibariyle öncelikle herkes ilk başta çok böyle sevemeyebilir. Ama buradaki en temel konu sonuçta bir grup çalışması olduğu için ki bu çok önemli bir şey. Çünkü tasarım mesela bir star tasarımcı kavramı üzerinden yürür. Tabi ki bunun artık olmadığı orada da kolaboratif çalışmalar olduğu gibi bir yaklaşım vardır. Ama yine her zaman bir star tasarımcı yaklaşımı vardır aşağı yukarı diyelim. Ancak tasarım odaklı düşünme bir grup insanla yapılan karar mekanizmasının ve üretim şeklinin daha demokratik olduğu yeni bir iş yapma şeklidir. Ve bu anlamda da bana göre ya da belki birçok insana göre aslında yeniliğe, inovasyona çok daha iyi uygulanabilecek bir metodolojidir. Öte taraftan bu bir yaparak düşünme şekli olduğu için malzemesi sizin düşünme şeklinizde etkiler. Burada kanvaslar ve postitler ki bu postitler kısmı çok böyle eleştirilen bir kısmıdır işte renkleri ve yaratıcılığa olan etkisi itibariyle. Ama kanvaslarınız birazdan kanvasının ne olduğunu anlatacağım. İşte postitlerle çeşitli fikir gruplarının gruplanması buradan örüntülerin çıkarılmasıyla ilgili bir çalışma pratiği vardır. Şimdi kanvas bunu bir poster olarak düşünün. Bu poster üzerinde sizin yapmayı istediğiniz aktivitenin çeşitli şekillerde yönlendirilmesi olarak böyle basitçe tanınlayabiliriz. Örneğin ekranda görebileceğiniz kanvas bizim Avrupa'da biraz ilerleyen bölümlerde anlatacağım. 9 ülkede yaptığımız atölyelerde kullandığımız tasarladığımız kanvaslardan biri. Biz burada 65 yaş üstü insanların önceliklerini sorduk. Dolayısıyla şimdiki öncelikleri ve gelecekteki önceliklerini yazabilecekleri bir poster tasarımı yaptık ya da kanvas tasarımı yaptık diyelim. Postitler aslında çok böyle dalga geçilmekle de birlikte aslında çok pratik. Çeşitli grupları organize edebilecek, çok kişinin çalışmasına müsait bir malzeme ve aslında çok da iyi bir malzeme. Renk kodlaması da kolay oluyor. Bu anlamda gerçekten çok elverişli. Şimdi normalde şu anda iş dünyasında atölyelerde kullanılan kanvaslar çoğunlukla standart kanvaslar. Ancak kanvas tasarımı başlı başına bir iştir ve epeyce de zordur. Çünkü şunun gibi düşünün, diyelim ki 9 ülkede bir atölye yapacaksınız ve bütün bu atölyelere katılan insanlar herkes farklı düşünen insanlar. Ve bunların çıktığıları aynı çeşitli olmalı ve siz bunları karşılaştırabiliyor olmanız gerekiyor. Bu kanvaslar işte bu organizasyonu gerçekten çok iyi yapar. Bununla birlikte, pandemiyle birlikte sanal dünyaya, sanal ortamlarda özellikle Miro ve Mural gibi platformlarda çok fazla atölye yapılıyor. Tabii ki bu kanvasları buraya da yerleştirebiliyorsunuz. Zaten artık hani kanvaslar çok basılır mı, çok o fiziksel ortamlarda atölye yapılır mı bilmiyorum. Ama Miro ve Mural'da özellikle kullanmanızı çok tavsiye ederim. Düşünüş şeklinizi de gerçekten başka bir boyuta taşıyacak platformlar bunlar. Çünkü sonsuz büyüklükteki alanlar bunlar. Gerçekten kullanmanızı tavsiye ederim.

