Tarih Eğitimleri

Tarih

Xəbərin Xüsusiyyətləri

Characteristics of News

Xəbər Nədir?

https://video.neoskola.net/1746589715415.srt

What is News?

https://video.neoskola.net/1746589714949.srt

Haber Nedir?

https://video.neoskola.net/subtitles/7jywNLWRzjXsRqMYB-tr-1746077406682.srt

Gazetecilik deyince akla ilk gelen, hatta tek gelen şey haber yazmaktır. Nasıl yazıyorsunuz, hangi mecraya yazıyorsunuz bunu hep sık sık tekrarlayacağım. Bu haber yazmanın ve haberi bulmanın kuralları duyan her tarafında aynıdır. Hangi kitabı açarsanız açın bunu böyle göreceksiniz. Hangi gazeteliğe gidip çalışmaya başlarsanız çevrenizden bunu göreceksiniz. Çok zor olan bir şey değil de başlayalım isterseniz, haber nedir? Bu haberin aslında çok doğru dürüst bir tanımı yok. Sözlüklerden falan da bulunmaya çalışılıyor bazen. Ama meseleyi kolaylaştırmak için şunu söylemek isterim. Gazetecinin arayıp bulmaya çalıştığı haber etrafında olan bitenlerdir. Yerel medyadaysanız kasabanızda, şehrinizde. Ulusal medyadaysanız Türkiye'nizde. Uluslararası medyada çalışıyorsanız bütün dünya kapsamında aynı biçimde uğraşmak zorundasınız. Ben bu haberi kasaba için yazdım, farklı yazarım. Ben bu haberi İstanbul için yazdım, böyle bir şey yok. Haberin kuralları aynıdır. Etrafınızda binlerce, on binlerce olay olur. Cinayet işlenir, siyasetçiler birbirine girerler, futbol maçları yaparlar. Dürüst binlerce ve binlerce binlerce. Hatta abartacağım, yüz binlerce ve milyonlarca diyeceğim dünya ölçeğine geldiğiniz zaman. İzlediğiniz için teşekkür ederim.

Xəbərin Dəyərini Müəyyən edən Faktorlar I

https://video.neoskola.net/1746589763963.srt

Factors Determining the Value of News I

https://video.neoskola.net/1746589763295.srt

Bu gazeteci haber seçerken, nasıl seçer bu haberi, ne haberdir, ne değildir?

Bir kere hikayenin sonunu baştan söyleyelim, bir kere gazeteci o haberin peşine düştüğü zaman alması gereken bir takım kendine kriterler vardır.

Neden binlerce haber varken, on binlerce, yüz binlerce haber varken, sen niye bu haberi seçiyorsun?

Neden senin seçtiğin haberle yazıma aynı olduğu halde, Trabzon'un bir kasabasında seçilen haberin yazıma aynı olduğu halde, niye farklı?

Yani haber aslında aynı zamanda bir seçme işidir.

Neyi haber olarak seçeceksin çok temel bir sorudur.

İşin A, B, C'sidir, buradan ileri gidilemez başka türlü zaten.

Kriterler koymuşlar insanlar, yüzlerce yılın getirdiği deneyimlerden sonra, kitaplarda da hepsinde bunları göreceksiniz aslında.

Eğer vaktiniz varsa okumaya, bence okumaya da devam edin derim ben size.

Bir haberin içeriği ne kadar çok insanı ilgilendiriyorsa, onun haber değeri o kadar yüksektir.

Haa, ya baksana ya, beş bin kişi ölmüş.

Zaten o haber sırrı kendini empoze eder ve sorunu seçersin.

Bu kadar laf anlatacağım ben size şimdi.

Siz bu olayları, bu durumları aktarmadığınız sürece, o olan bitenler haber değildir.

Yazmadığın sürece o haber falan değil.

İşte etkiyle girmiştik, devam edelim arkasından.

Elinizde iki haber varsa biri dün olmuş, biri bugün olmuş.

Yani bugünkü haber, dünkü haberi geriye iter.

Gazete haberi diyelim, televizyon haberi, gazetelerde biraz daha farklı, televizyonda da öyle.

Televizyonda dün diye başladığınız hiçbir haberi dinlemezsiniz.

Sen televizyonu açmışsın, aradan 14 saat geçmiş.

Sakın haberlerinize dün, geçen hafta, geçtiğimiz günlerde diye başlamayın.

Haberin güncelliğini damadan etmiş olursunuz.

Önemli insanların ya da kurumların karıştığı olaylar, haberi seçme için kendilerini öne atarlar.

Ben ayağımı burktuğum zaman haber olmam.

Ama Sezen Aksu sahneye çıkarken ayağını burkarsa haber olur.

Benim mahallemde beş kişinin kurduğu bir derneğin bağırması, çağırması başkadır.

Çok daha güçlü bir derneğin ya da siyasi kurumların, genel kurmayın, sendikaların haberleri öncelik kazanır.

Önemli kurum ve insanlar varsa bu haber sizi yine öne çıkaracaktır çocuklar.

Yani diyeceksiniz ki ben bunu da seçeyim.

Haberin Değerini Belirleyen Faktörler I

https://video.neoskola.net/subtitles/GBstJ5WxKFe52F42a-tr-1746077890866.srt

Bu gazeteci haber seçerken, nasıl seçer bu haberi, ne haberdir, ne değildir? Bir kere hikayenin sonunu baştan söyleyelim, bir kere gazeteci o haberin peşine düştüğü zaman alması gereken bir takım kendine kriterler vardır. Neden binlerce haber varken, on binlerce, yüz binlerce haber varken, sen niye bu haberi seçiyorsun? Neden senin seçtiğin haberle yazıma aynı olduğu halde, Trabzon'un bir kasabasında seçilen haberin yazıma aynı olduğu halde, niye farklı? Yani haber aslında aynı zamanda bir seçme işidir. Neyi haber olarak seçeceksin çok temel bir sorudur. İşin A, B, C'sidir, buradan ileri gidilemez başka türlü zaten. Kriterler koymuşlar insanlar, yüzlerce yılın getirdiği deneyimlerden sonra, kitaplarda da hepsinde bunları göreceksiniz aslında. Eğer vaktiniz varsa okumaya, bence okumaya da devam edin derim ben size. Bir kriter diyelim, etki alanı. Etki alanı ne demek? Bir haberin içeriği ne kadar çok insanı ilgilendiriyorsa, onun haber değeri o kadar yüksektir. Bu size bir ipucu verir. Haa, ya baksana ya, beş bin kişi ölmüş. Zaten o haber sırrı kendini empoze eder ve sorunu seçersin. Seçme işleme öyle başlıyor zaten. Buna etki alanı diyorsun. Unutmadan bir şey daha söyleyeyim. Bu kadar laf anlatacağım ben size şimdi. Siz bu olayları, bu durumları aktarmadığınız sürece, o olan bitenler haber değildir. Gazetecinin bütün numarası budur. Neye göre seçtin ve aktardın? Yazmadığın sürece o haber falan değil. Ve neyi yazacaksın? İşte etkiyle girmiştik, devam edelim arkasından. Zaman çok önemlidir gazetecilikte. Güncellik çok önemlidir. Çok basit. Elinizde iki haber varsa biri dün olmuş, biri bugün olmuş. O zaman çok basit. Yani bugünkü haber, dünkü haberi geriye iter. Gazete haberi diyelim, televizyon haberi, gazetelerde biraz daha farklı, televizyonda da öyle. Televizyonda dün diye başladığınız hiçbir haberi dinlemezsiniz. Dün olmuş. Sen televizyonu açmışsın, aradan 14 saat geçmiş. Sakın haberlerinize dün, geçen hafta, geçtiğimiz günlerde diye başlamayın. Haberin güncelliğini damadan etmiş olursunuz. Önemli insanların ya da kurumların karıştığı olaylar, haberi seçme için kendilerini öne atarlar. Ben ayağımı burktuğum zaman haber olmam. Ama Sezen Aksu sahneye çıkarken ayağını burkarsa haber olur. Benim mahallemde beş kişinin kurduğu bir derneğin bağırması, çağırması başkadır. Çok daha güçlü bir derneğin ya da siyasi kurumların, genel kurmayın, sendikaların haberleri öncelik kazanır. Önemli kurum ve insanlar varsa bu haber sizi yine öne çıkaracaktır çocuklar. Yani diyeceksiniz ki ben bunu da seçeyim. Altyazı M.K.

