Tarih Eğitimleri

Tarih

https://video.neoskola.net/1738255332465.srt

https://video.neoskola.net/1738255332154.srt

Politik psikoloji son dönemlerde çok popüler hale gelen bir çalışma alanı olmasına rağmen aslında düşünüldüğü kadar yeni değil.

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra başlayan çalışmalar, kişilerin, toplumların nasıl davrandığı, psikolojilerin ne olduğu üzerine yapılan araştırmalar özellikle 1940-50'li yıllarda ilk defa liderlerin analizlerine doğru dönüşmüş.

Daha sonrasında davranışsalcı ekolünde etkisiyle toplumların oy verme davranışları, tutumları, siyasi partilere nasıl yönelip onlardan nasıl uzaklaştıkları üzerine tartışılmış.

Ondan sonra daha bilişsel teoriler egemen olmuş ve en sonrasında da bugün geldiğimiz noktada bir yandan biyopolitik bir yandan nöropolitik kavramlar çerçevesinde insan aklının hangi hislerle hangi duygularla hareket ettiğine dair bir takım önermelerin tespit edilmesi üzerine odaklanmış.

Çünkü insanoğlu aslında düşünüldüğü kadar akıllı bir varlık değil ya da en azından sadece beyniyle hareket eden bir varlık değil.

Aksine en akılcı olmamız gereken noktalarda bile yani politik davranışlarımızı belirlerken bile temel olarak hislerimizle, duygularımızla karar verdiğimiz çok net olarak ortaya çıkmış durumda.

Bazılarından nefret ediyoruz, bazılarını çok sevebiliyoruz.

Kimi zaman travmalarımızın, geçmişten gelen kolektif haftalarımızdan bizlere aktarılan kültürel kodlarımızın gereği olarak çok basit bir renge karşı bile tutum alabiliyoruz.

Tarihlerimiz, mitlerimiz, bize anlatılan hikayeler bugünkü davranışlarımızın temel kaynaklarını oluşturuyor.

Yani insanoğlu da, toplumlar da, büyük gruplar da bir takım davranışlarda bulunurken birilerini düşman, birilerini dost edinirken hiçbir zaman öyle o günün koşullarıyla sadece sınırlı olarak ve sadece akıllarının kendilerini yönlendirmesiyle hareket etmiyorlar.

Aksine hepimiz aslında belli yüklemelerin etkisi altında bir toplumun içine ve bir psikolojik ortamın içine doğuyoruz.

Sonra o toplumun içerisinde, o çevrenin içerisinde ciddi dalgalanmalar başlıyor.

Kimi zaman zamanın ruhundan, bütün o kürenin ortaya koyduğu yeni bir anlayıştan kaynaklanan ve bizim kendi lokal alanımıza doğru yansıyan hislerle.

O zaman son derece yerel, kasabamızın kültüründe oluşan radikal bir değişiklikle, bir ölümle ya da bir kan davasıyla hepimiz belli tutumlar almaya başlıyoruz.

Ve bunu dünya satına doğru yaydığımız zaman insanlık tarihinde sadece iki haftanın savaşsız olarak geçirilebildiği, birbirine düşmanlıklarla dolu, birbirini pek de sevmeyen topluluklar çerçevesinde ayrışmış parça parça bir modelden söz edebiliyoruz.

Tarih bir savaşlar tarihine dönüşüyor. Tarih bir nefretler tarihine dönüşüyor.

Peki bunu ortadan kaldırmanın bir yolu var mı?

Yani aslına bakarsanız bu hastalıkla baş edebilmenin bir metodu, bir yöntemi var mı?

Neden savaştığımızı, neden barıştığımızı bulmaya çalışıyor.

Daha doğrusu neden barışamadığımızı bulmaya çalışıyor.

O nedenle de politik psikolojinin özellikle son dönemlerdeki çalışma alanları büyük grupları belli bir noktadan alıp kitleler halinde başka büyük gruplara düşman eden o bendlik duygusunu, toplumsal kimlik duygusunu, olgusunu nasıl şekillendiğini, nasıl yüklemelerle dolu olduğunu ve bir anda nasıl olup da bir liderin peşinde tarihi değiştirebilecek bir takım akışlara sebep olabildiğini bulmaya çalışıyor.

Kimi zaman sosyolojinin disiplininden örnekler alıyor, kimi zaman tarihi kullanıyor, kimi zaman siyaset bilimini kullanıyor, antropolojiyi kullanıyor.

Aslında edebiyattan sanata kadar her şey politik psikolojinin beslendiği alanı oluşturuyor.

Bu yüzden de oldukça multidisipliner bir alan, bütün disiplinlerden faydalanabilen ve bütün disiplinlere kaynak aktarabilen bir alan.

Yakın dönemde çok popüler olmasının sebebi de insanın kendisini tanıma sürecinde çok önemli bir noktaya gelmemiz.

Artık beyin dalgalarımızla hislerimiz arasındaki bağlantıları bulmaya çalışıyoruz.

Birisini sevdiğimiz zaman beynimizin hangi bölgesinde hareketlenmeler olduğunu, birisinden ürktüğümüz zaman ya da gelecekle ilgili kaygı duyduğumuz zaman

beynimizin nasıl çalıştığını, nöronların nasıl hareket etmeye başladığını, öğrendiğimiz her yeni şeyle başka öğrendiğimiz şeylerin nasıl bağlar kurduğunu bir anlamda kameralarla izlemeye başladık.

Bu tabii her şeyi değiştirebilen bir faktör.

Politik psikoloji ilk defa teknolojiyle buluşmaya başlıyor.

Ve bizler gerek bireylerin gerekse toplumların büyük grup kimlikleriyle hareket eden o kocaman halk yığınlarının nasıl hareket ettiğini

artık bazı teknolojik faktörlerin ve desteklerin yardımıyla da daha net analiz etmeye başlıyoruz.

Geçmişten Günümüze Politik Psikoloji

https://video.neoskola.net/1738255331783.srt

Politik psikoloji son dönemlerde çok popüler hale gelen bir çalışma alanı olmasına rağmen aslında düşünüldüğü kadar yeni değil. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra başlayan çalışmalar, kişilerin, toplumların nasıl davrandığı, psikolojilerin ne olduğu üzerine yapılan araştırmalar özellikle 1940-50'li yıllarda ilk defa liderlerin analizlerine doğru dönüşmüş. Daha sonrasında davranışsalcı ekolünde etkisiyle toplumların oy verme davranışları, tutumları, siyasi partilere nasıl yönelip onlardan nasıl uzaklaştıkları üzerine tartışılmış. Ondan sonra daha bilişsel teoriler egemen olmuş ve en sonrasında da bugün geldiğimiz noktada bir yandan biyopolitik bir yandan nöropolitik kavramlar çerçevesinde insan aklının hangi hislerle, hangi duygularla hareket ettiğine dair bir takım önermelerin tespit edilmesi üzerine odaklanmış. Çünkü insanoğlu aslında düşünüldüğü kadar akıllı bir varlık değil ya da en azından sadece beyniyle hareket eden bir varlık değil. Aksine en akılcı olmamız gereken noktalarda bile yani politik davranışlarımızı belirlerken bile temel olarak hislerimizle, duygularımızla karar verdiğimiz çok net olarak ortaya çıkmış durumda. Bazılarından nefret ediyoruz, bazılarını çok sevebiliyoruz. Kimi zaman travmalarımızın, geçmişten gelen kolektif haftalarımızdan bizlere aktarılan kültürel kodlarımızın gereği olarak çok basit bir renge karşı bile tutum alabiliyoruz. Tarihlerimiz, mitlerimiz, bize anlatılan hikayeler bugünkü davranışlarımızın temel kaynaklarını oluşturuyor. Yani insanoğlu da, toplumlar da, büyük gruplar da bir takım davranışlarda bulunurken, birilerini düşman, birilerini dost edinirken hiçbir zaman öyle o günün koşullarıyla sadece sınırlı olarak ve sadece akıllarının kendilerini yönlendirmesiyle hareket etmiyorlar. Aksine hepimiz aslında belli yüklemelerin etkisi altında bir toplumun içine ve bir psikolojik ortamın içine doğuyoruz. Sonra o toplumun içerisinde, o çevrenin içerisinde ciddi dalgalanmalar başlıyor. Kimi zaman zamanın ruhundan, bütün o kürenin ortaya koyduğu yeni bir anlayıştan kaynaklanan ve bizim kendi lokal alanımıza doğru yansıyan hislerle. O zaman son derece yerel, kasabamızın kültüründe oluşan radikal bir değişiklikle, bir ölümle ya da bir kan davasıyla hepimiz belli tutumlar almaya başlıyoruz. Ve bunu dünya satına doğru yaydığımız zaman insanlık tarihinde sadece iki haftanın savaşsız olarak geçirilebildiği, birbirine düşmanlıklarla dolu, birbirini pek de sevmeyen topluluklar çerçevesinde ayrışmış parça parça bir modelden söz edebiliyoruz. Tarih bir savaşlar tarihine dönüşüyor. Tarih bir nefretler tarihine dönüşüyor. Peki bunu ortadan kaldırmanın bir yolu var mı? Yani aslına bakarsanız bu hastalıkla baş edebilmenin bir metodu, bir yöntemi var mı? Politik psikoloji bunlarla uğraşıyor. Neden savaştığımızı, neden barıştığımızı bulmaya çalışıyor. Daha doğrusu neden barışamadığımızı bulmaya çalışıyor. O nedenle de politik psikolojinin özellikle son dönemlerdeki çalışma alanları büyük grupları belli bir noktadan alıp kitleler halinde başka büyük gruplara düşman eden o bendlik duygusunu, toplumsal kimlik duygusunu, olgusunu nasıl şekillendiğini, nasıl yüklemelerle dolu olduğunu ve bir anda nasıl olup da bir liderin peşinde tarihi değiştirebilecek bir takım akışlara sebep olabildiğini bulmaya çalışıyor. Kimi zaman sosyolojinin disiplininden örnekler alıyor, kimi zaman tarihi kullanıyor, kimi zaman siyaset bilimini kullanıyor, antropolojiyi kullanıyor. Aslında edebiyattan sanata kadar her şey politik psikolojinin beslendiği alanı oluşturuyor. Bu yüzden de oldukça multidisipliner bir alan, bütün disiplinlerden faydalanabilen ve bütün disiplinlere kaynak aktarabilen bir alan. Yakın dönemde çok popüler olmasının sebebi de insanın kendisini tanıma sürecinde çok önemli bir noktaya gelmemiz. Artık beyin dalgalarımızla hislerimiz arasındaki bağlantıları bulmaya çalışıyoruz. Birisini sevdiğimiz zaman beynimizin hangi bölgesinde hareketlenmeler olduğunu, birisinden ürktüğümüz zaman ya da gelecekle ilgili kaygı duyduğumuz zaman beynimizin nasıl çalıştığını, nöronların nasıl hareket etmeye başladığını, öğrendiğimiz her yeni şeyle başka öğrendiğimiz şeylerin nasıl bağlar kurduğunu bir anlamda kameralarla izlemeye başladık. Bu tabii her şeyi değiştirebilen bir faktör. Politik psikoloji ilk defa teknolojiyle buluşmaya başlıyor. Ve bizler gerek bireylerin gerekse toplumların büyük grup kimlikleriyle hareket eden o kocaman halk yığınlarının nasıl hareket ettiğini artık bazı teknolojik faktörlerin ve desteklerin yardımıyla da daha net analiz etmeye başlıyoruz. Politik psikoloji bu anlamda çatlıyor.