https://video.neoskola.net/1738291537567.srt

Bir metodoloji olan tasarım odaklı düşünme süreci beş aşamadan oluşur: empati, tanımlama, fikir oluşturma, prototipleme ve test.
Empati aşamasında veri toplanır ve bu veriler belirli örüntü ve sezgiler doğrultusunda tasarım kriterlerine yerleştirilir. 
Empati aşaması, süreçteki diğer aşamaların da performansını belirler ve sürecin en kritik aşaması olarak değerlendirilebilir. 
İyileştirme amacıyla yapılan ardışık aktiviteler olan “iterasyon”, tasarım odaklı düşünmeyi diğer disiplinlerden ayıran en önemli kavramlardan biridir.
Tasarım odaklı düşünme, sürecin hiçbir şekilde lineer olarak ilerlemediği ve iterasyonların olabildiğince tekrarlandığı bir süreçtir.

https://video.neoskola.net/1738291537371.srt

Tasarım odaklı düşünme bir metodoloji ve bunun aşamaları var.

Bu aşamalar herkesin gözünün aşina olduğu bir örnek olduğu için Stanford D. School'un 5 aşaması üzerinde anlatıyor olacağım.

Bu 5 aşama empati, daha sonra tanımlama, tanımladan sonra fikir oluşturma, prototipleme ve test aşaması olarak 5 aşamadan oluşuyor.

Empati aşaması neredeyse en kritik aşama ve bence diğer aşamalardaki performansımızı da belirleyen çünkü veri topladığımız,

bu veriyi belirli örüntüler ve sezgilerle bir kavrama, tasarım kriterlerine oturttuğumuz yer.

Burada biz insanlardan bu veriyi topluyoruz.

Daha sonra bu veriyle oluşturduğumuz bir kurgusal bir persona ile ki bu persona bizim hedef kitlemizi temsil eden bir persona,

onun acı noktaları dediğimiz yolculuğunda ya da pinpoints diye de yerleşen bir terminoloji bunları anladıktan sonra bunlara bir fikir oluşturuyoruz.

Bu fikirleri test edebileceğimiz şekilde basit bir şekilde prototipledikten sonra yani bir örneğini oluşturduktan sonra test aşamasında tekrardan insanla tekrar buluşuyoruz.

Orada da bu prototip çalışıyor mu, bizim bakış açımız gerçekten doğru mu test edip iteratif bir şekilde aslında konuya bir yaklaşım getiriyoruz.

İterasyon kelimesi iş dünyasında, iş bağlamında diğer disiplinlerden tasarım odaklı düşünmeyi net ayıran bir kavramdır.

Çok önemli. İterasyonu iyileştirme yapmak için yapılan ardışıl aktiviteler olarak tanımlarsak,

tasarım odaklı düşünme bu sürecin hiçbir şekilde liner olmadığı ve olabildiğince çok iterasyonları yapıldığı bir süreçtir.

Şimdi bu linerlik beklentisi diğer disiplinlerdeki yani iş dünyasının diğer disiplinlerdeki linerlikten, ölçülmekten, belirlikten geliyor.

Ve bu çokça çokça eleştirilen bir şeydir.

Hatta 90'larda Dan Newman Avrupa'da, Cambridge'de, Xerox, Europark'ta çalışırken kendisi bir ilüstratör,

oradaki tasarımcılarla görüşüp bu prosesin nasıl olabileceğini gösteriyor.

Şimdi ekranda da görebileceğiniz, bu görselde görebileceğiniz gibi bu çok daha kaotik,

hiçbir şekilde yine de liner algısı vermeyen bir süreç.

Şimdi bu gerçeğe biraz daha yakın ama bir tasarımcı hiç bu proseslerden geçmeyip çok iyi şeyler de tasarlıyor olabilir.

Tasarım dünyası aslında bu kutulardan, bu aşamalardan çokça yani yaratıcılığı öldürdüğü,

konuya daha dar bakış açısı getirdiği gibi yorumları vardır ki bunlar da kısmen de haklı olduklarını söyleyebilirim.

Şimdi bütün aşamaları bir örnekle anlatmak istiyorum.

Çünkü en başta da söylediğim gibi tasarım odaklı düşünme daha çok soyut problemlere uygulanan bir metodoloji.

O yüzden de bazen anlaşılması kolay olmayabiliyor.

Ama bu soyut kavramların içine girdikçe siz de bir süre sonra kendinizi daha rahat hissedeceksiniz.