Xəbərin Dəyərini Müəyyənləşdirən Amillər II

https://video.neoskola.net/1746589443708.srt

Factors Determining the Value of News II

https://video.neoskola.net/1746589443182.srt

Haberin Değerini Belirleyen Faktörler II

https://video.neoskola.net/subtitles/3b82vDTWRTKjeG8iA-tr-1746078469946.srt

Haberin yakınlığı da ona haber değeri kazandırır. Şunu demeye çalışıyorum. İşte Endonezya'da Tsunami olduğu zaman 1300 kişi ölüyor. Korkunç bir şey. Bunun mutlaka haber değeri var tabi. O başka. Ama diyelim bir öncelik daha vereceksiniz. Şile'de boğulan ya da Akdeniz'e geçerken boğulan 20-30 kişi bize yakın oldukları için haber değerleri öncelik kazanır. Çok temeldir. Çünkü insanlar önce etraflarını tanımak, ona göre hareket etmek isterler. Ne oluyor? Ötekiler yine kullanılır. Ama temel ne kadar yakınsa. Yakın sadece coğrafya almayın çocuklar. Yakın aynı zamanda şeydir de, coğrafya yakınlık kadar duygusal yakınlıktır de. Bu da çok temel bir şey. Yani Almanya'daki bir işçinin başına gelenler, işte Kayserili bir işçinin başına gelenler bizim için çok uzak bir yerdir ama bizim onlarla kan bağımız, din bağımız, ideolojik bağımız ne derseniz deyiniz bağımız olduğu için o bir öncelik kazanır. Buna da duygusal yakınlılık diyoruz. Hani sadece coğrafyayla kafanız karışmasın. Bir diğer önemli şey biz gazeteciler bayılırız çatışmaya. Yani eğer bir haberde çatışma unsuru varsa onu kullanmak için kendimizi paralarız. Çünkü çatışma çok önemlidir ve haberi okutur. O onu söyledi, o bunu söyledi. Dikkat edin şimdi bazı haber bültenlerinde, televizyonda da bunu görüyorsunuz. Pat kesiyor, pat kesiyor. Başbakan bir şey söylüyor, Cumhurbaşkanı bir şey söylüyor. Muharifet Dili'yle başka bir şey söylüyor. İsterseniz polemik deyin, isterseniz tartışma deyin. Ama gazeteciler bunlara bayılırlar. Biz de öyleyiz, ben de öyleyimdir yani. Bunun hiç ana akımı, ana akımı olan medyası yoktur. Bir tehlikeli bir şey söyleyeceğim. Çünkü öncelik alabiliyor. Alışılmışın dışında olan durumlar. Haber yapmaya gazeteciler bayılırlar. Burada şöyle bir tehlikesi vardır sadece, çok alışılmadık bir şey. Yani işte kadın yediz doğurdu. Dünyanın her tarafında haber durup. Nerede doğarsa doğsun. Çünkü alışılmadık bir şey. Bir dikkat edin bazen gazeteciler zorlayarak şey derler işte, durup durup şeye kadar giderler. Erkekler de hamile kalabilir miye kadar işi götürürler. Çünkü o tuhaflık, o alışkın olmadığın şeyler gazeteci bilir ikiye okutur. Ama bunun tadı da bırakmak gerekir. Çünkü önemli haberleri kovma gibi bir tehlikesi vardır bunda. Bir de çok temel bir şey, kamu yararı çocuklar. Kamu yararı dediğimiz şey çok temel bir şey. Eğer bir haberde kamu yararı varsa ne yapıp ne edip onu mutlaka yayınlamaya çalışmalısınız. Gazetecinin bir görevidir bu zaten. Çünkü kamu yararından bahsediyoruz. Kamu yararı dediğiniz zaman akan sular durur. Buna kimse hayır diyemez. Ve işte oralarda gazetecinin biraz cesaretle bu işin üstüne gitmesi gerekir ki, bir sürü otoriter sistemlerde, bir sürü insanın başına duyan her tarafında çok ciddi sorunlar çıkarabilecek bir durumdur. Bunları al kaka koyduğunuz zaman bunlardan kaç tanesi sizin haberinizde var? Ona göre daha çok kriter taşıyan haber, daha az kriter taşıyan haberi kovar. O kadar basit aslında. Bunu birkaç antrenmandan sonra siz de göreceksiniz. Niye bunlar böyle burada kocaman yazıyor da bunlar böyle küçük yazıyor? Çünkü dünyanın her tarafında böyle. Amerikalı için de böyle bu.

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

Ara Test (1)

Haberin Özellikleri

Jurnalistika Dəyərləri

Journalistic Values

Jurnalistlərin və redaktorların xüsusiyyətləri

https://video.neoskola.net/1746589700041.srt

Characteristics of Journalists and Editors

https://video.neoskola.net/1746589699467.srt

Gazetecilerin ve Editörlerin Özellikleri

https://video.neoskola.net/subtitles/7fkzLYMwGGEnY4P88-tr-1746079879781.srt

Muhabir, her gazetenin, her televizyonun, her internetin, her radyonun ne derseniz deyin, temel ötesidir. Muhabir olmasa hiçbir şekilde gazete mazete olmaz. Dergi de olmaz, haber dergisi de olmaz. Ama muhabir dediğimiz insanlar bu konuştuğumuz haber derleri kısıtasına göre haberlerini bulup getirdikleri zaman muhabirlik görevlerini yerine getirmiş olurlar. Çünkü onlar aktarmadan haber haber değildir. Bu kadar basit. Bir de hakkınızda şu varsa çıkarın, gazetecilik sanki insanların ne derse dışarıdan hep bir buhembest ekmiş gibi gelir. Mutlaka belli bir şeyleri vardır ama gazetecilik için, iyi bir muhabir için temel kriter çok çalışkan ve disiplinli olmasıdır. İstediğiniz kadar şey olunuz, zeki, esprili, dünyaya her şeyi biliyorsunuz. Bu gazetecilik 24 saatlik bir iştir. Ve sürekli bunun peşinde olmanız gerekir. Bu çok temel bir şey. Yani çalışkansınız. Sabah 5'e nöbete gidersiniz. 7 saat bir yere kadar çalışırsınız. Bunları hep ölçüp biçip ben buna gelir miyim diye. Blogunuz varsa o başka bir şey. Ya da internet gazetecisi çıkacak kadar da öğrenmişsiniz, bunu unutabilirsiniz kendiniz. Ama iyi bir gazete yapmak istiyorsunuz orada bile bu iş çok geçerli. 3. Gazeteci gerçekten kendini sesini duyurmaya yetiştiremeyen insanlara sesi olmak gibi bir görev edinmelidir. Ya bu adamlar da hiç seslerini çıkaramıyor, ya bu kadınların da sesleri çıkmıyor. Yani böyle bir vicdan ve şefkat ilişkisine giremiyorsanız belki iyi bir haber yazarsınız ama iyi gazeteci olamazsınız derim ben. Bu çok temel bir şey. Onun peşine düşmezsiniz. Ve resme itle ilgilenirsiniz sürekli. Resmi insanlar ne diyor? Bu gazeteciliği öldüren bir şeydir. Eğer meraklı bir insan değilseniz sizden gazeteci olmaz. Ya ben dün sabah işe giderken bu ev yıkılmamıştı. Şimdi bu ev yıkılmış. Niye yıkıldı diye kendi kendinize söylenmiyorsanız, böyle bir merakınız yok ise gazetecilik yürümez. O zaman o ne olur? Size gelen bası bültenlerini tatlı attırarak kullanırsınız ve tabii ki onun adına gazetelik denmiyor. Hakla ilişkiler deniyor, reklam deniyor. Gazetecilik de gazetecinin kullandığı dilin önemi sadece anlaşılabilir olmasıyla ya da kısa olmasıyla ya da iyi Türkçe kullanılmasıyla sınırlı bir durum değil. Bunun dışında gazeteci kullanırken toplumdaki değer yargılarına, toplumdaki ön yargılara çok dikkat etmek zorundadır. Ve bunları beslememek zorundadır, ayrımları. İki seks işçisi öldürüldüğü lafının doğru olmadığını düşünüyorum. Orada öldürülen iki tane insan. Gazetecinin kullanmaması gereken, gazeteciye yasak bazı söylemler vardı. Şimdi son derece yeni ve moda ama hiç de kötü bir moda değil. Nefret söylemimi. Ne yapacak gazeteci? Gazeteci dinsel, cinsel, etnik azınlıklara karşı çok dikkatli bir dil kullanacak. Onları ötekileştirmeyecek, dışlamayacak. Gazeteci hiçbir şekilde savaş ve kavga kışkırtısı yapmayacak. Böyle bir görevimiz yok çünkü bizim böyle. Ve en temeli de şu anda ortaya gelen de şu var, bu feministler sayesinde oldu biraz da bu. Seksist bir dil kullanmayacaksınız. En büyük ayrımcılığı orada yaşıyoruz. Etnik ayrımcılığı kadar kötü ne korkunç laflar vardır Türkçemizde yerleşmiştir. Kadın yollu mu? Çıfır çağrısını kaç kişi bilir ki Yahudilere hakaret olsun diye kullanıldığını? Anlatabiliyor muyum? Yani kelimelerimizi, dilimizi seçerken de çok dikkatli olmak zorundayız. Bunu hakikaten sadece ana hakkım için söylemiyorum. Kendi bloglarımızda, kendi internet sitelerimizde nasıl toplumla, kamu ile bağ kuruyorsanız kurun. Bunlara ilk hastalık yaptığını demek istiyorsanız bunları da göz önünde bulundurmak zorundasınız.