https://video.neoskola.net/1738121592966.srt

https://video.neoskola.net/1738121592674.srt

Toplumsal Kimlik, Seçilmiş Travmalar ve Zaferler

https://video.neoskola.net/1738121592373.srt

Politik psikolojide tabi en önemli konulardan bir tanesi geçmişten aktarılan, bize doğru transfer edilen bir takım hikayelerin, bazı kültürel kodların bizim davranışlarımıza nasıl yön verdiği üzerine. Yani bir anlamda bir bireyin psikolojisinden hareket ediyoruz ve bir toplumu anlamaya çalışıyoruz. Bireyler nasıl davranıyor? Mesela baktığınızda sürekli olarak kendisini kirli hisseden, sürekli el yıkamak arzusunda olan bir insandan söz ediyoruz. Bu belli bir noktadan sonra patolojik bir hale dönüşüyor. Yani bir hastalıklı durumun söz konusu olduğu ortaya çıkıyor ve neden sürekli elini yıkadığını, neden sürekli olarak kendisini kirli hissettiğini tespit etmekte zorlanıyorsunuz. Bu kişiye sürekli olarak ellerini yıkama komutunu vermek, ellerini temizlemek aslında çok da fazla bir anlam ifade etmiyor. Psikanalistler böyle bir hastayla karşılaştıkları zaman genellikle onun çocukluk travmalarına, eski hikayelerine doğru dönüp kendisini kirli hissetmesine neden olan faktörü bulmaya çalışırlar. Toplumlar söz konusu olduğunda da benzer davranış kalıpları, hastalıklı davranış kalıpları tekrarlandığında psikanalitik yaklaşıp geçmişlerindeki hikayelerini onları travmatik olarak besleyen nedenleri bulmaya çalışıyorlar. Mesela İran'ın nükleer silahlara sahip olması ve buna yönelik arzusunun varlığı psikanalitik bir yaklaşımla onun ta geçmişine dönüp oradaki Kerbela hikayesine doğru uzanmamızı gerektiriyor. Genellikle Vamık Volkan Ekolu yani psikanalitik kuramlar üzerinden toplumsal tarihleri analiz eden yaklaşımlar bu tür toplumların özellikle kimliklerini, kişiliklerini etkileyen böyle travmatik hadiselerin varlığını şöyle açıklıyorlar. Bir ulusal kimliğin şekillenmesinde seçilmiş travmalar ya da seçilmiş zaferler çok önemli bir rol oynuyor. Seçilmiş travmalar bazı toplumları bütün kimliklerini o eski hikayelerin üzerine bina etmeleriyle kendini gösteriyor. Seçilmiş travmalar üzerinden kendi kimliğini inşa eden ülkelerden bir tanesi de İran. İran'ın psikanalitik yaklaşımla aslında tarihini, kimliğini üzerine bina ettiği bir olay olarak Kerbela'yı ele alabiliriz. Kerbela mağdur durumda kalmış, şiddete uğramış olan bir topluluk hikayesinin aslında kolektif hafıza yoluyla bugüne kadar gelmesi ve İran ulusunun dünyaya bakış açısını şekillendirmesini sağlayan çok önemli bir mit. Çünkü bir daha asla duygusu İran'ı hem kendi içinde Şiilik kimliğinin içerisine yerleştiriyor hem de kendisini bütün Müslümanlığı temsil edecek şekilde Batı'ya karşı onları korumakla hükümlü kılıyor. Çünkü bir daha asla kendilerine böyle bir şey yapılmayacağını, bir daha asla mağdur edilmeyeceklerinin garantisini sağlayacak olan şey onların askeri bakımdan güçlü olması. Bu nedenle savunmacı bir topluluk oluşturuyor. Bir yandan Sünnilere karşı Şiilik kimliğini ön plana çıkarıyor, bir yandan da bütün Batı'ya karşı Müslümanları korumaya hazır durumda olan bir lider ülke konumuna yerleştiriyor. Kendilerini savunmacılık çerçevesi içerisinde aynı zamanda bir liderlik yürüyü ile de besliyorlar. Uluslararası ortamda birlikte çalıştığım Uluslararası Diyalog Grubu'nun içerisinde bir İranlı dostum nükleer silahlarla ilgili çok önemli bir saptamada bulunmuştu. İran'ın nükleer silah yapmasının esas gayesi bir dil oluşturmak. Batı dünyası bizim konuştuğumuz yani Müslümanların konuştuğu dili hiçbir şekilde anlamıyor, dinlemiyor. O nedenle biz onların dilini öğreniyoruz. Bu dil bir İngilizce, Fransızca gibi konuşma dili değil ama bu dil bir söyleme dili demişti. Ve nükleer silahlara sahip olmanın onlar açısından Batı dünyasıyla eşit koşullar altında Batı dünyasına dinletebilme imkanını verdiğini söylemişti. Çünkü nükleer silah onlar için bir aracıydı ve diğerleriyle kendilerini eşit konuma getiriyordu. Bu nedenle de İran'ın nükleer silah yapma arzusundan asla taviz vermeyeceğini çok net bir biçimde ifade etmişti. Bu anlamda Kerbela aslına baktığınız zaman bir savunma psikolojisi olarak görünmekle birlikte oldukça saldırgan bir yaklaşımın önünü de açmayı başarabiliyordu. Benzer bir biçimde toplumsal travmalar üzerine kimlik inşa eden ülkelerden, topluluklardan bir tanesi de Ermenistan. Onlar da kendi hikayelerini Ermeni soykırımı kavramı üzerine bina ettikleri için ister Diyaspora'da yaşayanlar olsun ister Ermenistan'da yaşayanlar olsun onları bir arada tutan, onları birbirine yapıştıran ve bir anlamda bir ulusa dönüştüren şey ürettikleri o mit üzerinden birbirleriyle olan uyumlaşmaları, birbirlerine olan farklılıklarını unutuyor olmaları. Yani bir direk oluştuğu zaman, üstelik bu direğe bir travmaya bağladığınız zaman bir ulus inşa edebiliyorsunuz. Bu yüzden de tarih aslında çok da ideolojik bir disiplin olarak karşımıza çıkıyor. Ülkeler resmi tarihleri, toplumsal psikolojilerini şekillendirmek amacıyla ve ulus inşa etmek amacıyla kullanabiliyorlar. Seçilmiş travmaların yanında seçilmiş zaferleri de olabiliyor ulusların. Travmatik toplumlar daha ziyade daha içe dönük, daha geçmiş hikayeleriyle birlikte yaşayan ulusal kimlikler oluşturabiliyorlar. Bunun yapıştırıcılığı oldukça kuvvetli, bunu reddetmek mümkün değil. Çünkü çok güçlü bir hikaye ortaya koyuyorlar, çok güçlü bir anlatı ve içerisinde mağduriyet barındıran bir anlatı. Ve aslında genetik kodlar üzerinden bütün hikayeleriyle birlikte nesiller boyunca taşınan bir travmayı odaklamış, hedef almış oluyor. Bu nedenle de seçilmiş travmalar toplumlar açısından özellikle zor dönemlerde bir arada durmayı sağlayan en önemli faktörler arasında yer alabiliyor. Seçilmiş zafer toplulukları ise bir savaşı ya da ulaştıkları bir zafer duygusunu ön plana alarak onun üzerine kimliklerini inşa ediyorlar. Bu birazcık narsisistik pampalamayı da gerektiriyor. Mesela Türkiye Cumhuriyeti Devleti bir kazanılmış zafer üzerine inşa edilmiş bir resmi tarihe sahip. Kurtuluş Savaşı. Kurtuluş Savaşı'mız aslında baktığınızda bütün dünyaya karşı verdiğimiz bir savaşın ortasından çıkan bir zafer olarak tanımlanıyor. Resmi hikayelerimize, tarihimize de bu şekilde yansıtılmış ve onun üzerine bir ulus inşa etmiş durumdayız. Peki baktığınız zaman bu nasıl olmuş? Yani tarihin en büyük imparatorluklarından birini Birinci Dünya Savaşı sonrası kaybetmiş bir ulus, nasıl olmuş da kendisini bir zafer duygusu üzerinden yepyeni bir ulus olarak ortaya koyabilmiş? Nasıl olmuş da tarihin en büyük toprak kayıplarından bir tanesini ortada kalmış bir Anadolu ve Trakya parçasının üzerinde kurulmuş bir devletle zafer olarak geleceğe taşımayı başarabilmişiz? Bunların tamamı toplumsal psikolojiler üzerinden tanımlanabilecek şeyler. Vahmuk Volkan, politik psikoloji biliminin en önemli isimlerinden biri şöyle anlatıyor. Osmanlı İmparatorluğunun kayboluşunun yasını, kaybedilişinin üzüntüsünü yaşayamamış bir toplumuz. Kaybettiğimiz o kadar kuvvetli, güçlü ve büyük bir şey varken bile biz hemen hayata dönmek, o yasımızı tutamadan bir anlamda enerjimizi yeniden bulabilmek ve cumhuriyetimizi ayakta tutabilmek zorundaydık. Cumhuriyetin kurucuları bu yas ortamını hızlı bir geçişle aşarak Türk milleti asildir, Türk milleti çalışkandır, Türk milleti her şeye yapmaya kadirdir diyerek bir anlamda narsistik bir pompalamayla Türk halkına enerji sevk etmeye, enerji pompalamaya çalışmışlardır. O dönem açısından çok haklıdır çünkü imparatorluklar dağılmaktadır, çok uluslu imparatorluklar bir anlamda ulus devletlere dönüşmeye başlamışlardır. Bu çerçeve içerisinde geriye dönüp o dönemde kaybın yasını tutacak zaman da yoktur. Bu nedenle büyük bir hızla, büyük bir şevkle bir misyon üstlenmiş ve cumhuriyeti ayakta tutmaya çalışan bir kadro şekillenmiştir. Ve bu kadro cumhuriyetin halkıyla birlikte, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarıyla birlikte o büyük çalkantılı yıllarda ayakta durmak zorunda kalan bir halktır. Yani yasını tutamamış bir toplumdur. Peki yas tutulduğu zaman ne olur? Yas tutma aşamalarında hayatımızda sevdiğimiz birinin kaybını düşünün. Kaybettiğimiz birinin ardından işte klasik olarak tanımladığımız 40 günlük bir yas süreci vardır. Evde yemek bile pişmez. Konu komşudan yemek gelir, dualar okunur, hep beraber geriye döner. O kişiyle ilgili olarak güzel anılarımızı paylaşırız, hikayelerimizi paylaşırız. Onu anlatırız genellikle. Ama hayat durmuştur, geçmişe dönmüşüzdür ve geçmişin güzel anılarıyla yaşamaya başlamışızdır. Bu aslında çok ciddi, çok büyük bir travmadır ve yas dönemi insanlar için travmatik dönemlerdir. Ama bütün o süre içerisinde içe dönüklük dışarıda neler olup bittiğine karşı ciddi bir kayıtsızlık anlamına da gelir. Bir ulus yas tutmaya başladığında aynı insanlardaki tepkiyi verir. Kayıplarının arkasından marşlardan ağıtlara geçiş olur, kutlamalardan anma törenlerine geçiş olur. O nedenle toplumların yas süreçlerini uzun tutmamaları çok önemli bir meseledir. Yası ile yüzleşir, kaybı ile yüzleşir ama çok hızlı bir biçimde enerjisini toplayarak zaferlerin üzerine odaklanması çok önemli bir konudur. Türkiye Cumhuriyeti de bu bağlamda bir zafer toplumu olarak, seçilmiş zafer üzerine inşa edilmiş bir kimliğe sahip olarak çok hızlı bir biçimde 20. yüzyılın ve hatta 21. yüzyılın koşullarına adapte olmuştur.