Şimdi örnek vereceğim projenin ben bizzat içinde olduğum için size her yönüyle anlatabileceğimi düşünüyorum.

Bu proje Avrupa'da 9 ülkeden 19 iş ortağının 7 dilde konuşan çok farklı kültürlerden gelen 19 iş ortağının

65 yaş üstü insanlar için akıllı ürünler tasarladığı bir proje.

Bu projenin içerisinde mühendisler, tasarımcılar, biokemistler çünkü akıllı tekstil kullanıyor.

Çok farklı disiplinlerden insanlar var.

Şimdi buradaki asıl konu bu 65 yaş üstü insanların kendilerini daha bağımsız hissedecekleri,

kendilerini hayatın daha içinde hissedecekleri bir ürün seti oluşturmak.

Yani onların bağımsızlıklarını daha da iyileştirmek amaçlanıyor.

Proje Avrupa Komisyonu tarafından Horizon 2020 kapsamında fonlanan bir proje.

Bu bağlamda bir araştırma geliştirme projesi olarak da bizim tasarımcılar olarak müthiş bir oyun alanımızın olduğu

gerçekten çok başarılı bir proje oldu.

Şimdi biz bu projede bir tasarım odaklı düşünme süreci yaptık.

İki farklılıkla birincisi size demin 5 aşama bahsetmiştim ama biz burada öncelikli olarak

bu 65 yaş üstü insanların bulunması ve bunların süreci dahil edilmesi için ayrı bir aşama ekledik.

Çünkü bu gerçekten hiç kolay olmuyor.

İkinci aşamada biz burada 65 yaş üstünü tasarımcılar gibi süredin içinde tuttuk.

Yani onlarda bir nevi bu akıllı ürünlerin tasarımın içinde yer aldılar.

Akıllı ürünler derken belki şu anda bahsetsem iyi olacak.

Bir akıllı ayakkabı, bir akıllı kıyafet ve bir akıllı kanepe tasarlanıyordu.

Onlar da bu sürecin içerisinde yer aldılar.