Redaksiya Dəyərləri

https://video.neoskola.net/1746589391510.srt

Editorial Values

https://video.neoskola.net/1746589391020.srt

Editoryal Değerler

https://video.neoskola.net/subtitles/37cQYLdzEMGz7MwSd-tr-1746081223872.srt

Terim olarak haber değerleri ve editorial değerleri diye ikiye bölünüyor gibi görünecek ama aslında muhabirde yazarken editorial, yani yazmaya ilişkin, kurguya ilişkin bütün değerleri doğru kullanmak zorundadır. Yani editorial yapar diye bir şey yok. Ama nedense buna şey dönüyor, editorial değerler dönüyor. Bunlarda yine evrensel kuralları var, her tarafta aynı olan. Bir, olmazsa olmaz gazeteciliğin, haberin içindeki her bilginin doğru olması lazım. Eğer adamın, öldürdüğün adamın yaşı kırksa kırk olacak. Sokağın adı Abasağ Sokağı ise Abasağ Sokağı olacak. Yani bu çok temel şeyler. Çünkü okur der her şeyi yakalar. Ve bir kere de gazetecinin adı güvenilmez çıktığı zaman gazetecinin ve gazetecinin adı o zaman sana geçmiş olsun diyorlar. Onun için bu şey, hani Napolyon'un şeyi gibi doğruluk, doğruluk, doğruluk. İkincisi editorial değer diye dengeli ve adil haber yazmak gerekiyor. Haber ne olursa olsun, ister siyasi olsun, ister kültürel olsun, ister toplumsal başka bir dramdan bahsetsin, tarafların görüşleri alınmak zorunda ve adil olmak zorunda. Güçlü olanın yanından değil, güçlü olmayanın da yanından bakmak gibi bir derdi olmak zorunda gazetecinin. Objektivite diyoruz. Mutlak bir tarafsızlık tabii yoktur. Ama ne yapacaksın? Haberin ögederindeki tarafsızlık objektivite başka bir şeydir. Bunu hiç karıştırmamak gerekiyor. Nasıl karıştırmamak gerekiyor? Eğer seni sevmediğin insanlar bile o işi yapmışlarsa, sevecek işi, sen onu öyle yazmakla yükümlüsün. Farkı şuradan geliyor bir tek bunun. Bir değişiklik şuradan geliyor. Objektivite dediğin zaman zaten o haberi seçerken sen tarafını belli ediyorsun ille de böyle bir zorunluluk varsa. Yani niçin magazini değil de niçin kadın cinayetleri öne çektiğin zaten sen orada bir şekilde tarafsın. Ama o taraf olduğu şeyde bile doğru olmak zorundasın. Yani gazetecilikteki en büyük tehlike aslında bütün medyada budur. Bizim çocuklar lafı çok yanlıştır. Çünkü gazetecilik bir mesafe mesleğidir. Bunu hiç unutmamak gerekiyor. İçinde bile olsa dışında kalmaya deliler gibi çalışacaksın. Bu çok temel bir şey. Bir diğer editorial değer, haberin çok temiz ve anlaşılır bir dille yazılması lazım. Genç gazetecileri ya da yeni gazetecileri bekleyen en büyük tehlike. Ne kadar uzun ve karmaşık cümle kurarsak bizi o kadar insanlar ciddiye alırlar. Bu doğru değil. Çünkü uzun yazmak, karmaşık yazmak hakikaten kolaydır. Hani bizim bir lafımız vardır. Sıkıyorsa bunu gel bakalım beş cümleye indir eğer öyle bir marifetin varsa. Ve gazetecilikte bu marifeti göstermek için en önemli yerdir. Anlaşılması lazım yazdığınız şeyin. Yabancı kelimeler becerebildiğiniz kadar kullanmamanız gerekiyor. Özellikle bu yeni internet akımlarında, bu yeni internet gazeteciliğinde ya da bloglarda. Belki biraz daha affedilebilir bir şey. Çünkü bütün sorumluluk benim diyorsun. Ama kamusal alanda bir şey yapmak istiyorsan, kamuoyuyla ilgili bir derdin var ise o zaman bunu çok dikkatli yapmak zorundasın. Editorial değer olarak kısa yazmak ve temiz yazmak çok beraber giden şeyler. Eğer bir kelimenin kısası varsa onu kullanın. Bir cümleniz çok uzunsa cümlenizi ikiye bölmekten korkmayın. Çünkü esas gazetecilik marifeti budur. Yani bazen çok yanılır insanlar. Çok iyi yazardan çok iyi gazeteci olmayabilir. Çok iyi gazeteciden çok iyi yazar olmayacağı gibi. Kısa yaptık, anlaşılır yaptık. Bir de aynı zamanda muhabir beceremese bile o zaman insanlar kendi haberlerine kıyamazlar. Çünkü editor haber çok uzadıysa ve karmaşıksa hangi noktalarını seçip kullanacak, hangilerini kullanmamak kararı verecek, o editörlüğün görevidir. O kadar çok bilgi bombardına tutarsanız insanları bu sefer haberin kendisi kaybolur gider. Gazetecinin görevi yoktur. Şunu, bunu, şu kurumu, bu kurumu korumak gibi bir görevi yoktur. Gazetecinin bir tek görevi vardır. Olağan biten neyse aktarır. Haber çok sorsa mecbursan yanında bir tane adama çerçeve içinde şey anlattırırsın. Uzman görüşü. O da çok moda oldu şimdi zaten. Önüne gelen uzman görüşüne başvuruyor. Bunu da o kadar sık yapmamanızı öneririm. Becerebiliyorsunuz eğer. Haberinizden zaten o çıkmalı. Baktınız başa çıkamıyorsunuz. Ben de yaptım, çok yaptım, her zaman yapıyorum. Ya bir uzmana soralım da bari o bunları söylesin. Gibi bir durumlarda karşı karşıya kalabiliyorsunuz. Bir de gazeteci, yine kamusal alanda yarar sağlamak isteyen, gazeteciliği evrensel kurallarıyla yapmak isteyen kişilere şöyle söylüyorum bunu, insanların hayatlarını değiştirebilecek önemli haberleri hafif magazin haberlerine kurban etmesinler. Yani haberin özü boşalmasın. Bu çok temel bir şeydir. Yani reklamcı kızar. Şuradaki adam şöyle söyleyecek gibi, ya şimdi de çok sert oldu, onun dengesini bulur gazeteci. Ama şeye izin vermemeliler. İnsanların hayatlarını temelden değiştirecek haberleri kullanmaktan da kaçınmaları gerekir. Ve editöründe bu kaçınılmışsa hatırlatması gerekir diye düşünüyorum.