https://video.neoskola.net/1738121742246.srt

https://video.neoskola.net/1738121742046.srt

Bireylerde ve Toplumda Kaygı

https://video.neoskola.net/1738121741750.srt

Politik psikolojide en çok kullanılan kavramlar arasında korku ve kaygı duygularını da görebilirsiniz. Kaygı yani anxiety, korku yani fear aslına baktığınız zaman uluslararası ilişkiler, uluslararası politika bağlamında da çok ön plana çıkmış olan iki kavram. Özellikle günümüz toplumu, soğuk savaş sonrasında yaşanan o barışçı rüzgarların da yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamasıyla birlikte her iki duygunun da, kaygının da korkunun da çok fazla ön plana çıktı ve politikaları şekillendirmeye başladığı bir zaman dilimine işaret ediyor. Zira artık Rusya'nın askeri yayılma stratejilerinden, Çin'in ekonomik yayılma stratejilerinden, Amerika'nın çöküşü yönetme stratejilerinden bahsetmeye başlayabiliyoruz. Peki böyle ortamlarda toplumlar nasıl davranır, nasıl hissederler? Yani bir belirsizlik ortaya çıktığında, güç kaymaları ortaya çıktığında, sanki bir savaş öncesindeymişiz gibi siyasette, ekonomide, güvenlik anlayışlarında bir takım travmatik hadiseler yaşanmaya başladığında toplumlar nasıl davranır? Her şeyden önce kaygı büyük bir belirsizlik anlamına gelir. Yani somut olmayan bir tehdide karşı duyulan ne yapacağını bilememe duygusu olarak tanımlayabiliriz. İnsanoğlunun içkin karakteridir. Doğduğu andan itibaren insan endişelidir, kaygılıdır. Çünkü dünyaya gelmiş bir çocuk aslında yuvasından dünyaya fırlatılmış bir çocuktur. Ve ne yapacağını bilemez. Bilmediği bir evrene doğru geçiş yapmıştır. Annesinin kucağında, annesinin göğsüne yaslanana kadar da bu endişelerini gideremez. Yeniden bir güvenlik bulduğunu gördüğü anda sesi rahatlar, duyguları yumuşamaya başlar ve kendisini daha iyi hissetme noktasına gelir. Belirsizlik dönemleri de insanoğlu açısından tıpkı aynı bir duyguyu yansıtır. Yani nereye geldiğinizi bilemediğinizde, bir kayboluş hali yaşamaya başladığınızda, alıştığınız evrenin, kültürel kodların, uygarlık düzleminin dışına doğru çıkmaya başladığınızda yaslanacak bir anne yüreği, bir anne göğsü bulmaya çalışırsınız. Yani kendinizi güvenlikte tutacak olan bir ulus inşa etmeye, bir devlet inşa etmeye, bir lider bulmaya çalışırsınız. Ana yöneliminiz sizi güvenliğe alacak olan, sizi o belirsizlikten kurtaracak olan, o netliği sağlayacak olan sistemdir, kişidir, topluluğun içerisinde bulunma halidir. Bu nedenle kaygılar insan davranışlarını ve politik davranışlarını özellikle etkileyen çok önemli bir faktördür. Kendini güvende hisseden, geleceğini belirli gören insanla belirsizliğin içine düşmüş insan arasındaki politik davranış farklılığı çok net olarak gözlenmektedir. Siyasi parti tutunumları, ideolojik yaklaşımları, oy verme davranışları belirsizlik ortamında çok farklılaşan insan topluluklarından bahsedebiliriz. Aynı şey uluslararası düzende de geçerlidir. Yani devletleri daha agresif kılan, onları daha barışçı yapan, iş birliğini açık ya da çatışma ve rekabete yönelik kılan şey ortamdaki belirsizlik ya da netlik durumu olarak tanımlanabilir. Bu bakımdan özellikle Endüstri 4.0 nedeniyle hayatımıza giren bu yeni uygarlık mekanizmalarının ve yeni düzenlerin, yeni evrenlerin hepimizde ürettiği o psikolojik ortamın farkına vardığımız zaman gelecekteki siyasetin nasıl şekilleneceğini de görmemiz mümkün olabilir. İnsan toplulukları çok farklı uygarlık düzenlerinden geçti. Doğal olarak her uygarlık düzeni kendi üretim biçimini, kendi toplumsal ortamını, kültürel kodlarını ve psikolojik ortamını yarattı. Binlerce yıllık, on binlerce yıllık avcı toplayıcılıktan sonra yaklaşık iki bin yıllık bir tarım uygarlığının içerisinde buğdayı, hayvanları ehlileştirmeyi başardık. Sonrasında sanayi toplumunun içerisine girdik ve sanayi toplumu yoğun bir kentleşme süreciyle öbür yandan da fabrika tarzı üretimle birlikte üretimde bir patlamayla ortaya çıktı. İnsanlar artık kentlerde üretim yapıyorlardı, fabrikalarda bulunuyorlardı. Kendi kültürel kodları o şehirli ortamın içerisinde gelişmeye başlamıştı. Derken o üç yüz yıllık yaklaşık sanayi uygarlığının içerisinden bir anda sanayi sonrası evrene doğru, yeni bir kültür atmosferine doğru geçiş yaptık. Artık temel mesele malın üretimi değil, üretilen malları satın olacak olan tüketicinin üretimiydi. Tüketici çeşitli değerlerle, ideolojilerle, markalarla, reklamlarla, halkla ilişkiler faaliyetleriyle yönlendirilmeye başlamıştı. Estetik değerlerden, yeme içme kültürümüze, eğitim verme biçimlerinden, üretme biçimlerimize karşı her şey değişmişti. Artık ortam insanı üretmeye odaklanmıştı. İnsana herhangi bir malı değil, bir markaya sahip olan malı, herhangi bir ülkenin ürününü satın alıyor değil, belli bir ülkede üretilmiş olan ürünü almaya teşvik eden yeni kalite normları, yeni zevkler, yeni alışkanlıklar ortaya çıkmaya başlamıştı. Bizler açıkçası Türkiye toplumunun vatandaşları olarak çoğunlukla 40'lı, 50'li yaşlardakiler bir tarım toplumunun içerisine doğduk. Üstelik tarım toplumunu da çok kutsayan insanlardık. Çünkü kendi kendimizi yedirecek kadar, onu besleyebilecek kadar yeterli miktarda üretim yapıyorduk ve buğday bizim için kutsaldı. Ama bir yandan da ideallerimiz vardı. Türkiye'yi ve sanayi toplumu olmaya yönlendirmek, onu başarabilmek ana hedefimiz idealimizdi. Bunu başardık ve Türkiye inanılmaz bir üretim merkezi haline geldi. Zamanımızın önemli sanayi ülkelerinden bir tanesi olduğumuzu söyleyebiliriz. Ama dünya çoktan sanayi sonrasına geçmişti ve Türkiye onu yakalamakta hayli geç kalmıştı. Onu adatta olmaya çalışırken bir anda Endüstri 4.0 denilen yepyeni bir ulgarlık düzlemiyle karşılaştık. İnsan artık üretimin içerisinde değildi. Üretim pekala bir takım robotlar tarafından, kodlanmış sistemler tarafından üretilebiliyordu. Onu halka, tüketiciye ulaştırmak için çok da fazla donanımlı sistemlere gerek yoktu. İçinde insan barındıran, insan emeği barındıran herhangi bir şey olmasına gerek yoktu. İnsana dair bütün bilgiler zaten büyük data sisteminin içerisinde depolanmaya, işlenmeye başlamıştı. Her birimizi bizden daha iyi tanıyan bir merkezi sistemle karşı karşıyaydık. Endüstri 4.0 artık insanı insan olmaktan çıkaran, yepyeni bir düzenin içerisine onu yerleştiren, üstelik de takip edilen, gözetlenen bir ortama, bir panoptikın hapishanesine belki yerleştiren yepyeni bir düzen öngörüyordu. İnsan değerli olmaktan uzaklaşabilirdi. Stephen Hawking ölmeden önce şöyle söylemişti, İnsan uygarlığının sonu geldi. Kara delikler bir anlam ifade etmeyebilir ama yapay zeka ondan çok daha büyük bir tehdittir diye söylemişti. Kimilerine göre, özellikle Silikon Vadisi çalışanlarının bir çoğuna göre tam da Hawking'in söylediklerinin üzerinden kaynaklanarak tam tersine insan uygarlığı açısından muhteşem bir dönemin geldiğinden bahsediliyordu. İnsanlar bulamadıkları hastalıkların çözümlerini bulabilecekler. Kıt kaynakları olağanüstü boyutlarda bollaştırma imkanına sahip olacaklar. Et üretmek istiyorlarsa hayvana ihtiyaç olmadan, herhangi bir şekilde hayvanlara zarar vermeden üretebilecekleri etler, insanlara bitkiler sunma imkanları söz konusuydu. Her şey 3D printerlarla yapılabilecekti ve insanlık açısından kendini değerlendirebileceği, yeteneklerini kullanabileceği, sanata kültüre, ailesiyle geçireceği, zamana odaklanabileceği çok önemli bir alan açılacaktı. Bu iki görüş arasında sıkıştı insanlık. Ama bir yandan da şunu biliyordu ki bizler bir göçebe toplumuz. Uygarlıklar arası sürekli göç eden bir toplumuz. Tarım toplumundan Endüstri 4.0'a kadar insanlık tarihinin yaklaşık 2500 yıl içerisinde geldiği bütün o fazları, bütün o safhaları tek bir insan ömrüne sığdırmaya başarmış bir jenerasyondan söz ediyoruz. Ve bu jenerasyon doğal olarak herhangi bir uygarlık ortamına kök salamıyor. Herhangi bir uygarlık ortamında ana rahmindeki sıcaklığı bulamıyor. Sürekli olarak kaygılı, sürekli olarak geleceğe yönelik beklentileri ne olacağız bağlamında bir kayboluş hikayesiyle ilintili. Bu nedenle de bu jenerasyon özellikle orta yaş jenerasyonu çok doğal olarak eski orta çağın o geçmiş günlerine sosyal regresyonu büyük bir sevgiyle kucaklayarak dönmeye çalışıyor. Bizim için bütün hikayeler eski güzel günlerde kaldı. O yüzden de eski güzel günleri gelecekteki iyi ya da kötü olduğunu bilmediğimiz günlere tercih edip kendimizi geçmişin kalıpları içerisine hapsetmeye çalışıyoruz. Baktığınız zaman böyle bir psikolojik ortamın içerisinde insanların o sosyal regresyon dönemi dediğimiz içine kapandığı dönemde sadece eski hikayelere doğru odaklanması, zamanı durdurmaya çalışıp sürekli olarak eskinin güzel olduğuna inanması aslına bakarsanız çok da anormal bir durum değil. O yüzden de zaten sandığa kilitlediğimiz bir sürü ideoloji yeniden o sandığın küflü tozlu ortamının içerisinden dışarı doğru çıkıyor. Bir anda milliyetçilik, faşizm rüzgarı, düşmanlık, ırkçılık, aşırı dindarlık, radikalleşme, fondamentalist değerlerin ön plana çıkması gibi halklarına liderlik yapmak yerine halklarına efendilik yapmaya odaklanmış, bu role soymuş yeni krallarla örülü bir dünya sisteminden bahsetmeye başlıyoruz. İşte tam da bu nedenle artık Rusya-Amerika ilişkilerinden değil Putin-Trump ilişkilerinden bahsediyoruz. Artık Erdoğan'dan, Xi Jinping'den, Merkel'den, Macron'dan yani aslında zamanımızın yeni krallarından, kraliçelerinden söz etmeye başlıyoruz. Buna kimi zaman? O yüzden yeni ortaçağı adını veriyoruz. Ortaçağın o bütün radikal değerlerinin 21. yüzyıla doğru aktarılmış olan bu bütün kolektif hafızası aslında bir anlamda zamanı durdurma çabasından ibaret. Yani endüstri 4.0 ortamı hayatımıza bir yandan teknolojilerle, yeni üretim biçimleriyle, yeni bir dünya sunarak, yeni bir gelecek sunarak girerken diğer yandan da geniş bir kitleyi geçmişin o tozlu, küflü ortamlarına, raflarına doğru ittirmeyi başarıyor.