Süreç

https://video.neoskola.net/subtitles/Dv659or4ddSHr8PnE-tr-1746352508249.srt

Tasarım odaklı düşünme bir metodoloji ve bunun aşamaları var. Bu aşamalar herkesin gözünün aşina olduğu bir örnek olduğu için Stanford D School'un beş aşaması üzerinde anlatıyor olacağım. Bu beş aşama empati, daha sonra tanımlama, tanımladan sonra fikir oluşturma, prototipleme ve test aşaması olarak beş aşamadan oluşuyor. Empati aşaması neredeyse en kritik aşama ve bence diğer aşamalardaki performansımızı da belirleyen çünkü veri topladığımız, bu veriyi belirli örüntüler ve sezgilerle bir kavrama, tasarım kriterlerine oturttuğumuz yer. Burada biz insanlardan bu veriyi topluyoruz. Daha sonra bu veriyle oluşturduğumuz bir kurgusal bir persona ile ki bu persona bizim hedef kitlemizi temsil eden bir persona, onun acı noktaları dediğimiz yolculuğunda ya da pinpoints diye de yerleşen bir terminoloji bunları anladıktan sonra bunlara bir fikir oluşturuyoruz. Bu fikirleri test edebileceğimiz şekilde basit bir şekilde prototipledikten sonra yani bir örneğini oluşturduktan sonra test aşamasında tekrardan insanla tekrar buluşuyoruz. Orada da bu prototip çalışıyor mu? Bizim bakış açımız gerçekten doğru muyu test edip, iteratif bir şekilde aslında konuya bir yaklaşım getiriyoruz. Şimdi iterasyon kelimesi iş dünyasında, iş bağlamında diğer disiplinlerden tasarım odaklı düşünmeyi net ayıran bir kavramdır. Çok önemli. İterasyonu iyileştirme yapmak için yapılan ardışıl aktiviteler olarak tanımlarsak, tasarım odaklı düşünme bu sürecin hiçbir şekilde liner olmadığı ve olabildiğince çok iterasyonlar yapıldığı bir süreçtir. Şimdi bu linerlik beklentisi diğer disiplinlerdeki yani iş dünyasının diğer disiplinlerdeki linerlikten, ölçülmekten, belirlikten geliyor ve bu çokça çokça eleştirilen bir şeydir. Hatta 90'larda Dan Newman Avrupa'da, Cambridge'de, Xerox, Europark'ta çalışırken orada kendisi bir ilüstratör, oradaki tasarımcılarla görüşüp bu prosesin nasıl olabileceğini gösteriyor. Şimdi ekranda da görebileceğiniz bu görselde görebileceğiniz gibi bu çok daha kaotik, hiçbir şekilde yine de liner algısı vermeyen bir süreç. Şimdi bu gerçeğe biraz daha yakın ama bir tasarımcı hiç bu proseslerden geçmeyip çok iyi şeyler de tasarlıyor olabilir yani bu çok önemli bir şeydir. Tasarım dünyası aslında bu kutulardan, bu aşamalardan çokça yani yaratıcılığı öldürdüğü, konuya daha dar bakış açısı getirdiği gibi yorumları vardır ki bunlar kısmen de haklı olduklarını söyleyebilirim. Şimdi bütün aşamaları bir örnekle anlatmak istiyorum çünkü en başta da söylediğim gibi tasarım odaklı düşünme daha çok soyut problemlere uygulanan bir metodoloji. O yüzden de bazen anlaşılması kolay olmayabiliyor ama bu soyut kavramların içine girdikçe siz de bir süre sonra kendinizi daha rahat hissedeceksiniz. Şimdi örnek vereceğim projenin ben bizzat içinde olduğum için size her yönüyle anlatabileceğimi düşünüyorum. Bu proje Avrupa'da 9 ülkeden 19 iş ortağının 7 dilde konuşan çok farklı kültürlerden gelen 19 iş ortağının 65 yaş üstü insanlar için akıllı ürünler tasarladığı bir proje. Bu projenin içerisinde mühendisler, tasarımcılar, biokemistler çünkü akıllı tekstil kullanıyor. Çok farklı disiplinlerden insanlar var. Şimdi buradaki asıl konu bu 65 yaş üstü insanların kendilerini daha bağımsız hissedecekleri kendilerini hayatın daha içinde hissedecekleri bir ürün seti oluşturmak. Yani onların bağımsızlıklarını daha da iyileştirmek amaçlanıyor. Proje Avrupa komisyonu tarafından Horizon 2020 kapsamında sonlanan bir proje. Bu bu alamda bir araştırma geliştirme projesi olarak da bizim tasarımcılar olarak müthiş bir oyun alanımızın olduğu gerçekten çok başarılı bir proje oldu. Şimdi biz bu projede bir tasarım odaklı düşünme süreci yaptık. İki farklılıkla birincisi size demin 5 aşama bahsetmiştim ama biz burada öncelikli olarak bu 65 yaş üstü insanların bulunması ve bunların sürece dahil edilmesi için ayrı bir aşama ekledik. Çünkü bu gerçekten hiç kolay olmuyor. Siz de zaten pratikte göreceksiniz. İkinci aşamada biz burada 65 yaş üstünü tasarımcılar gibi sürecin içinde tuttuk. Yani onlar da bir nevi bu akıllı ürünlerin tasarımın içinde yer aldılar. Akıllı ürünler derken belki şu anda bahsetsem iyi olacak. Bir akıllı ayakkabı, bir akıllı kıyafet ve bir akıllı kanepe tasarlanıyordu. Onlar da bu sürecin içerisinde yer aldılar.

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

Ara Test (1)

Tasarım Odaklı Düşünmeye Giriş

https://video.neoskola.net/1738291716102.srt

Empati aşamasında, birincil araştırma ve ikincil araştırma olmak üzere iki çeşit araştırma şeklinden faydalanılır. Birincil araştırma yöntemlerine yarı yapılandırılmış etnografik görüşmeler, gözlemleme, servis safari ve online anketler örnek gösterilebilir.
Birincil ya da bağlam araştırmalarında yapılan en büyük hatalardan biri başlangıçta bir hipotezi doğrulamaya çalışmaktır. Başlangıçtaki hipotezin yanlış olduğunun anlaşıldığı bir araştırma, iyi bir birincil araştırmadır.
Empati aşamasında kullanılabilecek ikinci yöntem, masaüstü araştırması olarak da adlandırılan ikincil araştırmalardır. Bu araştırmalar büyük resmi görmede oldukça faydalıdır.
İkincil araştırma olarak başka kişiler tarafından yapılan birincil araştırmalar incelenebilir ya da genel bir pazar araştırması yapılabilir.

https://video.neoskola.net/1738291715795.srt

Empati aşaması birkaç kerede söylediğim gibi tasarım odaklı düşünmenin bence en kritik aşaması.