Yerli, Milli və Beynəlxalq Jurnalistika

https://video.neoskola.net/1746590351470.srt

Local, National and International Journalism

https://video.neoskola.net/1746590350994.srt

Yerel, Ulusal ve Uluslararası Gazetecilik

https://video.neoskola.net/subtitles/trEcrABuHzn6ngZ5W-tr-1746081663988.srt

Şu hep gündeme gelir, yerel gazetecilik, ulusal çapta gazetecilik ve uluslararası gazetecilik gibi ayrımlar vardır. Bunu tekrar tekrar söylemek gerekiyor. Bu bizim eğitimimizde, yani haber yazmayla ilgili şeyde değişen bir şey yok. İsterseniz yerel haber yazınız, isterseniz ulusal haber yazınız, isterseniz uluslararası haber yazınız. Haberler hep aynı biçimde yazılır ama bunun ilk sayfadaki sunuşları değişir. Yani açtığınız zaman, televizyon için de geçerli bu, Türkiye'de açtığınız zaman gazeteleri çok az görürsünüz. İşte bilmem Amerikan Başkanı'nın yargıcılığını reddettiler ya da işte İngiltere şuradan çıkıyor hikayelerini biz az kullanırız. Ama mesela uluslararası ses duyurabilen yayın organların da Türkiye'nin de sık sık manşet olduğunu görüyorsunuz. Ve bunlar da genellikle yurt dışından gönderdikleri kendi temsilcileri ya da muhabirleriyle burada iş görüyorlar. Burada nasıl bir iş düşüyor? Buradaki daha çok genç gazetecilere ve hayatta yeni atılanlara mesela Fixer diye bir şey var. Yani önemli bir gazeteci görüyor ya da önemli bir ajans. Reuters olur, Associated Press olur, DPA olur, AFP olur neyse. Onların yanında o haberi yazacak muhabirin asistanı gibi çalışan ama aynı zamanda da şey, onun bütün şeylerini ayarlayan, toplantılarını ayarlayan gerekirse ekstra Türkiye hakkında onun atlayabilmiş olacağı bilgileri vererek farklı bir gazetelik yapılır. Ve bizim ilk sayfalarımızı açtığınız zaman şey göreceksiniz zaten. Türkiye'de çok azdır ilk sayfaya giren dış haber. Burada temel nokta sana yakın olan şeyleri, senin okulunu ilgilendirdiğini düşündüğün şeyleri yazman. Başka türlü okul yakalayamazsın çünkü. Bloklarda da bu böyledir. Bana sabah akşam diyelim ki bir tane blok yapıyorsunuz ve sabah akşam bana Amerika'daki ve İngiltere'deki tiyatroları anlatıyorsunuz. İlk okursun, üç okursun, dört tamam dersin bitti zaten. Coğrafi ve duygusal yakınlılık en çok burada işliyor zaten, buralarda işliyor. Ama Türkiye'den ben öyle çok ciddi uluslararası gazetecilik yapan bir kurum yok. Birini buluyorlar, orada sen bizim muhabirimiz ol diyorlar. TRT Dağcı'dan kendi muhabirlerini gönderirdi oraya. Ama o da zaten Türkiye'ye ilişkin haberleri Türkiye'ye vermek için uluslararası bir gazetecilikten bahsediyoruz. Ama bizi ilgilendiren şu çok uzatmadan, bütün bu haberlerin yazılış ilkeleri, kuralları ne derseniz deyin hepsinde aynıdır. A ben neler yazıyorum, kötü yazacağım. Ya da ben işte blok yazıyorum. Yok öyle bir şey.

Ara Test (2)

Gazetecilik Değerleri

Jurnalistikanın Prinsipləri

Principles of Journalism

4 Media Teoriyası

https://video.neoskola.net/1746589637419.srt

4 Media Theories

https://video.neoskola.net/1746589636562.srt

4 Medya Teorisi

https://video.neoskola.net/subtitles/6za6uWdSnmKCkftdv-tr-1746082403435.srt

Haber değerlerinin ve editöryal değerlerinin bütün dünya üzerinde geçerli olduğunu söylüyoruz. Yani ne diyoruz, Japonya'da, Türkiye'de ya da İngiltere'de, Almanya'da farklı değil. Bütün kasvip okullarında bunlar okutuluyor, kimse kendine toz kondurmaz. Ama bir bakıyorsunuz, Suudi Arabistan'da başka bir şey oluyor, Venezuela'da başka bir şey oluyor, Türkiye'de başka bir şey oluyor, Almanya'da başka bir şey oluyor ve şaşırıyorsunuz. Yani bu nasıl ilkelerle beraber, nasıl bunlar hepsi kendilerine gazeteci diyorlar, bunlar gazeteciyse peki bunlar ne? Burada devreye tabii ki hiçbir kurum bağımsız olamayacağı için Türkiye'nin siyasal ve toplumsal iklimi, özellikle siyasal kimden bahsetmek lazım belirleyici oluyor şeyde, medyanın çalışma yöntemlerinde. Medyanın dört teorisi, bulursanız okumanızı öneririm kitabı, Four Theories of the Press diye bir kitap, oradan bunlar alıntılan şeyler, ta 60'lardan bahsediyorum adamlar bunu 58-60 sene önce yazmışlar. Başından beri bakıyorsunuz tarihin, kiliseler, monarklar yani önce ilk hastalığı onlar çıkartıyorlar. Niye çıkartıyorlar? Diyorlar ki ben vergi alacağım, ben savaş yapacağım, ben şöyle olacak böyle olacak ve ben bunu insanlara duyurmam lazım. Yani otoriter sistemler onlar tabii, yani krallık, sultanlık ne derseniz izleyin işte, ta 1600'lerden Matbaa'dan beri gelen şeyler. Diyorlar ki onlar gazetenin görevi bizim yani hükümetin, devletin hizmetinde olmasıdır ve benim hizmim olmadan gazete çıkarılamaz. Arkasından Avrupa'da yeni sınıflar doğmaya başlıyor, bourgeoisi geliyor, işçiler geliyor, parayı onlar kazanmaya başlıyorlar ama parayı yiyenler şeyler, krallar, dükler, kilise. Diyorlar ki yok böyle olmaz, madem bizlerimizde ekonomik güç var ve işte bu liberal teori çıkıyor ortaya, diyorlar ki gazetenin görevi hükümetin, devletin söylediklerini desteklemek ve ona sözcülük yapmak değildir. Gazetenin görevi satmak para kazanmaktır, satmak için de insanları eğlendirmelidir ve aynı zamanda da bu gazeteler hükümetleri, devletleri denetlerler. Buraya kadar diyorlar, şimdiye kadar hep senin dediğin yolu diyorlar. Zaten monarşiler yavaş yavaş kızılmaya başlıyor ve birdenbire ortaya liberal bir sistem çıkıyor. Ne kadar güzel değil mi? İsteyen artık izin almak şartı da yok gazete çıkarmak için, isteyen istediği gazeteyi çıkarıyor. Ama orada da bir tuhaf nokta var. Bütün bunları yapma hakkın var ama paran varsa yapabiliyorsun. Ve işin tuhaf tarafı da artık okutulmuyor pek fazla bu teorik şeyler. Mesela komünist sistem kalmadı bir şey konuşacak. Küba'da belki vardır, Çin'dekilerin de ne kadar komünist olduğu tartışmalı diyebilirler insanlar. Gazetecinin görevi tamam denetlemektir ama esas olarak gazeteci toplumda bir çatışma alanı varsa, bir kavga alanı varsa, bir kutuplaşma alanı varsa bunu düzeltmek için bu tartışmaları, kavgaları kendi gazetesine taşır ve insanların seslerini duyurmasını sağlar. Buna da şey diyorlar, toplumsal sorumluluk kuramı diyorlar. Yani gazetenin eğer bir yerde belli gruplar seslerini duyuramıyorlarsa, belli gruplar kavgalarını gazete tutumlarına getiremedikleri için sağa solu bombalıyorlarsa, bunun engellenmesi gerekir der. Ve bu yüzden gerekirse buna kamu dedikleri bir ad kullanıyorlar. Yani kamusal alanda kullanılır bunu, devlet demiyorlar. Ama yani sonuç olarak devlet belli kurumları özellikleştirerek bütün kesimlerin seslerinin oranlarına göre duyurmasına çalışıyor. Ve bu devlete üstlenmiş bir görev. Çünkü libertel teoriye kalmış olsa, yani liberallerin istiyorsanız özgürlükçü teoride kalmış olsa şöyle bir durum var. Reklamcılar işe çok bulaşıyorlar. Reklam gazetenin, derginin, televizyonun içeriğinle uğraşıyor. Yani bayağı hakim oluyorlar. Bu ciddi bir sorun mesela. Halbuki ben çok iyi hatırlarım. Ben Nokta Dergisi'nde çalışırken reklamcıların çalışma saatleri dışında editorya kısmına gelmeleri neredeyse yasaktı. Etkilenmeyelim biz diye. Ercan Arıklı patron şey derdi, siz karışmayın, siz işinizi yapın, onlar reklam bulacaklar. Ama şimdi onlar tabi çok flulaşlı Türkiye'deki, bu bambaşka bir gazete sahipliği, gazetecilik. Çok başka bir noktalarda ve hatta bunun üzerine apayrı bir despil yapılabilir yani. Şu anda dünyada bu üç tür birbirinin içine girmiş durumda. Yani kimileri daha az libertel, daha çok otoriter, kimileri daha çok otoriter, daha sıfır sosyal sorumluluk. Böyle karmakarajık bir şey. Dünya üzerinde medya, yazılı, sözlü, ne derseniz değindi, görsel, şu anda her tarafta aynı sorun yaşanıyor. İşte bunların dozları fark ediliyor sadece. Kimileri tamamen kibrisu yapıp bütün özellikleri kaldırıyorlar. Kimileri başka yerden biraz bir şey alıyorlar ve gidiyorlar. Yani kendini bundan kurtarmış ülke sayısı çok az. Bu konularda daha çok Batı Avrupa ilkelerinden bahsediyoruz.