https://video.neoskola.net/1738120789532.srt

https://video.neoskola.net/1738120789248.srt

Bireylerde ve Toplumda Korku

https://video.neoskola.net/1738120788949.srt

Kaygı gibi korku da politik psikoloji alanında çok sıkça kullandığımız ve incelemeye çalıştığımız çok önemli bir duygu durumu. Korku kaygıdan farklı olarak soyut belirsiz bir gelecek endişesini değil, somut, belirgin ve karşı karşıya kaldığımız bir tehdide karşı vücudumuzun ürettiği reaksiyonu ifade ediyor. Böyle bir durumun karşısında olduğumuz zaman doğal olarak davranışlarımız da değişmeye başlıyor. Örneğin 11 Eylül saldırısı dünya satında çok önemli bir milat olarak kabul ediliyor. Gerçekten de Amerikan toplumunun 11 Eylül saldırısıyla karşı karşıya kaldığı andan itibaren sergilediği davranışlar çok da normal insan davranışları değil. 11 Eylül sonrası ortaya çıkan psikolojik halleri de çok doğal olarak kendilerine yönelmiş bir tehdidin bertaraf edilmesi ve bu travmanın üstesinden gelmek üzerine kurulu. George W. Bush girdiği ilk seçimde algora karşı sayısal olarak üstünlüğü sağlayamamış olmasına rağmen Amerikan seçim sistemindeki bir takım orijinalliklerden kaynaklanan bir gerekçeyle Amerikan başkanı olarak seçilmeyi başarmıştı. Sonrasında da önemli ölçüde popülerliğini yitirdiğinden bahsediyordu. Ama ne zamanki 11 Eylül saldırısı Amerika'daki herkesin evine televizyon ekranlarından bilgisayar ekranlarından ulaştığı o anda George W. Bush başka bir lider kimliğine büründü. İnsanların karşısına kameraların karşısına çıktığı ilk gün halkına şöyle hitap ediyordu. Ben Amerikan başkanıyım ve Amerika olarak kendi haklarımızı savunmaya muktediriz. Yanımızda olan bizimle beraber olacak olan müttefiklerimizi memnuniyetle kabul ederiz. Ama bizimle durmayan herkesi düşman olarak algılayacağız. Yanımızda hiç kimse bile olmasa Amerika bununla baş etmeye muktedirdir, bunu yapabilecek güçtedir. Şu anda bir haçlı seferi başlatıyorum ve düşmanlarımızı yok edeceğim. George W. Bush halkının karşısına çıkarak bu savaşı ilan ettiği andan itibaren zaten dünya üzerindeki müttefiklik ilişkileri de çok net olarak ortaya çıkmıştı. NATO'nun 5. maddesi tarihte ilk defa bir düşmana karşı işletilmiş ve NATO'nun bütün müttefikleri hep beraber Afganistan'ı bombalamaya başlamıştı. O dönemlerde çok da farklı bir biçimde değerlendirilmeyip çok da fazla sorgulanmamıştı. Tehdit ve tehlikenin kaynağı belliydi, Afganistan bombalanacaktı. Sonrasında eyleme karışan teröristlerin hiçbirinin Afgan kökenli olmadığı, hemen hemen tamamının Arap asıllı olduğu, sonrasında bu Arap asıllı vatandaşların aslında Avrupalı ülkelerde yerleşik oldukları, uçuş eğitimlerini ve bütün bu organizasyonun planlamasını Amerika'da, Florida'da gerçekleştirdiği gibi bir sürü detay ortaya çıkmıştı. İnsanlar neden Afganistan'ın bombalandığına dair çok da fazla sorgulamaya girişmediler. Çünkü hep beraber üzerinde odaklanılan bir tehlike vardı. İnsanların psikolojik olarak rahatlatılması da gerekiyordu ve hep beraber Afganistan'ın dağları, taşları bombalanarak yüz binlerce insanın hayatına mal olacak yeni bir ortam ortaya çıktı. Bu çerçevede bir yandan Afganistan'da askeri konuşlanma ortaya çıktı, bir yandan Orta Doğu bölgesinde sonrasında gelecek olan Irak müdahalesinin meşruiyeti sağlandı. Bir anlamda dünya yeniden bölgesel savaşlarla ısınan yepyeni bir ortama dönüştü. Dünya üzerindeki askeri harcamalar 700 milyar dolar civarından 1.68 trilyona kadar ulaşmıştı. Yani insanoğlu şuna ikna olmuştu ki devletin elindeki kaynaklar eğitime, sağlığa, kültüre, spora doğru değil askeri endüstriyel kompleksin damarlarına doğru akıtılması gerekiyordu. Yani enerji lobileri, silah lobileri bu işten karlı çıkacaktı. Dünya ekonomisinin akış yönü değişmeye başlamıştı. Küresel rüzgarları bitiren, ortadan kaldıran ve üstelik de bütün bunları yaparken toplumsal psikolojileri ikna eden, oradaki değişime, radikal dönüşüme meşruiyet sağlayan yepyeni bir durum ortaya çıkmıştı. Ortadaki tehdit ve korku o kadar büyüktü ki insanların hiçbir şeyi sorgulayacak durumu yoktu. Tam anlamıyla bir felç durumu söz konusuydu. Dünya el-kaide tehdidiyle kavrulmaya başlamıştı. Amerika'daki askeri harcamalar 750 milyar dolar civarına kadar çıkmıştı. Petrol varil fiyatları 150 dolar standartına kadar yükselmişti. Bu çerçevede yepyeni bir ekonomi, yepyeni güç merkezleri doğmaya başlamıştı. Bu yeni ekonominin beslediği siyaset, siyasi damar yepyeni bir psikoloji üzerinden yükseliyordu. Bu psikoloji insanoğluna güvenlik sağlamayı vaat eden, insanoğluna korkularını bertaraf etmeyi sağlayabileceğini öneren yepyeni bir siyasetin ortaya çıkışına yol açacaktı. 11 Eylül saldırısı sadece dünya açısından bir milat değildi. Sadece askeri ekonomik yapıyı değiştirmemişti. İnsanların toplumsal psikolojilerini de değiştiren, yeni düşman tanımlamalarını ortaya çıkaran çok önemli bir dönüm noktası olarak hayatımıza girecekti. Artık Batı dünyası açısından düşman diye tanımlananın yönü, yeri değişmişti. Düşman İslam dünyasından, İslam coğrafyasından kaynaklanıyordu ve İslamofobia denilen yeni bir düşünce, yeni bir psikoloji, İslam'dan korkma düşüncesi artık Batı dünyasına hitap etmeye başlayacaktı. İslamofobia Avrupalılar açısından çok da bilinmedik, tanışılmadık, aşina olmadıkları bir durum değildi. Çünkü Avrupalılık fikrinin, Avrupalılık kimliğinin merkezinde de İslam'ın öte köse olmak vardı. Yani Batı dünyası kolektif hafızasının derinlerinden bir yerden İslam'ın tehdit olarak ne kadar güçlü olduğunu, ne kadar korkunç olduğunu bulabilip ortaya çıkartabiliyordu. Sandıklar yeniden açılmıştı ve o korkunç tehdit El-Kaide semgesiyle birlikte insanların zihinlerine, beyinlerine yeniden nakşedilmeye başlanmıştı. Dedelerinin, atalarının yüzlerce yıl öncesinde korktukları, hissettikleri bütün o duygular yeniden şahlanmaya başlamıştı ve bu yeni bir dönemin başlangıcı olarak tanımlanabilirdi.

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

Ara Test (1)

Büyük Grup Psikolojisi Nedir?