Ve başka disiplinlerden gelen insanlar için de gerçekten bakış açılarını, bu işle ilişkilerini anlamakta, test etmekte çok güzel bir aşama.

Hatta ben lezzetli diyorum bu aşama için.

Empati

https://video.neoskola.net/subtitles/9vurNnzCwjWc46g6Y-tr-1746352517140.srt

Empati aşaması birkaç kerede söylediğim gibi tasarım odaklı düşünmenin bence en kritik aşaması. Ve başka disiplinlerden gelen insanlar için de gerçekten bakış açılarını, bu işle ilişkilerini anlamakta, test etmekte çok güzel bir aşama. Hatta ben lezzetli diyorum bu aşama için. Bu aşamada biz insanların davranışlarını ve beklentilerini, daha doğrusu bağlamlarını iki çeşit araştırma şekliyle buluyoruz. Bu birincil araştırmalar ve ikincil araştırmalar da ikiye ayrılıyor. Şimdi ben size detaylarıyla bu birincil ve ikincil araştırmaları nasıl yapacağımızı anlatacağım. Birincil araştırmalar bu sürecin çok kritik bir kısmı çünkü isminden de anlaşılacağı gibi birinci seviyede bir veri toplama şeklidir. Yani bizim örneğimizden ilerleyecek olursak biz gidip bizzat 65 yaş üstünden bu insanlardan direkt topladığımız bir bilgi. Buna kullanıcı araştırmaları da denilebilir, bağlam araştırmaları da denilebilir. Yani çeşitli terminolojiler kullanılıyor ama ben bağlam araştırması demeyi tercih ediyorum. Daha doğrusu bunların aslında yöntemleri farklı da. Bağlam araştırmasını kullanmasını tavsiye ediyorum. Çünkü bağlam kavramı bize daha geniş bir perspektif verip aslında işi de o şekilde yapmamızı sağlayacaktır. O yüzden başlangıçtan bu şekilde başlamak en doğrusu. Çeşitli araçlar var, bunlardan birkaçını sıralayayım. Mesela birincisi yarı yapılandırılmış etnografik görüşmeler. Bu görüşmeler açık sorularla kişilerin ihtiyaçlarını anlamaya çalıştığımız, problemlerini anlamaya çalıştığımız çok önemli görüşmeler. Ve bu görüşmeler ses cihazlarıyla kaydedilip daha sonra deşifre edilerek aslında bu veriler yapılıyor. Bu arada çok hassas bir konu. Gerek GDPR gerek KVKK'ya göre mutlaka bir rıza alınması gerekiyor bu görüşmelerde. Bu görüşmelerde siz gidip önceden hazırlanmış olduğunuz bir hedef çerçevesinde açık sorularla bu bilgiyi alıyorsunuz. İkinci bir örnek mesela gözlemleme olabilir. Gözlemleme sizin gidip kişiyi bizzat yerinde ya da herhangi bir şeyi kullanırken neyse sizin hedeflediğiniz ürün ya da servis o şekilde gözlemleyip not almaktan geçiyor. Bizim örneğimiz de biz mesela gidip tabii ki 65 yaş üstüne özellikle bu özel hayat sebebiyle şey yapamadık evlerinde gözlemleyemedik. Ama çeşitli ülkelerde mesela Paris'te yaşlılar için her bölgede bazı evler var, bazı sosyal aktivitelerde bulunduğu yerler var. Oralar da gözlemledik. Üçüncü bir yöntem de servis safarı dediğimiz bir yöntem ki bu aslında daha çok test aşamasında kullanılan da bir yöntem. Bu siz o kişinin o aktiviteyi yaparken onun yerine aslında bütün bu aktiviteyi yapıyor olabilirsiniz ve böylelikle kendiniz denemleyerek de bir fikriniz oluşabilir. Başka bir yöntem de ki daha çok bilinen bir yöntem online anketler. Burada da soruları ve kapsamı iyi hazırlandığı takdirde çok insana ulaşılması sebebiyle