İctimai rəyin formalaşmasında jurnalistikanın rolu

https://video.neoskola.net/1746589493469.srt

The Role of Journalism in the Formation of Public Opinion

https://video.neoskola.net/1746589492982.srt

Gazeteciliğin önemi aslında işlevinden geliyor.

Kamuoyunun aydınlanması, kamuoyunun belli bir konuda tarafsız ve yansız bilgiler alması

ve doğru kararlar verebilmesi için gazetecilik çok önemli.

Hatta bu işi biz baya ileri götürmüşüzdür.

Nasıl yargı, yasama, yürütme var demişsek, aynı derecede kamuoyu ulaştırmasında gazetecilik çok önemlidir.

Ve o yüzden de bu üç kuvvetin yanına bir de dördüncü kuvvet diye gazetecilik konmuştur.

Çünkü şey, hakikaten yani sabah evden çıkıp şemsiye mi alacaksınız, almacızlar tutun da,

yarın iki dolar burcunuzu nereye fırladı, KPSS'yi kazanadınız mı, nasıl kazanamadınız,

her şeyi için, bu bilgiye, bu habere, bu enformasyona fena bir ihtiyacınız var.

Para kazandıkları için değil, Cumhurbaşkanı uçan abidikleri için değil,

gittikleri zaman orada burada bilmem basın kartlarını götürüp parasız geçirdikleri için değil.

Ayrıca şunu da söyleyeyim, eskiden gazetecilik yaptığınız zaman telefon parasını yara öderdiniz, uçakla yara öderdiniz.

Sadece şeyleri bile biliyorsunuz arkadaşlar.

Otobüsler, vapurlar ve şeyler parasız.

Bazı kamu ulaşım araçları da indirim yapıyorlar, o kadar.

Bir de şu karıştırılıyor tabii, özellikle bizim gibi ülkelerde.

Propagandif bir gazetecilik türü olabilir.

Devlet adına, hükümet adına, egemen güçler adına propaganda bombardımanı yapabilirsin.

O herhangi bir grubun, herhangi bir hükümetin, herhangi bir sosyal grubun basın sözcüğünü yapmaktır.

O yüzden dönüp dönüp genellikle hep aynı şeyler söyleniyor.

Ama bir gazeteci dediğin adam, bizden olduğunu düşünse bile kendi aleyhine çalışabilecek bir şeyi, haberini tamamlayıp götüren adamdır.

Yani basın bütenlerini alırsınız, ki maalesef bu çokça yapılmaya başlandı.

İki tatlı attırırsınız ve sorgulamazsınız.

Tabii ki ne demiştik, çok temel bir şeydir gazetecinin kafasının eleştirel olması ve kolay ikna olmaması lazım gazetecinin.

Yani gazeteci baktığı zaman şey demeli, eğer kamuoyuyla ilgili bir derdi varsa,

ben bu haberi her şeye rağmen şu bütün hatlarıyla vermek zorundayım.

Yoksa başka türlü önemli değilsiniz.

Onun yanında gezdim, bununla beraber Japonya'ya gittim.

Gazetecilik yaptığınız işle ilgilisi önem kazandırır ya da sizi rezil eder.

Ya iyi gazeteci olursunuz, ya propaganda parçası olarak hayatınızı tamamlarsınız.

Resmi kuruluşların, dünyanın her tarafında, resmi kuruluşların yaptığı her açıklamaya ilk önce gazeteci şöyle yaklaşır.

Haa, bunlar yine bizi kandırmaya çalışıyorlar ve haberin peşine okuşguyla düşer.

Ha, hakikaten düşer, sonunda bakar ki adamlar, kadınlar doğru söylemişler.

Onu yazarsın ama ilk girişte zaten bilmeyen kim söylediyse doğrudur dediğin anda

Basın sözcüsü olursun gider ay başında maaşını alırsın, bu iş biter.