https://video.neoskola.net/1738121258144.srt

https://video.neoskola.net/1738121257955.srt

Türkiye'nin Toplumsal Psikolojisi

https://video.neoskola.net/1738121257647.srt

Türkiye'nin toplumsal psikolojisinin şekillenmesinde de çok doğal olarak kolektif hafızasından gelen bir takım hikayelerin, anlatıların, bir takım travmaların etkisi çok büyük. Bizim de korkularımız var. Yani bu toplumun aslında temel direklerinden bir tanesi korku üzerine inşa edilmiş. Peki nedir bu korku? Kaybetme korkusu. Osmanlı İmparatorluğu özellikle toprak kaybıyla bir anda her şeyini, varlığını ve evrenini kaybettiği için Türkiye'de yaşayan insanlar açısından aktarılan o kolektif hafızadan gelen hikayeler toprak kaybetme korkusu üzerine bina ediliyor. İnsan kaybından çok daha önemli bir şey bizler için toprak kaybetmek. İnsandan çok daha değerli olarak gördüğümüz bir şey toprak. Vatan toprağı denilen şey bizim için kutsallaştırılmış bir şey. Dünyada birçok millet açısından vatan toprağı, ulusal sınırlar çok önemli bir şey ama bazı insanlar, bazı topluluklar bu konuda diğerlerinden daha hassas hale geliyorlar. Ulusal kimlikleri onların her şeyinin ön planına çıkarttıkları ana detay haline geliyor. Türkiye'yi toprak kaybı konusunda bu kadar duyarlı kılan, bu kadar pazarlıklara kapalı kılan bir zerresi için bile bütün insanlarımızın feda olabileceği bir ruh haline sokan şey aslında Osmanlı İmparatorluğu'nun kaybediliş süreci. Bu nedenle toprak bütünlüğü meselesi Türkiye için en hassas nokta. Toprak bütünlüğümüze tehdit olarak algıladığımız her şeye karşı çok şiddetli reaksiyon gösterebiliyoruz. Bu konuda herhangi bir pazarlık, herhangi bir uzlaşma arayışı, herhangi bir görüşme, tartışma ortamını sağlamak da mümkün olmuyor. Bu bir ideolojik yaklaşım ama aynı zamanda da psikolojik yaklaşım. Devlet bunu bir ideoloji olarak kullanıyor ama toplumsal hafızalarımızın biçimlendirdiği o toplumsal kültürümüz de bu konuda son derece duyarlı. Bizim de 11 Eylülümüz aslında Osmanlı İmparatorluğumuzun kaybedilişi, belki sevra anlaşmasını imzalama zorunda bırakılmış olmak ve bunu reddederek de kendi cumhuriyetimizi kurmuş olmamız. Bizim zaferimizle travmamızla aynı paketin içerisinde yerleşik. Bunun dışında korkularımız milli kimliğimizi kaybetmek. Aslına bakarsanız Türkiye Cumhuriyeti'nin üzerine inşa edildiği bütün direkler açısından bir psikolojik sallantı ortamı var. Çünkü tipik bir cumhuriyet vatandaşının ulusal kimliğini üzerine bina ettiği çok belirgin noktalar vardır, prensipler vardır. Bunlardan bir tanesi Ne Mutlu Türküm diyene felsefesi üzerinden gelişen ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını herhangi bir etnik bağdan aslında arındıran felsefedir. Kendisini Türk olarak hisseden herkesin Türk olabileceğini, etnik ya da kansal bir bağ atıfta bulunmadığını göstermek için kullanmıştır Cumhuriyet'in kurucuları. Yani Türkiye etnik anlamda vatandaşlarına bakıştan nötürdür, öyle olmak zorundadır. Cumhuriyet kimliğimizin ikinci maddesi laikliktir. Yani Türkiye'de yaşayan bütün vatandaşlar dinsel bağlamda mezhepleri, inanışları bakımından laik olmak zorundadır. Devletin en azından laiklik esasına bağlı olmak zorundadır. Üçüncü esas Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının batıya doğru dönük olmasıdır. Cumhuriyet'in kurucuları batıyla mücadele edilmesine, batı ülkeleriyle savaşılmasına rağmen batı dünyasını kendilerine düşman olarak algılamamıştır. Tam tersine bütün çabaları o düzenin içerisine girebilmek, o düzenin, o grupların bir parçası, çağdaş dünyanın bir parçası olabilmektir. O nedenle batı yönelimlidir. Türkiye'nin hikayeleri tarihi zaferlerle doludur ve iyi bir tarihtir. Yani Türkiye soykırım yapmaz, Türkiye insanları öldürmez. Türk insanının her zaman yaptığı her şeyde bir meşruiyet vardır. Yani pırıl pırıl tertemiz bir tarihten söz ederiz. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu, lideri Mustafa Kemal Atatürk'tür. O bir kişi değil, bir kimliktir. Cumhuriyetimizin kurucu babasıdır ve Atatürk kavramı bizim için dokunulmazdır. Askerimiz başarılıdır, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu unsuru da asker-sivil bürokrasidir. Bu nedenle Cumhuriyet kimliği bütünüyle bunun üzerine inşa edilmiştir. Yani Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı dediğimiz bütün damarlar budur. Son dönemde Türk insanının psikolojik olarak en fazla yıplanmasına neden olan şey, bütün bu damarlara yönelik saldırı ve sallantıdır. Kendisini layık olarak konumlandırmış bir ulusun yeni bir layıklık anlayışıyla tanışması, bildiği layıklık anlayışından uzaklaşması önemli bir travmadır. Kendisini etnik olarak, nötr olarak tanımlamış bir ulusun ve herkesin kendisini Türk olarak tanımlaması gerektiğini düşünen bir ulusun artık kendisini etnik olarak tanımlayan ve bunu yapmak isteyen, bunu hak olarak görülen yeni insanlarla, yeni gruplarla karşılaşması bir travmadır. Kendisini batı yönelimli olarak tanımlayan bir ulusun, kendisini tam da batıdan çıkarmak isteyen, batının aslında kötü olduğu, kötü olduğu, NATO'dan ayrılmamız gerektiği, Türkiye'nin daha oriental, Osmanlı, Arap, Doğu kültürüne sahip olduğuna dair bir duygulanımın içerisine girmesi bu toplumun kimliği kimliği açısından, onu benimsemiş insanlar açısından bir travmadır. Bu toplumun askeri darbelerle yüzleşmesi askerin iyi olduğuna, bütün zor zamanlarda kendisine el uzatacak olduğuna inanan insanlar için bir travmadır. Asker 15 Temmuz'da kendi meclisini bombalamıştır, kendi insanlarını öldürmeye yönlenmiştir. Bu yüzden bu çok ağır bir travmadır. Tarihiyle ilgili çeşitli soykırım hikayeleriyle eski kötü anlatılarla ilk defa yüzleşmiş olan bir toplum için tarihte çok da iyi şeyler yapmadığının düşünüldüğünü bilmesi, onlarla yüzleşmesi bir travmadır. Mustafa Kemal Atatürk'ü cumhuriyetin kurucusu bir kimlik olarak tanımlamış birinin sonrasında Mustafa filmiyle Mustafa'laştırılmış bir Atatürk yani kimlikten kişiliğe indirgenmiş bir Atatürk'le karşılaşması, ona yönelik eleştirileri her yönden duyması, onu sevmeyenlerin olduğunu görmesi aslına bakarsanız bir travmadır. Bugün baktığımızda Türkiye toplumu kendisini içerisine kapatmış olduğu o steril tübün dışına çıkmış, o tüp kırılmış ve ilk defa dışarıya doğru yayılmış bir kimyasal madde konumundadır. Ne ile karşılaştığında, hangi noktada bir patlamayla tepkime verileceği bilinmemektedir. O nedenle o steril tüpün kırılmış olduğunun farkına vararak yöneticilerin çok ciddi problemlerle karşı karşıya kalınabileceğini öngörmesi gerekir. Bunların tamamı ne ekonomiyle ne siyasetle yalnız başına açıklanabilir konulardır. Bunlar toplumsal psikolojiyle anlaşılması, anlatılması, açıklanması ve çare bulunması. Teşhisten sonra tedavinin de toplumsal psikolojiler üzerinden yapılması gereken bir dönemde olduğumuzu düşünüyorum.

https://video.neoskola.net/1738121348605.srt

https://video.neoskola.net/1738121348319.srt

Dünyadaki Travmalar

https://video.neoskola.net/1738121348017.srt

Dünya siyasal sistemini tabi doğal olarak ortaya çıkan belli travmatik olaylar da çok etkiliyor ve zamanın ruhunu değiştirmeyi başarıyor. 11 Eylül travması sadece ekonomik anlamda bir kaymaya, siyasi yapıların değişmesine yol açmadı. Aynı zamanda toplumsal psikolojilerde de çok önemli bir değişime, bir kaymaya yol açtı. Çünkü aslına bakarsanız İslam dünyası ile Batı arasında çok da ciddi bir problemin olmadığını, özellikle Soğuk Savaş dönemi boyunca İslam dünyasının yoğunlukla Batı İttifakı'na destek veren bir yapıda ve Sovyetler Birliği'nin karşısında durduğunu biliyoruz. Ne oldu da aniden bu yeşil kuşak projelerinden bugünlere geldik denirse, bu sadece siyasette kendiliğinden ortaya çıkan bir dinamik değil. 11 Eylül travması ile birlikte yeniden meydana gelen eski hayaletlerimizin, eski hikayelerimizin ruh halimizi ve toplumsal ortamımızı şekillendirmesiyle alakalı. 11 Eylül sonrasında gerek El-Kaide, gerek İşit, gerek Arap Bağrı, gerek genişletilmiş Orta Doğu ve Afrika projesi gibi konular aslında bütünüyle İslam coğrafyası üzerindeki bir takım şekillendirme projelerine altyapı sağlayan unsurlar. Yani artık dünyanın yeni öcüsü belli oldu ve kurtlar sofrasında menü olarak sunulan şey de İslam coğrafyası. Bunu şekillendirebilmek, biçimlendirebilmek amacıyla çeşitli araçlar kullanılabiliyor. Kimi zaman onu düşmanlaştırarak ve savaşlarla bertaraf etme yoluna gidiliyor. Kimi zaman bir takım siyasi projeler, askeri darbe desteklemeleri, rejim değişiklikleri öngörülerek İslam dünyasına yeni bir şekil vermeye çalışılıyor. Kimi zaman parçalanmalar, bölünmeler, kendi aralarındaki tartışmalar, çatışmalar bahane ediliyor. Ama nihai noktada İslam coğrafyası artık ana konsantrasyon alanı. Peki Türkiye bunun içerisinde nerede? Yani Orta Doğu dünyası tamamen kendi içinde birbirine karşı savaş moduna gelmiş, alarm durumuna gelmişken, Sünni-Şii ayrımına girmişken, yani Şiilik kum ve necef arasında bölünmüş Sünniler, İhvan, Vahabi unsurlar, IŞİD gibi absürt yorumlar ya da laik seküler akımlar üzerinden bölünmüşken, bir yandan da etnik çatışmalar çerçevesinde Orta Doğu parçalanmışken, ne oluyor da İslam coğrafyası içerisinde Türkiye bir yandan liderlik rolü oynamaya çalışıyor, bir yandan kendi içerisindeki problemlerle boğuşuyor. Türkiye açısından böyle bir dönemde İslam kimliğine bürünmek, zamanın ruhunun özellikle İslam'a bir menü olarak sofraya yerleştirdiği bir dönemde aslında oldukça ciddi sakıncalar içeriyor. Çünkü onun lideri olarak, onun en önemli parçası olarak doğal olarak cephenin en üst haslarına çıkmak zorunda kalıyorsunuz. Türkiye'nin özellikle Arap Baharı Suresi'nde Müslüman kardeşlerle inşa ettiği o yakın rol, Müslüman kardeşlerin Arap Baharı Suresi'nde yenilmesi ve Türkiye'nin de bir ilham kaynağı rolünden çıkıp sanki eski kalıntıyı sürdürmesi üzerinden Türkiye'nin aslında müttefiklerimiz yenildiği için biz de yenilmiş sayıldık modeline yeniden oturmasına yol açıyor. Peki Batı dünyası buna nasıl bakıyor? Türkiye'nin bir NATO müttefiği olmaktan, Batı dünyasının bir parçası olmaktan uzaklaşıyor gibi görünmesi Batı dünyası açısından ne anlam ifade ediyor? Tabii ki doğal olarak onlar da kendi stratejilerini geliştiriyorlar ve Türkiye, Batı dünyasının zihin ortamında yeni rollere bürünüyor. Ve bu yeni fonksiyonlarıyla da çok olumlu bir imaj maalesef ortaya koyamıyor. Türkiye yine menünün parçası olma noktasına doğru ilerliyor. Batı dünyası nasıl bakıyor bir NATO müttefikine, Batı dünyasının bir parçası olan Türkiye'ye, uzun yıllar Sovyetler Birliği'ne karşı bir tampon görevi gören, seküler bir Müslüman ülke olarak, Orta Doğu coğrafyasına bir ilham kaynağı olarak öngösterilen, sembolleştirilen bir ülke nasıl oluyor da bugün başka bir noktaya doğru gelmiş bulunuyor? Batı'nın eski öcülerinin, hortlaklarının hayata geçtiği böyle bir dönemde doğru bir pozisyon alabiliyor mu Türkiye? Bunların tartışılması gerekiyor. Özellikle yakın dönemlerde mesela Ayasofya'nın ibadete açılması konusunun tartışılması aslında politik psikoloji açısından çok da ciddi bir izah alanı ve üzerinde araştırılma yapılması gereken bir konu. Buna değer bir konu. Çünkü Ayasofya bir anlamda bir evrenin, bir uygarlık çerçevesinin kaybedilmesi demek. Müslümanların Ayasofya'yı ele geçirmesi tarihsel travmaları anlamında Batı dünyasının kimliğini şekillendiren unsurlardan bir tanesi. Türkiye farklı fonksiyonlar içerisinde olduğu dönemlerde ve Batı dünyasının ana konsantrasyonunda işte kimi zaman faşizme, kimi zaman sosyalizme, kimi zaman imparatorluklara karşı verdiği savaşlarda İslam coğrafyasını çok da fazla ön plana çıkartmamaları nedeniyle Ayasofya meselesi çok ciddi bir anlam ifade etmemiş olabilir. Ama bugün nasıl bir anlam ifade ediyor? Bugün Ayasofya'yı yeniden kaybettikleri duygusuna kavuşabilirler mi? Ayasofya onların seçilmiş bir travması olarak bugün yeniden eski hortlakları ön plana çıkartabilir mi? Eski hikayeler yeniden Batı dünyasının Türkiye'ye bakışını değiştirebilir mi? Değiştirebilir. Ayasofya meselesi öyle düşünüldüğü gibi herhangi bir caminin ibadete açılmasının çok ötesinde çok ciddi etkiler yaratabilecek olan, tarihsel travmaların tamamını gün yüzüne çıkartabilecek olan ve Türkiye'yi bütün Batı'nın ortak düşmanı haline getirebilecek olan çok önemli ve çok hatalı bir hareket olacaktır. Çünkü Türkiye'nin karşısında Ayasofya'yı yeniden kazanmaya onları teşvik edecek, motive edebilecek ve eski travmalarını bir zafere dönüştürmeleri konusunda onları yeniden harekete geçirebilecek bir ivme yaratacaktır. Kaldı ki Ayasofya'nın ibadete açılması, dünya sattığındaki bütün camileri bir mukabele unsuru olarak kullanılması ve onların ibadete kapatılması gibi bir takım yaptırımlarla da karşı karşıya bırakabilecektir. O nedenle bu gibi konulara özellikle tarihsel anlamda sembol niteliği taşıyan toplumsal psikolojilerde ciddi değişikliklere yol açabilecek olan her türlü politikayı ve stratejiyi en az iki kere, üç kere, beş kere, on kere düşünmek gerekir diye düşünüyorum.

https://video.neoskola.net/1738255108701.srt

https://video.neoskola.net/1738255107810.srt

Politik psikolojide üzerinde en çok durduğumuz noktalardan bir tanesi de insanın bir toplumun parçası olarak ben duygusundan biz duygusuna geçiş süreci.