aslında iyi sonuç alabileceğiniz bir yöntem. Şimdi birinci ya da bağlam araştırmalarında aslında bu verinin toplanma şeklinde çokça yapılan hatalar var. Özellikle burası pratik olarak diğer disiplinlerden farklı olduğu için bu alanda yani bu beş adımda tasarım odaklı düşünmenin en çok bu adımda hata yapılıyor. Şimdi isterseniz bu hatalara bakalım. Hataların en çok karşılaştığım olanı özellikle bahsettiğim gibi pragmatik disiplinlerde çok eğitim alıyoruz, pragmatik düşünme kaslarımız çok daha keskin. Dolayısıyla hemen bir sonuca ve kanıya varma ihtiyacı ya da bunun çok gerçekten iyi bir şey olduğu, bu hızın önemli bir şey olduğu gibi bir kavram var. Yani ne demek istiyorum? Siz başta aslında aklınızda bir hipotez var gidip bu insanlarla bir görüşme yapacaksınız ve o hipotezle belki başka hipotezler ekleyebileceksiniz. Yani aslında aklınızda bir şey varken belki on şeyle yüz şeyi keşfettiğiniz bir süreç olacak. Ama onun yerine hemen bu hipotezi doğurlamaya çalışmak, bunu hemen bir kanıya, sonuca hatta bir çözüme bağlamaya çalışmak bütün sürecde öldürebilecek bir konudur bu. Yani bu çok çok hassas bir konu. Yani burada yapılabilecek en iyi şey hatta kendinizi test etmeniz için söyleyeyim, bence iyi bir birinci yıl araştırma kendinizin ilk baştaki hipotezinizi yanlış olduğunu bulduğunuz araştırmadır. Yani o açıklığa gelmek çok önemli. Örneğin biz Koç Grubu'ndan OPED için yaptığımız bir araştırmada onların istasyonlarındaki çalışanlarla ilgili bir araştırma yapıyorduk. Biz oradaki insanların problemlerinin ağırlıklı, vardiyalı çalışmaktan ve ücretlerinden kaynaklanma olasılığını düşünüyorduk ilk başta. Ancak o araştırmayı yapınca oradaki insanların en büyük probleminin müşteriler tarafından saygı görmemek ve iyi davranmamak olduğunu çıkarmıştık ki bu bizim için müthiş bir deneyimdi. Yapılan hataların ikincisi ise kapalı sorular sormak, açık sorular sormak. Yani kapalı soruların sorunu işte evet hayır gibi ya da kendi düşüncemizi onaylatmaya yönelik sorulan sorular. Şimdi bu da tabii ki çok önemli hatalardan biri. Yani sizin bir hipoteziniz var ya da gidip o insanlarla görüşürken bunu doğrultmaya çalışmak bu da yapılan hatalardan biri. İnsanları yargılamak, söylenen şeyleri yargılamak da sizin araştırmanızın kalitesini çok düşürebilecek bir şey. Ve son olarak da biraz daha detay bir konu ama mesela burada dokümentasyon yapıldığı zaman not alırken olabildiğince parçalı notları almak. Bunu şunun gibi düşünün bir hikayenin cümlelerini tek tek ayırırsanız o cümlenin verdiği hissi hikayeyi anlayabilir miyiz? Anlayamayız değil mi? Bunun gibi siz bir insanın söylediği cümleden tek bir kelimeyi not alırsanız o cümlenin anlamını yitirirsiniz. O yüzden çok parçalı bir şekilde değil de daha hikayesel bir perspektiften bu konuya bakmak çok ama çok kritiktir. Verinin anlandırması konusu bu çağın çok büyük konularından biri. Mesela büyük veri anlamlı mı sorusundan mesela çok tartışılan bir konu. Burada da biz bir veriler topladık ama bu veriler bize daha özet damatılmış bir anlama nasıl getireceğiz aşaması var ki bu