Kamuoyu Oluşumunda Gazeteciliğin Yeri

https://video.neoskola.net/subtitles/5TeX7TMpW3kMAXaEY-tr-1746082966457.srt

Gazeteciliğin önemi aslında işlevinden geliyor. İşlevi nedir? Kamuoyunun aydınlanması, kamuoyunun belli bir konuda tarafsız ve yansız bilgiler alması ve doğru kararlar verebilmesi için gazetecilik çok önemli. Hatta bu işi biz baya ileri götürmüşüzdür. Nasıl yargı, yasama, yürütme var demişsek, aynı derecede kamuoyu ulaştırmasında gazetecilik çok önemlidir. Ve o yüzden de bu üç kuvvetin yanına bir de dördüncü kuvvet diye gazetecilik konmuştur. Çünkü şey, hakikaten yani sabah evden çıkıp şemsiye mi alacaksınız, almacızlar tutun da, yarın iki dolar burcunuzu nereye fırladı, KPSS'yi kazanadınız mı, nasıl kazanamadınız, her şeyi için, bu bilgiye, bu habere, bu enformasyona fena bir ihtiyacınız var. Temel noktası da bu zaten. Yani gazetecilik niye önemlidir? Para kazandıkları için değil, Cumhurbaşkanı uçan abidikleri için değil, gittikleri zaman orada burada bilmem basın kartlarını götürüp parasız geçirdikleri için değil. Ayrıca şunu da söyleyeyim, eskiden gazetecilik yaptığınız zaman telefon parasını yara öderdiniz, uçakla yara öderdiniz. Şimdi onlar da kalmadı. Sadece şeyleri bile biliyorsunuz arkadaşlar. Otobüsler, vapurlar ve şeyler parasız. Bazı kamu ulaşım araçları da indirim yapıyorlar, o kadar. Basın kartı orada geçiyor. Bir de şu karıştırılıyor tabii, özellikle bizim gibi ülkelerde. Propagandif bir gazetecilik türü olabilir. Devlet adına, hükümet adına, egemen güçler adına propaganda bombardımanı yapabilirsin. Ama bu gazetecilik değildir. O herhangi bir grubun, herhangi bir hükümetin, herhangi bir sosyal grubun basın sözcüğünü yapmaktır. O yüzden dönüp dönüp genellikle hep aynı şeyler söyleniyor. Ama bir gazeteci dediğin adam, bizden olduğunu düşünse bile kendi aleyhine çalışabilecek bir şeyi, haberini tamamlayıp götüren adamdır. Gazeteci nörenin buradan gelir. Öbür türlü çok kolaydır. Yani basın bütenlerini alırsınız, ki maalesef bu çokça yapılmaya başlandı. İki tatlı attırırsınız ve sorgulamazsınız. Tabii ki ne demiştik, çok temel bir şeydir gazetecinin kafasının eleştirel olması ve kolay ikna olmaması lazım gazetecinin. Yani gazeteci baktığı zaman şey demeli, eğer kamuoyuyla ilgili bir derdi varsa, ben bu haberi her şeye rağmen şu bütün hatlarıyla vermek zorundayım. Bu benim görevim. İşte o zaman önemlisiniz zaten. Yoksa başka türlü önemli değilsiniz. Onun yanında gezdim, bununla beraber Japonya'ya gittim. Böyle bir durum yok. Gazetecilik yaptığınız işle ilgilisi önem kazandırır ya da sizi rezil eder. Ortası yok bunun. Ya iyi gazeteci olursunuz, ya propaganda parçası olarak hayatınızı tamamlarsınız. Halbuki ne diyorsunuz, hep bunu deriz. Resmi kuruluşların, dünyanın her tarafında, resmi kuruluşların yaptığı her açıklamaya ilk önce gazeteci şöyle yaklaşır. Haa, bunlar yine bizi kandırmaya çalışıyorlar ve haberin peşine okuşguyla düşer. Ha, hakikaten düşer, sonunda bakar ki adamlar, kadınlar doğru söylemişler. Onu yazarsın ama ilk girişte zaten bilmeyen kim söylediyse doğrudur dediğin anda sen artık gazeteci falan değilsin. Basın sözcüsü olursun gider ay başında maaşını alırsın, bu iş biter.

Xəbər Mənbələri

https://video.neoskola.net/1746590234220.srt

News Sources

https://video.neoskola.net/1746590233650.srt

Haber Kaynakları

https://video.neoskola.net/1738120200297.srt

Haber değerleri dedik, editorial değerler dedik, hep bir haberdir gidiyoruz. Peki bu gazeteci denen varlık, yaratık bu haberlere nasıl ulaşır? Nereden bulacaklar bu haberleri bunlar? Birincisi, hakikaten doğrudur, gözlem, kendi gözlemleri gazetecinin çok temel bir şeydir. İzlediği, yolda yürürken gördükleri, bir başka gazete okurken aklına gelenler, bir televizyonda bir haberde kısaca geçirmiş şeyi yakalayıp, ha bundan iyi haber çıkanlar, yani ilk kendi gözlemidir. Çok temeldir muhabiri kendi gözlemidir, muhabir çok temeldir. Ama tabii muhabirler de bütün gün yollara düşüp, sağa sola bakıp haber bulamazlar, bunun tek kaynakları bu. Tahmin ettiğiniz gibi olamaz yani, dediler ki bu sağa bakıyor, sola bakıyor, yürüyüşlere gidiyor, onların hep ajantaları var ama, ne oluyor? Gazetecinin rutin dediğimiz bizim, aslında çok da rutinli olmayan ilişkileri vardır. Galeriler, Reklam ve Haklı İlişkiler Şirketleri, belediyeler, polis, adliye, hep oralarda adam bulundurulur. Onların görevi oralardan haber çıkarmaktır. Çok ciddi bir besleme alanıdır gazeteciler için. Ajanslar, Türkiye'de bir sürü ajans var, dıh diyeceğim aslında, işte hala var bazen ama yani büyük büyük dünya ajansları var. Bunlar da gazeteci için konu bulma açısından haberi bulup aynı işlemek zorunda değilsiniz. Ama haberi yakalayınca bak bunlar kötü işlemişler, aslında bu haber böyle değil. İşte orada bir gazeteci duyarlılığı, merakı, yaratıcılığı çok tebel bir nokta. Üniversitelerdeki mazlum doktora tezleri, arada bir kalkıp gidin dolanın iyi üniversiteleri, genç akademisyenler ne yapmışlar, oralarda çok güzel araştırmalar çıkıyor. Bu araştırmalardan her türlü araştırma ama yani, bu tıbbi de olabilir, sosyolojik de olabilir, her türlü. Son derece düzgün haberler çıkarabilirsiniz. Bu şey değil yani, hani oturup beklemezsiniz haber ne olacak diye. Ha tabii çok temel bir şey söyleyeyim, zaten hayata başladığınız zaman eğer bir gazeteye ya da televizyona girmeyi düşünüyorsunuz, 5-6 ay, 1 sene, sizi editörler koşturacak, şu habere git diyecekler. Ama ben bahsediyorum ki bazılarınız kendi gazetenizi, kendi blogunuzu, kendi internet haberciliğinizi kendiniz yapacaksınız. Ha o zaman şeye güvenemezsiniz, editör bir gündemine de gitmedim. Aynı zamanda editörsün de çünkü sen. Böyle bir avantajları var. Bir de gazetecinin en temel haber toplama yolu söyleşi yapmaktır. Pazardaki daha söyleşi yaparsın, siyasi parti toplantıdaki daha söyleşi yaparsın. Ve alıp aktarırsın. Fiyatlar arttı, şu parti şurada kıyamet kopuyor, şurada şu cinayetler şöyle oldu, burada bunlar oldu diye, gövdü tanıklarına gidip onlarla konuşup bilinci elden haber yazarsınız. Yani hiçbir insanla konuşmadık bir haber ben düşünemiyorum. Sadece işte yargı haberleri vardır, orada da savcılığın iddiaları vardır, savunmanın iddiaları vardır. Onları da oradan faydalanırsınız. Bunlar bu yazacağım haberi nereden bulacağımın cevapları.

Ara Test (3)