Yani nasıl oluyor da belli toplumsal kimliklerin parçası oluyoruz, benliğimizi bu toplumsal kimliğe adayabiliyoruz.

Kimilerine göre bu doğuştan edindiğimiz bazı genetik faktörlerle ilgili, kimileri sonradan üzerine inşa ettiğimiz bir sürü kültürel olguyla da şekillendiğini düşünüyor.

Doğuştan edindiğimiz bazı kimlik parçalarımız da var, sonradan üzerine inşa ettiğimiz bazı kimlik kodlarımız da söz konusu.

Yani insan aslında son derece dinamik bir süreçle karşı karşıya.

Bir kimlikten diğerine doğru geçişimiz o kadar da zor değil.

Bazen kendimizi o bir soğanın katmanları gibi sahip olduğumuz bütün o kimliklerin içerisinde tam ortasında bir insan olarak varlığımız var.

O varlık sabit kalmak koşuluyla diğer bütün kimliklerimize oradan oraya savrularak tanımlayabiliyoruz.

Bazen milliyetçi kimliğimiz ön plana çıkıyor, bazen cinsiyet kimliğimiz ön planda.

Bazen ulusal kimliğimizden etnik kimliğimize, bazen dinsel, inançsal, ideolojik kimliklerimize doğru yollanabiliyoruz.

Bu konjonktüre bağlı olarak değişen bir şey.

Yani bir ulusal düşmanla karşılaştığımızda ülkemizin toprak bütünlüğüne, ülkemizin bağımsızlığına yönelik bir tehditle karşılaştığımızda

hemen kendi ulusal kimliğimizin bir parçası haline gelip biz duvarlarımızı, biz grubumuzu o çerçeve içerisinde oluşturuyoruz.

Sonra o biz duygusunun içerisinde yerleştiğimiz parçayla ideolojik olarak kavga edebiliyoruz.

Aynı ulusun içerisinde bir tarafın ideolojisi farklılaşıyor.

Kendi ideolojimizin içerisine girebiliyoruz.

Sonra onun içinde küçük küçük fragmanti olabiliyoruz.

Yani ailelerimizin kimliği, iki aile birbiriyle problem yaşadığında aileli kimliklerimiz ön plana çıkıyor.

Sonra bir deprem olduğunda evlatlarımızı kurtaran annelere, babalara dönüşebiliyoruz.

Yani bir sürü kimliğimizin içerisinde konjonktürel olarak, zamana ve duruma bağlı olarak bir başka kimliğimizi esas kimlik haline getirip sahiplenebiliyoruz.

Toplumsal kimlik yani bizi biz yapan şey tehditler karşısında şekilleniyor genellikle.

Bu amına göre toplumsal kimlik aslında belirsizlikten kaçış.

Yani ortam belirsizleşmeye başladığı zaman ilk sığındığımız yer, ilk sığınak çadırımız biz gibi olanlarla, birbirimize benzediklerimizle aynı yerde toplaşmak.

Çünkü kaygılarımız var, endişelerimiz var.

Üstelik bir de korkularımız olabiliyor.

Düşman olarak şeytanlaştırdığımız bir takım gruplarla karşı karşıya geldiğimizde hemen bizlerle birlikte olan, biz gibi olanla beraber olmaya başlıyoruz.

İnsanı insan yapan şeylerden bir tanesi bu.

Bir şey olmak, bir şeye benzemek ve bir şeyden farklılaşmak.

Onların olmadığı yerde biz, bizim olmadığı yerde onlar olamıyor.

Doğal olarak toplumsal kimliğin oluşması da iki faktöre bağlı.

Birilerine benzemek ve birilerinden farklılaşmak.

Toplumsal kimliklerimiz yani bu büyük grup kimliği üzerinden de tanımlanabilir.

Bir çadırın altında hepimizi bütünleştiren bir süreç.

Lider o çadırın direği olarak tanımlanıyor ve o çadırın altına hep beraber farklı renklerimizle sığınmaya başlıyoruz.

Dışarıda kalanlar da ötekiler oluyor.

Bugünün dünyasında aslında uluslararası ilişkiler anlamında çok önemli bir gelişme söz konusu.

1989 yılında Berlin duvarı yıkıldığında insanlık kendisini küreselleşecek olan, benzeşecek olan,

sınırları giderek daha da belirsizleşecek olan bir dünyanın içinde bulacağını zannediyordu.

Gerçekten toz pembe bir rüyanın içerisine girmiştik.

Sadece Almanyalar birleşmeyecek, dünya üzerindeki bütün uluslar devletsel sınırları aşarak bir araya gelebileceklerdi.

O yıllarda dünya üzerinde yaklaşık bir düzine kadar sınır duvarı vardı.

Büyük bir küreselleşme süreci yaşandı.

1990'lı yıllar, 2000'li yılların ortalarına kadar geçen süreç,

bütün bu küreselleşme rüzgarlarının bir fırtına gibi estiği,

küresel yönetişim sistemlerinden bahsedildiği,

supranasyonel örgütlerin yani ulusları da aşan, ulusları da bağlayıcı bir takım örgütlerin kurumsallaşabileceğine olan inancımızla geçti.

Avrupa Birliği, NAFTA, APEC gibi bölgesel bütünleşmeler,

küresel bir sistemi zincirleri olarak birbirlerine tamamlanıyorlardı.

Özellikle 11 Eylül travmasının hemen arkasından gelen 2008 yılındaki büyük ekonomik kriz,

dünya toplumlarının psikolojilerini bambaşka bir noktaya getirmişti.

Ülkeler kendi ulusal ekonomilerini toparlama kaygısına girmiş,

kendi ulusal güvenliklerini o biz duygusunu aşılayarak aşmaya çalışmaya başlamıştı.

Bugün gelinen dünyada, dünyada 77 tane ülke sınırlarına duvarlar ölüyor.

Yani 77 tane ülke ve bu bir epidemik gibi, bir salgın gibi bütün küreği sarmaya başlamış durumda,

ötekini, kendinden farklı olanı bir düşman olarak algılamaya

ve duvarın öteki tarafında görünen o farklı, o öteki olarak tanımladığını da

bir tehdit olarak konumlandırmaya başlamış durumda.

Böyle bir dünyada artık küresel yönetişimden değil,

aksine kendi ulusal güvenlik sistemlerinden,

kendi ulusal ekonomilerinden, ulusal kültürlerinden,

ulusallıklarından, milliyetlerinden bahsedecek yeni bir evren doğmaya başlıyor.

Bu doğal olarak yeni psikolojiler demek.

Bu doğal olarak birleşme, bütünleşme, işbirliği değil.

Aksine ayrışma, bölünme, fragmantasyon, biz duygusunun daha da küçülerek büyümesi,

yani large group identity dediğimiz büyük grup kimliklerinin aslında

daha da fragmanti olarak bölünerek çok daha kuvvetli ve kudretli bir biçimde hissedilmesi anlamına geliyor.

Doğal olarak çadırlarımız farklılaşmaya başlıyor.

İçine yer aldığımız dünya artık küresel çapta küreselleşmenin değil,

parçalanmanın, ulusallaşmanın, duvarlarla çevrilmenin bir dünyası.

Bu nedenle biz duygusunu iyi analiz etmemiz,

onlardan farklılıklarımızı iyi gözlemlememiz gerekiyor.