olmalı ki biz aslında tasarımda ilerleyelim. Bunun için yapılması gereken de böyle hayal etmeniz için işte bir insanla görüşülüyor ve onun bütün görüşmesi bir word sayfalarında bir konuşma şeklinde. Önce buralarda veri noktalarını buluyoruz. Bu veri noktalarını postitlere koyabilirsiniz, kesebilirsiniz. Ben burada manuel olarak nasıl yapıldığını anlatıyorum. Daha sonra bunları yakınlık haritası denilen bir yöntemle grupluyoruz. Ve bu gruplamalarda ana temalar ortaya çıkıyor, örüntüler ortaya çıkıyor. Daha sonra da bu örüntüleri de tekrardan grupladığımızda sezgilere varıyoruz. Şimdi sezgi Türkçe'de bir gerçeğin yargılamaksızın içgüdüsel olarak anlaşılması, kavranması olarak tanımlanıyor. Ama bizim burada kullandığımız sezgi bir bilgilendirilmiş sezgidir. Yani bir veriye dayalı sezgidir. Bu çok önemli bir ayrıntı. Yani bizim bundan sonraki bütün süreçte o insanlardaki veriyi taşımamızın aracı bu sezgilerdir. Şimdi yine örneğimize dönecek olursak, biz Avrupa'da 9 ülkede yaptığımız bu araştırmalarda 6 tane temel bilgilendirilmiş sezgi oluşturduk. Bunlardan 2 tanesini paylaşayım. Biri basitlik, diğeri de damgalanmamak. Yani bu şu demek, siz 65 yaş üstü için politikada tasarlıyorsanız, üründe tasarlıyorsanız, serviste, evde ne tasarlıyorsanız tasarlayın. Bu insanlar bunun kullanımı basit olmalı ve ikinci ve çok önemli konusu ise bu insanları yaşlı olarak damgalamıyor olması lazım. Bu damgalanmak mevzu 65 yaş üstünde çok hassas bir konu. Yani bu sizin, işte bizim bulduğumuz bu 6 sezgi, bunlar artık tasarım kriterleri oluyor ve artık ne tasarlayacaksak bunlara uymak zorunda olduğumuz bir çerçeve gibi de düşünebiliriz. Empati aşamasında kullanabileceğimiz ikinci yöntem ise ikinci yıl araştırmalardır. Birinci yıl araştırmalarda ne yapmıştık? Gidip bizzat insanlardan direkt o veriyi biz toplamıştık. Yani yaşlı insanlar ya da matrolife örneğinde biz gidip yaşlı insanlarla konuşmuştuk. İkinci yıl araştırmaları ise bu masaüstü araştırması olarak da söylenebilir. Biz internetten başka insanların yaptığı birinci yıl araştırma sonuçlarına da bakabiliriz. Veya genel olarak bir pazar araştırması yapabiliriz. İkinci yıl araştırmalar da bize büyük resmi görmemize faydalı olur. Sadece burada yapılan önemli bir hata diyebilirim belki bir hata var. O da şimdi biz iş dünyasında ikinci yıl araştırmaları da daha çok pratikimiz var. Her gün birimiz Google'da bir şeyler araştırıyoruz. Dolayısıyla bu sonuçlar değerlenirken birinci seviyedeki bağlam araştırma sonuçları değerlendirilirken bu ikinci seviyedeki verileri daha baskın bir şekilde kullanılıyor. Bir şekilde o birinci seviyedeki verilerle insanlar belki ilişki kuramadığından ya da onların sentezlemesinde onları belki çok önemsemediğinden de olabilir. O veriler daha kaybolabiliyor ya da bu ikinci yıl araştırmalar da daha pratikleri olduğu için bunlara çok daha geniş yer veriyor. Şunu hiçbir zaman unutmamalıyız ki birinci seviyedeki araştırmalar çok önemlidir. Bizim bu birinci seviyedeki bu bilgiyi bütün süreç boyunca hep çok önemseyecek bir şekilde kullanıyor olmamız gerekir.