Haberciliğin İlkeleri

Qəzetin Hazırlanması

Preparing the Newspaper

Şifahi, Çap olunmuş və Rəqəmsal Medianın Fərqləri

https://video.neoskola.net/1746589809833.srt

Differences Between Oral, Print, and Digital Media

https://video.neoskola.net/1746589809201.srt

Sözlü, Basılı ve Dijital Medyanın Farkları

https://video.neoskola.net/subtitles/JZ7Nh5f2gJwn5kXWC-tr-1746083745142.srt

MÜZİK Daha önce şunları hep söyledim. Yani haber her tarafta aynı biçimde yazılır. Sadece televizyonda biraz daha konuşma diline yakın olabilir. Yazılım aslında farklıdır. Ama belli bir farklılıkları da vardır. Mesela radyo ve televizyon gazeteye, dergiye oranla şeyle, baskıyla bağlı olmadıkları için her an hiçbir şey yapıyormadarsa alt yazıya geçerek seni haberdar ederler. Yani en çabuk ulaşabileceğin mecra durumuna geliyorlar. Yani tamam haber yazılımı hep tarafta aynı ama baktığın zaman da televizyonun böyle bir avantajı var. Zaman hikayesinde öne geçiyor. Bir ikincisi maalesef Türkiye'de bunun tersini görüyoruz. Daha çok haber der uzun da uzun, uzun da uzun, sayılı sayılı. Halbuki genel kural olarak gazete haberle beraber bilgi de verir. Çünkü müsaittir. Halbuki televizyon daha çok haber verir. Bir BBC'den bir haber bülteni dinleyin. Bir de bizim televizyondan bir haber bülteni dinleyin. Durumun ne kadar farklı olduğunu göreceksiniz. Adamlar tak tak tak bizim orada yorumlar yorumlar, kıyametler kopuyor. Upuzun söyleşitler, üç cümle söyleyecek. Yayılma kesilip basın toplantı açıklanmasını ben hiçbir yerde görmedim daha önce. Yani tuhaf şeyler de oluyor burada. Bir de tabii teknolojileri çok farklı. Basılı medya ile elektronik medyanın, artık buna interneti filan da katıyoruz tabii. Kullandıkları teknoloji daha farklı ve daha imkanlı. Tamam gazetede bilgisayar kullanıyorsunuz artık ama televizyonla, internetle açıklayacak bir durum yok. Hatta tam tersi oldu. Televizyonlar ve internet bizim de haberleri aramaya başladığımız yerler oldu. Bunlarda bir haber var mıdır diye, bunlar atlamışlardır kısa geçmişlerdir deyip gazetede çok kullandığımız olur.

Qəzetin Hierarxik Quruluşu

https://video.neoskola.net/1746590304596.srt

The Hierarchical Structure of a Newspaper

https://video.neoskola.net/1746590303863.srt

Gazetenin Hiyerarşik Yapısı

https://video.neoskola.net/subtitles/rJvPPjZLBianbz5T5-tr-1746084084241.srt

Gazetelerin en tepesinde her zaman yayın müdürü bulunur, istiyorsanız şey deyin, genel yayın yönetmeni yani kullanılan şeydir, o projeyi genellikle başlatan ve yürüten insandır. Kendi damgasını bir şekilde o şeye vurmuştur, yani gazetecilerin damgasından bahsediyorum ve en tepedeki insandır. Onun altında yazı işleri müdürleri gelir. Yazı işleri müdürü daha çok yayın yönetmeniyle haber merkezi arasında iletişim sağlar ve ben onlara hep şey derim, biraz da trafik memurluğu yaparlar. Daha yazı geç kaldı, şu çabuk daha gelmedi mi, şunu buradan bulmadınız mı? Hani ayak işlememek için trafik memurluğu, çünkü aslında yazı işleri müdürlüğü gayet önemli bir post. Onun da farkındayım ama böyle bir şanssızlığı vardır yazı işleri müdürlerinin. Bir sürü yere takılmak zorunda durdular, o yüzden şimdi Türkiye'de televizyonlarda, gazetelerde, dergilerde yazı işleri müdür yardımcıları falan diye bir şeyler var. Yeni postan caddedinde yoktu eskiden, haber koordinatörü ne demek, hakikaten bunları biz de bilmiyoruz. Hızla değişiyor böyle şeyler, çünkü niye bilmiyorsun, insanların kişisel kavgalarından şey çıkaramıyorsun, o bir şey oldu bana da bir titrer verin. Eskiden belliydi işte, yayın yönetmeni var, editörler var, muhabirler var, foto muhabirleri var, bitti gitti neredeyse yani. Nasıl olurdu, bölüm bölüm ayrılıyor, hala öyle aslında ayrılıyor. Parlamento haberleri, parti haberleri, bunları daha çok Ankara'lı gazeteciler yaparlar. Dış haberler, kütüphanat haberleri, ekonomi çok önemlidir, ekonomi haberleri şimdi bayağı sayfalar, artık mesela işçi ve sendika sayfaları kalmadı Türkiye'de gazetelerde. Ama bol bol şey okuyoruz yani, dolarlar, dövizler, konkordatolar, batanlar, çıkanlar, tabii ki spor muhabirliği çok temel. Bunlar hep böyle bir şekilde sabahleyin muhabirler ve o bölümün editörü otururlar, şu haberler var, bu haberler var, haberlerini önerirler. Editör de alır onları, haber merkezindeki, yazışlarındaki toplantıya gider. Altyazı M.K.

Redaktor-Müxbir Münasibəti

https://video.neoskola.net/1746590012378.srt

Editor-Reporter Relationship

https://video.neoskola.net/1746590011802.srt

Gazetelerde aslında hayat erken başlar, yani saat 10'da haber toplantısının yapılmış olması, en azından başlamış olması gerekir.

Çünkü bu çok görev dağılımı yapılacaktır. Şu haberler var bizde, bunu istiyoruz, bunu istemiyoruz diye orada karar verilir.

Yine belirleyici olan yayın müdürü ya da yazı işleri müdürüdür, onu karar verecek olan editörlerle tartışarak.

Ama muhabirle editör ilk aşamada, kürtü sanat muhabiri, kürtü sanat editörüyle toplanırlar,

3-4 kişi işte şu film var ya da şu konser olacak, ya da parlamento muhabiri, şu partinin toplantısı var, şunun yok gibi bilgilerle yapılırlar.

Editör muhabir çok temel, bunların ilişkileri çok temel ilişkiler.

Bizde şöyle öğretmişlerdi, biz de hala öyle öğretiyoruz.

Yani haberini önerdin, kabul görmedi, bir iki gün sonra biraz değiştirip bir daha şansını dene.

İki yıl oldu, yine olmadıysa artık şansını zorlama.

Belli ki editör o haberi sevmedi. İyi bir editörünüz varsa size şey der, ya kardeşim bu olmaz çünkü.

Ama artık öyle şeyler de kalmıyor galiba yavaş yavaş.

Bu usta-çırak ilişkileri de kayboluyor ki bu çok üzücü bir şey.

Çünkü iyi bir editör mutlaka muhabirini ikna eder.

Ya bak bunu böyle diyorsun ama şu da çıkmış, daha önce böyle böyle, yani ikna etmek zorundalar.

Ama bunların deadline'ları var, televizyonda haber saati var, gazetelerin, dergilerin basım saatleri var.

O zaman da şöyle bir şey deniyor, ben hep öyle diyorum, üniversitedeki öğrencilerime de aynı şeyleri söylüyorum.

Ya haberinizi çok değiştirmişsin, editörünüze bir kere itiraz edin.

Ve adamı ikna etme, ya da kadını ikna etmeye çalış.

Olmadıysa çok bir şansınız yok artık, haberi vereceksin.

İki şansın var, ya haberini çekeceksin, istifa edip gideceksin.

Ya da sesini keseceksin ve oturacaksın ve editörle farklı ilişkiler kurmaya çalışacaksın.

Çünkü hakikaten bir de zamana karşı da gidiyorsun.

Öyle uzun uzun oturup şey değil ki bu, aylık akademik dergi çıkarmıyorsun ki, şuna da bakalım, buna da bakalım.

Çok güzel bir laf vardı gazetecilikte, zamanında çıkmayan haber dünyanın en değerli haberi bile olsa, hiçbir işe yaramaz.

Çok önemli ve çok iyi kullanılması gerekiyor.

Yani şey demiyorum, zaman, doğruluk falan, zaten zamana bu kadar dikkat edenler, doğruluğu adı ederler.

Zamanda yetişeceğim diye de doğruluktan feda etmek de çok manasız.

Hep bu dengeler meselesi yani, gazetecilik böyle bir şey hep.

Hani temin şey demiştim, mesafe mesleğidir gazeteci, herkeste mesafelidir.

Aynı şey burada da geçerli, aynı zamanda dengeli olması lazım ve çok yaratıcı olması lazım.

Yani yaratıcı adını da kıvrak demeyeyim diye kullanıyorum.

Gazeteci kıvraklığı güzel bir şeydir çünkü.

Tabi baştan damarınızı bozmayın derim ben size.