Ben Duygusundan Biz Duygusuna Geçiş Süreci

https://video.neoskola.net/1738255107442.srt

Politik psikolojide üzerinde en çok durduğumuz noktalardan bir tanesi de insanın bir toplumun parçası olarak ben duygusundan biz duygusuna geçiş süreci. Yani nasıl oluyor da belli toplumsal kimliklerin parçası oluyoruz, benliğimizi bu toplumsal kimliğe adayabiliyoruz. Kimilerine göre bu doğuştan edindiğimiz bazı genetik faktörlerle ilgili, kimileri sonradan üzerine inşa ettiğimiz bir sürü kültürel olguyla da şekillendiğini düşünüyor. Aslında her ikisi de geçerli. Doğuştan edindiğimiz bazı kimlik parçalarımız da var, sonradan üzerine inşa ettiğimiz bazı kimlik kodlarımız da söz konusu. Yani insan aslında son derece dinamik bir süreçle karşı karşıya. Bir kimlikten diğerine doğru geçişimiz o kadar da zor değil. Bazen kendimizi o bir soğanın katmanları gibi sahip olduğumuz bütün o kimliklerin içerisinde tam ortasında bir insan olarak varlığımız var. O varlık sabit kalmak koşuluyla diğer bütün kimliklerimize oradan oraya savrularak tanımlayabiliyoruz. Bazen milliyetçi kimliğimiz ön plana çıkıyor, bazen cinsiyet kimliğimiz ön planda. Bazen ulusal kimliğimizden etnik kimliğimize, bazen dinsel, inançsal, ideolojik kimliklerimize doğru yollanabiliyoruz. Bu konjonktüre bağlı olarak değişen bir şey. Yani bir ulusal düşmanla karşılaştığımızda ülkemizin toprak bütünlüğüne, ülkemizin bağımsızlığına yönelik bir tehditle karşılaştığımızda hemen kendi ulusal kimliğimizin bir parçası haline gelip biz duvarlarımızı, biz grubumuzu o çerçeve içerisinde oluşturuyoruz. Sonra o biz duygusunun içerisinde yerleştiğimiz parçayla ideolojik olarak kavga edebiliyoruz. Aynı ulusun içerisinde bir tarafın ideolojisi farklılaşıyor. Kendi ideolojimizin içerisine girebiliyoruz. Sonra onun içinde küçük küçük fragmanti olabiliyoruz. Yani ailelerimizin kimliği, iki aile birbiriyle problem yaşadığında aileli kimliklerimiz ön plana çıkıyor. Sonra bir deprem olduğunda evlatlarımızı kurtaran annelere, babalara dönüşebiliyoruz. Yani bir sürü kimliğimizin içerisinde konjonktürel olarak, zamana ve duruma bağlı olarak bir başka kimliğimizi esas kimlik haline getirip sahiplenebiliyoruz. Toplumsal kimlik yani bizi biz yapan şey tehditler karşısında şekilleniyor genellikle. Bu amına göre toplumsal kimlik aslında belirsizlikten kaçış. Yani ortam belirsizleşmeye başladığı zaman ilk sığındığımız yer, ilk sığınak çadırımız biz gibi olanlarla, birbirimize benzediklerimizle aynı yerde toplaşmak. Çünkü kaygılarımız var, endişelerimiz var. Üstelik bir de korkularımız olabiliyor. Düşman olarak şeytanlaştırdığımız bir takım gruplarla karşı karşıya geldiğimizde hemen bizlerle birlikte olan, biz gibi olanla beraber olmaya başlıyoruz. İnsanı insan yapan şeylerden bir tanesi bu. Bir şey olmak, bir şeye benzemek ve bir şeyden farklılaşmak. Biz varsa onlar da var. Onların olmadığı yerde biz, bizim olmadığı yerde onlar olamıyor. Doğal olarak toplumsal kimliğin oluşması da iki faktöre bağlı. Birilerine benzemek ve birilerinden farklılaşmak. Toplumsal kimliklerimiz yani bu büyük grup kimliği üzerinden de tanımlanabilir. Bir çadırın altında hepimizi bütünleştiren bir süreç. Lider o çadırın direği olarak tanımlanıyor ve o çadırın altına hep beraber farklı renklerimizle sığınmaya başlıyoruz. Dışarıda kalanlar da ötekiler oluyor. Bugünün dünyasında aslında uluslararası ilişkiler anlamında çok önemli bir gelişme söz konusu. 1989 yılında Berlin duvarı yıkıldığında insanlık kendisini küreselleşecek olan, benzeşecek olan, sınırları giderek daha da belirsizleşecek olan bir dünyanın içinde bulacağını zannediyordu. Gerçekten toz pembe bir rüyanın içerisine girmiştik. Bütün duvarlar yıkılacaktı. Sadece Almanyalar birleşmeyecek, dünya üzerindeki bütün uluslar devletsel sınırları aşarak bir araya gelebileceklerdi. Böyle hayal etmiştik. O yıllarda dünya üzerinde yaklaşık bir düzine kadar sınır duvarı vardı. Büyük bir küreselleşme süreci yaşandı. 1990'lı yıllar, 2000'li yılların ortalarına kadar geçen süreç, bütün bu küreselleşme rüzgarlarının bir fırtına gibi estiği, küresel yönetişim sistemlerinden bahsedildiği, supranasyonel örgütlerin yani ulusları da aşan, ulusları da bağlayıcı bir takım örgütlerin kurumsallaşabileceğine olan inancımızla geçti. Küresel vatandaşlıktan bahsediyorduk. Küresel normlardan bahsediyorduk. Birlikler bütünleşiyordu. Avrupa Birliği, NAFTA, APEC gibi bölgesel bütünleşmeler, küresel bir sistemi zincirleri olarak birbirlerine tamamlanıyorlardı. Ama düzen öyle geçmedi. Özellikle 11 Eylül travmasının hemen arkasından gelen 2008 yılındaki büyük ekonomik kriz, dünya toplumlarının psikolojilerini bambaşka bir noktaya getirmişti. Ülkeler kendi ulusal ekonomilerini toparlama kaygısına girmiş, kendi ulusal güvenliklerini o biz duygusunu aşılayarak aşmaya çalışmaya başlamıştı. Bugün gelinen dünyada, dünyada 77 tane ülke sınırlarına duvarlar ölüyor. Yani 77 tane ülke ve bu bir epidemik gibi, bir salgın gibi bütün küreği sarmaya başlamış durumda. Ötekini, kendinden farklı olanı bir düşman olarak algılamaya ve duvarın öteki tarafında görünen o farklı, o öteki olarak tanımladığını da bir tehdit olarak konumlandırmaya başlamış durumda. Böyle bir dünyada artık küresel yönetişimden değil, aksine kendi ulusal güvenlik sistemlerinden, kendi ulusal ekonomilerinden, ulusal kültürlerinden, ulusallıklarından, milliyetlerinden bahsedecek yeni bir evren doğmaya başlıyor. Bu doğal olarak yeni psikolojiler demek. Bu doğal olarak birleşme, bütünleşme, işbirliği değil. Aksine ayrışma, bölünme, fragmantasyon, biz duygusunun daha da küçülerek büyümesi, yani large group identity dediğimiz büyük grup kimliklerinin aslında daha da fragmanti olarak bölünerek çok daha kuvvetli ve kudretli bir biçimde hissedilmesi anlamına geliyor. Doğal olarak çadırlarımız farklılaşmaya başlıyor. İçine yer aldığımız dünya artık küresel çapta, küreselleşmenin değil, parçalanmanın, ulusallaşmanın, duvarlarla çevrilmenin bir dünyası. Bu nedenle biz duygusunu iyi analiz etmemiz, onlardan farklılıklarımızı iyi gözlemlememiz gerekiyor.

https://video.neoskola.net/1738120401965.srt

https://video.neoskola.net/1738120401676.srt

Batı Dünyasında Biz

https://video.neoskola.net/1738120401347.srt

Batı dünyasının biz duygusunun şekillenmesi aslında çok eski çağlara dayanıyor. Doğal olarak Batı kimliğinin ana direği uzun yıllar boyunca, yüz yıllar boyunca Hristiyanlık olmuş. Kendilerine Christendom adını vermişler, bir Hristiyan ülkesi olarak tanımlamışlar ve 1713 Utrecht Barış Anlaşması'na kadar da imza atarken bir takım anlaşmaları Hristiyan ülkesinin bir parçası olarak krallara imza atmışlar. Bu tabii Vatikan'ın etkisiyle Batı Avrupa'da çok daha güçlü bir bütünlük sağlamış. Doğu Roma ise başka bir forma bürünmüş. Doğu Roma İmparatorluğunun sınırdaşı olduğu İslam dünyasına karşı başka bir yaklaşımı, başka bir siyasi merkezileşmesi olmuş. Batı'da o tampon bölgenin de sağladığı konforla birlikte küçük parçalar halinde krallıklar ama bir yandan da büyük bir güç halinde Vatikan Kilisesi ortaya çıkmış. Vatikan'ın krallıkları bir arada tutma yöntemi ise sürekli olarak bir yandan Ortodoks dünyasının düşmanlaştırılması, diğer yandan İslam dünyasının düşmanlaştırılması şeklinde olmuş. Hristiyan dünyası bir bütün olarak davranmayı başarmış. Ama ne zaman ki 1700'li yılların sonlarında Fransız devrimiyle birlikte 3 izm, 3 ideoloji hayatımıza girmiş, artık bir batıdan söz etmek de eskisi kadar kolay olmamış. Nasyonalizm, liberalizm ve sosyalizm. Yani liberte, egalite, fraternite Fransız devriminin o meşhur sloganından yükselen bu iç ideolojiyle Avrupa coğrafyası parça parça bölünmüş. Bazıları nasyonalizm üzerinden yani milliyetçilik akımları üzerinden büyük imparatorlukların dağılmasına yol açmış. Bazıları da küçük prensliklerin birleşerek Almanya gibi, İtalya gibi büyük devletlerin ortaya çıkışına yol açmış. Bu anlamda liberalizm bir yandan İngiltere'nin önünü açmış, bir yandan Amerika gibi bir ülkeyi 20. yüzyılın ortalarında dünya siyasal sistemine doğru katmış. Öbür tarafta eşitlik rüzgarı ve sosyalizm Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği'nin ortaya çıkışıyla dünyayı iki kutba doğru ayrıştırmış. Ve bütün bunlar aslında 3 ideoloji çerçevesinde ortaya çıkan bütün bu gruplaşmalar kendi içlerinde birer biz oluşumunu da sağlamışlar. Batı dünyası açısından konjonktürel olarak oluşan bizlerin dışında en tarihsel öteki ve en tarihsel şeytanları İslam dünyası olmuş. 476 yılında Roma İmparatorluğu, Batı Roma İmparatorluğu yıkıldığında Aziz Augustin'in Hristiyan dünyasına öğütlediği ve haklı savaş doktrini Bellum Iustum dediği o doktrin çerçevesinde şeytanla savaşmanın Hristiyanlık öğretileri çerçevesinde günah olmadığına dair söylemleri sonraki yıllarda Haçlı seferlerinin ana altyapısını ve meşruiyetini sağlamış. Tıpkı İslam'daki cihat kavramına benzer biçimde Batı dünyası da o haklı savaş öğretisi çerçevesinde sürekli olarak şeytanlaştırdığı bir düşmana karşı savaşmayı tercih etmiş. Zaten günümüz dünyasında da gerek Saddam Hüseyin'in gerek Usama Bin Laden'in Batı dünyasında ortak düşman olarak algılanmadan önce uluslararası iletişim sistemleri, basın kanalıyla bir şeytan figürüne sokulduğunu çok rahat gözlemleme imkanımız var. Çeşitli dergilerde bir şeytana dönüştürülmüş yüzleriyle ellerinde asallarıyla görünen bir takım şeytan figürleri üzerinden toplumsal psikolojinin kolektif hafızasına önce hitap edip sonra geniş bir kamuoyu birlikteliği sağlamaları mümkün olmuş. O yüzden de Batı dünyası açısından mutlak surette bizi şekillendirirken bir şeytan imgesinin kullanıldığını göz ardı etmemek gerekiyor. Baktığınız zaman zaten şeytan ekseni, kötülük ekseni gibi tanımlanan semboller de aynı şekilde. Amerika Birleşik Devletleri sürekli olarak düşmanlarını bir şeytan imgesi üzerinden şekillendirmek ve topluma sunma konusunda hiç tereddüt etmemiş. En seküler bir ülke, en demokratik bir ülke olarak tanımlarken kendisini sürekli olarak şeytanla savaş modunda bir kimlik inşa etmiş. Üstelik kendisine o şeytana karşı bütün dünyayı korumak zorunda olan bir liderlik kimliği, uhrevi bir üstünlük de oluşturmaya ve bunu dünyaya yaymaya çalışmış. Amerikalı kimliğinin temelinde bunu koymuş. Samuel Huntington'ın Biz Kimiz adlı kitabında Amerikan kimliğinin hangi unsurlar üzerinde yükseldiğine dair çok hoş bir analiz var. Amerika dünyada sadece liberalizmin, özgürlüklerin, demokrasinin kalesi olarak kendisini konumlandırmıyor. Aynı zamanda bütün şeytanları bertaraf etme yükümlülüğü de Amerika Birleşik Devletleri'nin üzerinde olan bir sorumluluk olarak görünüyor.