Editör-Muhabir İlişkisi

https://video.neoskola.net/subtitles/aDoMXThCX6JnSavgD-tr-1746084542833.srt

Gazetelerde aslında hayat erken başlar, yani saat 10'da haber toplantısının yapılmış olması, en azından başlamış olması gerekir. Çünkü bu çok görev dağılımı yapılacaktır. Şu haberler var bizde, bunu istiyoruz, bunu istemiyoruz diye orada karar verilir. Yine belirleyici olan yayın müdürü ya da yazı işleri müdürüdür, onu karar verecek olan editörlerle tartışarak. Ama muhabirle editör ilk aşamada, kürtü sanat muhabiri, kürtü sanat editörüyle toplanırlar, 3-4 kişi işte şu film var ya da şu konser olacak, ya da parlamento muhabiri, şu partinin toplantısı var, şunun yok gibi bilgilerle yapılırlar. Editör muhabir çok temel, bunların ilişkileri çok temel ilişkiler. Bizde şöyle öğretmişlerdi, biz de hala öyle öğretiyoruz. Yani haberini önerdin, kabul görmedi, bir iki gün sonra biraz değiştirip bir daha şansını dene. İki yıl oldu, yine olmadıysa artık şansını zorlama. Belli ki editör o haberi sevmedi. İyi bir editörünüz varsa size şey der, ya kardeşim bu olmaz çünkü. Ama artık öyle şeyler de kalmıyor galiba yavaş yavaş. Bu usta-çırak ilişkileri de kayboluyor ki bu çok üzücü bir şey. Çünkü iyi bir editör mutlaka muhabirini ikna eder. Ya bak bunu böyle diyorsun ama şu da çıkmış, daha önce böyle böyle, yani ikna etmek zorundalar. Yani hoş olur. Ama bunların deadline'ları var, televizyonda haber saati var, gazetelerin, dergilerin basım saatleri var. Bu o kadar kolay bir şey değil. O zaman da şöyle bir şey deniyor, ben hep öyle diyorum, üniversitedeki öğrencilerime de aynı şeyleri söylüyorum. Ya haberinizi çok değiştirmişsin, editörünüze bir kere itiraz edin. Ve adamı ikna etme, ya da kadını ikna etmeye çalış. Olmadıysa çok bir şansınız yok artık, haberi vereceksin. İki şansın var, ya haberini çekeceksin, istifa edip gideceksin. Ya da sesini keseceksin ve oturacaksın ve editörle farklı ilişkiler kurmaya çalışacaksın. Çünkü hakikaten bir de zamana karşı da gidiyorsun. Öyle uzun uzun oturup şey değil ki bu, aylık akademik dergi çıkarmıyorsun ki, şuna da bakalım, buna da bakalım. Çok güzel bir laf vardı gazetecilikte, zamanında çıkmayan haber dünyanın en değerli haberi bile olsa, hiçbir işe yaramaz. Zaman çok temel bir şey. Çok önemli ve çok iyi kullanılması gerekiyor. Yani şey demiyorum, zaman, doğruluk falan, zaten zamana bu kadar dikkat edenler, doğruluğu adı ederler. Zamanda yetişeceğim diye de doğruluktan feda etmek de çok manasız. Hep bu dengeler meselesi yani, gazetecilik böyle bir şey hep. Hani temin şey demiştim, mesafe mesleğidir gazeteci, herkeste mesafelidir. Aynı şey burada da geçerli, aynı zamanda dengeli olması lazım ve çok yaratıcı olması lazım. Yani yaratıcı adını da kıvrak demeyeyim diye kullanıyorum. Gazeteci kıvraklığı güzel bir şeydir çünkü. Bunu öğrenmek epey bir zaman alacak. Tabi baştan damarınızı bozmayın derim ben size.

Mizanpaj (Səhifə Tərtibatı)

https://video.neoskola.net/1746590412029.srt

https://video.neoskola.net/1746590411466.srt

Mizanpaj (Sayfa Düzeni)

https://video.neoskola.net/subtitles/yP5sh6DCpH8AzMjxn-tr-1746085974024.srt

Sayfa düzeni, biz ampaj dediğimiz şey aslında önce sadece yazılı basını ilgilendiren bir şeydi ve kıyametler kopardı. Hiç oralara girmeyelim yani kesilir, biçilir, üstüne yapıştırılır, dehşet verici şeyler olurdu. Yani o mecrani ise, şimdi sen internet gazetelerine bakıyorsunuz, açıyorsunuz, bayağı onda da bir tıklayarak sayfa düzeni kuruluyorlar. Yani asla şeyin verdiği keyfi vermiyor tabi, koca gazeteyi önünüze açıp, vay be ne yapmışız, o bambaşka bir şey çünkü orada bayağı emeğini görüyorsun yani, ben buna kaç saat uğraştım diye. Sayfa düzenini esas olarak yayın yönetmeninden brief alan, yani bilgi alan, şu şu şu haberleri, şu şu şu haberleri sayfa sekreterlerine büyütün. Bunlar hep yazı işlerinin ve yayın müdürünün tasarrufu altındadır. Der ki ilk sayfaya şu haberler girecek. Bu tamamen o gazetenin nasıl çalıştığına bağlı bir şey artık yani ama şudur tabi önemli olan, haber önemli sırasını düşünürsek bizim ta başında konuştuğumuz haber değerine göre yapılırsa çok farklı bir şey olacak. Ama artık öyle yapılmıyor. Yani özellikle Türkiye'de de yapılmıyor, yani başka öncelikler durumaya koydu. Hiç olacak şey değildi, ben kırk yıllık gazetecilik yaptım, altı gazetenin aynı manşeti çıktığını hayatımda görmedim, hiç görmedim. Ama işte böyle sıkıntılı durumlarda, otoriterliğe doğru yönelme durumlarında, yani nasıl Amerika'da oluyorsa, ki daha az oluyor eminim ondan çünkü daha başka denetim ekonomisi var, aynı şeyler Türkiye'de de oluyor. Aynı şeyler ne bileyim ben, Birleşik Arap Emirlikleri'nde de oluyor, bir sürü yerde oluyor. Fotoğrafları seçer, görsel yönetmen sayfa trakterlerine verir, sayfa trakterleri yerleştirirler, uyarlarlar, artık bunlar bilgisayarla yapılıyor. Çok epey bir uzun zamandır, baya çok kolaylaştı, artık o montaj yapıp kes, oradan kes, alttan at, şu haberi çıkar hikayesi kalmadı, tık tık tık işlerle yapıyorsunuz. Hala gazetelerin yazı işlerine ortak çalışan teknik ve görsel departmanları var, bunlar onların işi, zaten bu gazeteciliğe yeni başlayan insanlara da pek bunları bulaştırmazlar. Yanlarında durup, bak bakalım bir şeyler götür getir, ha sakın ondan da gocunmayın, baştan baya getir götür işi yaptırabilirler size, Hasbelkader bir gazetede televizyonda iş bulduysanız, buna hazır olun. Bu biraz usta çırak ilişkisi de, aynı zamanda gazetecilik, berber çırak gibi bakınca öğreniyorsun bazı şeyleri. Renk kullanılmazdı eski yaşta, bütün gazeteler renk kullanıyor falan filan, bu görsellik arttı, fotoğraf büyüdü ama bu zaten onu o gazetelerin, dergilerin, televizyonun yayın politikaları belirliyor zaten, nasıl bir şeye sunulacak. Yani bazıları kadın şiddeti veya çocuk şiddeti deyince kapkaranlık bir şey veriyorlar internette mesela, hiç fotoğraf kullanmıyorlar. Ama kimi gazeteler gözüne sokar gibi insanların o korkunç fotoğrafları kullanıyorlar, bu tamamen gazetenin yayın politikası ile ilgili bir şey ve nereden battıkları ile ilgili bir şey. Ama dediğim gibi bu işleri görsel yönetmen, sayfa şirketleri hallediyor ve de iyi bir foto muhabiriniz varsa iyi sayfa daha çıkarabilirsiniz, hele gazetede ve dergide iyi foto muhabiri Allah'ın emri.