https://video.neoskola.net/1738121031178.srt

https://video.neoskola.net/1738121030901.srt

Türkiyede Biz Duygusu

https://video.neoskola.net/1738121030706.srt

Peki, Türkiye kendisini nereye konumlandırmış, biz kimiz, bizim fonksiyonumuz ne ve biz kendimizi tanımlarken kimleri öteki olarak tartışmışız, tanımlamışız? Cumhuriyet kimliği Batı dünyasını asla öteki olarak konumlandırmamış. Aksine onun bir parçası olmak, onun içerisine yerleşebilmek bir ideal olarak ortaya çıkmış. Türkiye Cumhuriyeti öteki olarak kendisine benimsediği konjonktürel olarak değişen bir takım düşmanları hızla değiştirebilip hızla yeni düşmanlar üretmeyi başarmış. 1980'li yıllardan itibaren Türkiye bir terör örgütüyle mücadelesinin üzerine kendi kimliğini, güvenlik kimliğini inşa etmiş. Şimdilerde ise aslına bakarsanız bütün bir dünyayı yavaş yavaş ötekileştirme durumunda kalan ve dünyada kendisini anlamayanların, kendisini ifade edemediği bir takım grupların kendisine karşı savaş açmış olduğunu düşünen bir yapı hakim. Bu bir psikolojik hal ve toplumsal olarak da geniş bir kabule de sahip olduğunu göz ardı etmemek lazım. Bu doğal olarak içeride bir konsolidasyon sağlıyor ve biz duygusunu ön plana çıkartıyor. Ama yeni biz duygumuz Cumhuriyet kimliğinin üzerinden daha çok onun daha geri planına doğru giden ve Osmanlılığa hatta Osmanlı'nın kuruluş yıllarına kadar dönen ve yeni bir kuruluş imgesi üzerinden kendi kimliğini inşa etmeye çalışan bir yapıya sahip. Bu televizyon dizileri yoluyla, basın yoluyla, bilgi sistemleri yoluyla yavaş yavaş gençlere, halka doğru empoz edilen bir şey. Cumhuriyet kimliği nasıl eski dünyamızda, eski tarihimizle aramızda çok net bir kesinti ortaya çıkardıysa, bugün inşa edilmekte olan kimlik de gelecekle olan ilişkimizin yerine geçmişe doğru bir dönüş ve kuruluş imgesine kadar geri iniş şeklinde değerlendirilebilir. Tabii ki bu bir takım travmalarla beslenen bir kimlik, yeniden bir zafer inşası içinde birçok yöntem kullanıldığını görmemiz mümkün. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti'nde zafer algısı Ulusal Kurtuluş Savaşı'mızın üzerine ina edilmiş bir kimliktir ve Ulusal Kurtuluş Savaşı'mız gibi İnönü Zaferi, Sakarya Zaferi, savaşları kazanan komutanların isimleri bunların tamamı hayatımızın bir parçası haline gelmiş durumdadır. Havaalanlarından yollara, meydanlara, semtlere kadar bunları görmeniz mümkündür. Türkiye bu anlamda bir zafer toplumudur. Son dönemlerde Osmanlı İmparatorluğu ile olan bağın yeniden kurgulanması çabası çerçevesinde İstanbul'un Fethi ve Çanakkale meselesi daha ön plana çıkartılmış ve o kimliğin ana parçaları olarak toplumsal ortama endokrine edilmeye başlamış durumda. Bu bir anlamda o tarihsel kopuşu tamir etmeye yönelik bir onarıcı tutum ama bir anlamda Türkiye'yi daha da geriye doğru çeken, tarihin içerisinde daha da hapseden bir arayaşa sahip. Bu yeni kimlik Osmanlı kimliğinin üzerine bina edilmeye çalışılan ve doğal olarak Türkiye'ye yeni bir biz duygusu aşılamaya çalışırken Türkiye'nin dışındaki herkese de Osmanlı döneminde yaşadığı bütün o travmaları kolektif hafızadan çıkartıp yeniden ön plana çıkartmasına yol açan bir içeriğe sahip. Kurduğunuz her kimlik özellikle eski hikayelere, eski zaferlere ön plana çıkartıyorsa karşı tarafta da eski yenilgileri, eski travmaları ortaya çıkaracak demektir. Yani bu yeni bir yoldur, yeni bir psikolojik haldir. O yüzden de yeni stratejilere gereksinim duyacağı açıktır.

https://video.neoskola.net/1738120537745.srt

https://video.neoskola.net/1738120537484.srt

Uygar ve Barbar Kavramları

https://video.neoskola.net/1738120537182.srt

Tarihsel olarak en kullanışlı biz ve onlar ayrımı genellikle uygar ve barbar olan arasında çizilen hat olmuştur. Uygar olan genellikle belli bir coğrafi alanın surlarla çevrilmesi ve onun içerisinde belli birikimlerin oluşturulmasına dayanır. Yani nesilden nesile aktarılan bir takım miraslar, kültürel anlayışlar artı somut bir takım parasal, altın, gümüş gibi aktarımlar, yüklemeler söz konusudur. Barbar ise o duvarların, o surların dışında kalan, genellikle o duvarı aşmaya çalışan, daha göçebe yaşayan toplumları tanımlamakta kullanılmıştır. Bu tarihsel bir hattır. Nitekim Avrupa aydınlanması söz konusu olduğunda Avrupalılık bir uygar dünya üzerine kurgulanmış ve Avrupalı kendisini uygarlığın temsilcisi olarak tanımlamıştır. Hegel bütün bu uygarlık dönüşümünün Alman ulusunun yerkürenin lideri olduğu noktada sona ereceğini ve gerçek bir uygarlık düzeninin kurulabileceğini, tarihin sonunun bu anlamda belli bir noktaya geleceğini söylemiştir. Hegel'den bu mirası devşiren Fukuyama ise tarihin sonunun geldiği noktayı yani uygarlığın son noktasını Amerikan demokrasisinin, liberalizminin zaferi üzerine inşa etmiştir. Bu bir anlamda uygarlığın son noktasıdır. Yani gerçek uygar olanı tanımlar. Peki bunun dışında kalanlar kimlerdir? Onlar barbarlardır. Aslında tarihsel olarak ayrıştırılan bu hat bugün başka isimlerde de yer alsa bile barbar sıfatının içerisine yerleştirilmektedir. Barbar olan düşman olandır. Düşman olan uygarlığa düşman olandır. İnsanlığa düşman olandır. İnsanlığın birikimlerini yok etmeye çalışandır. O yüzden de örneğin Afganistan'a yönelik saldırılarda Taliban'ın Buda heykellerine yönelik insanlık mirasını yok edici tavrı çok belirgin bir meşrulaştırma unsuru olmuştur. Yani ne zaman ki insanlık mirası olarak kabul edilen değerlere doğru bir saldırı söz konusu olur, herhangi bir devletin ya da teröristlerin, IŞİD gibi teröristlerin o eski şehirleri yağmalaması durumu söz konusu olur, bütün dünya toplumlarının hafızalarında aynı şeyler gerçekleşir. Çünkü dünya aslında etrafı surlarla çevrili bir kaleden de ibarettir. Ve içinde yaşayan insanlar aktarılan o mitler, değerler çerçevesinde onu yıkmaya çalışanlara karşı reaksiyon göstermek ve insan uygarlığını korumakla da yükümlüdür. Bugün Avrupa uygarlığı denilen şey ya da Batı uygarlığı olarak tanımlanan şey, mirası biriktiren, zenginliği, kalıtsal bir takım unsurları, değerleri bünyesinde barındıran yapı olarak tanımlanır. Ona karşı olarak tarif edilen, öteki olarak, düşman olarak tabir edilen şey ise bugünün dünyasında İslam olarak tanımlanmaktadır. İslamofobia artık bir İslam nefretine dönüşmüştür. Yani konu İslam korkusu değil, İslam nefretidir ve onların algısında bu düşmanla savaşmak elzemdir. Bu nedenle barbarla özdeşleşen İslam kavramı ve düşman kavramı bugün Batı'nın ana yapıştırıcısı olarak konumlanmaktadır. Batı dünyası sadece Batı'dan ibaret değildir. Bu Ortodoks dünyasını ve Rusya'yı da kapsayabilir, Japonya'ya uzanabilir, Avustralya'ya, Yeni Zelanda'ya uzanabilir. Yeni Zelanda'daki saldırının ana kaynağı da budur zaten. Ortaya çıkan bugünkü terör ve terör karşıtı mücadele, İslam'a karşı saldırılar veya İslamcı radikallerden gelen bazı saldırılar, bu çerçevede değerlendirilmesi gereken şeylerdir. Hepsi kültürel kodlarımızda yerleşiktir, tarihsel mirasımızın içinde var olan şeylerdir. Şurası çok açıktır. İnsanoğlu bir düşmanla doğmaz hayatında. Düşman itinayla üretilir. Düşman siyasetin ihtiyaç duyduğu bir şeydir. Meşruiyet sağlamak için, otoriter olabilmek için, belli bir sistemin konsolide olabilmesi için bir düşman figürüne her zaman ihtiyaç duyulur. Bu kimi zaman bir topluluk olabilir, kimi zaman bir devlet olabilir, kimi zaman bir grup olabilir, kimi zaman çevresel felaketler olabilir. Ama her zaman olur. İster liberal olsun, ister otoriter olsun, her iktidarın bir düşman figürüne ihtiyacı vardır. O toplumsal konsolidasyonu sağlamak ve biz duygusunu, yapıştırıcı olanı ortaya çıkarmak için son derece gerekli bir algıdır. Bunun için kimi zaman semboller kullanılır, kimi zaman tarihsel mitler, kimi zaman kavramlarla ortaya çıkartılan bir takım düşmanlıklar görürüz. Ama hep görürüz.

https://video.neoskola.net/1738121160059.srt

https://video.neoskola.net/1738121159833.srt

Semboller, Değerler ve Kavramlar

https://video.neoskola.net/1738121159436.srt

Semboller, değerler, kavramlar aslında postmodernite araştırmalarının çok cazip konularından biri olarak görünmekle birlikte tarihsel geçmişimize baktığımızda hayatımızın her aşamasında toplumsal kültürümüzün, kodlarımızın bunlarla örüntülendiğini görmemiz çok mümkün. Hayatımızın her yerinde bir takım semboller var. Ve bu semboller aslında günümüzün emojileri gibi çok da fazla konuşmadan, çok da fazla şey söylemeden kolektif hafızalarımızı, kültürel kodlarımızı nesiller boyunca birbirimize aktarmamızı kolaylaştıran bir takım araçlar niteliğinde. Günümüz dünyası da sembollerle örülü ve toplulukları bir arada tutan, toplulukların kimliklerini ortaya çıkan, kimliklerini yansıtan şeyler arasında varlar. Kültürümüzün en önemli parçaları arasında yer alıyorlar. Ve kavramlar tabii. İnsanoğlu Halil Cibra'nın dediği gibi kafesindeki bir kuş gibi insan zihnini ancak konumlandırabiliyor. Kavramlarla, kelimelerle o kuşun kanatlarını açabiliyor, çırpabiliyor ama kafeste olmaktan kurtulamıyor. Yani asla uçamıyor. İnsan zihni kavramlarla düşünüyor. Kavramlarıyla ancak zihnimizin kapasitesini genişletebilmemiz mümkün. Bazı kavramlarda tam olarak durumu tarif edemiyor. Elinde silahı olan birine terörist olarak tanım koymamız ya da onu terörist olarak kimliklendirmemizle asker ya da polis ya da güvenlik görevlisi olarak kimliklendirmemiz arasında çok ince bir çizgi var. Terörizm literatüründe şu çok söylenir. Havadan uçaklarla bomba atana neden asker, belinde bombayla kendini patlatana neden terörist diyoruz. Çünkü her ikisi de sivil alanları hedef alabiliyor. Amerika Hiroshima ve Nagasaki'nin orta yerine nükleer bomba atarken bir asker ve kahraman bir asker olarak konumlandırıyor platonu. Ama bir başkası herhangi bir yerde bir pazar yerinde bomba patlattığı zaman o terörist olarak konumlanıyor. Ve bunu biri iyi biri kötü olarak da kategorize etmeyi başarıyoruz. Neye göre bazılarını iyi bazılarını kötü olarak konumlandırıyoruz. Bu sadece güç ilişkileri üzerinden mi tanımlanıyor? Yani güçlü olanın attığı bomba iyi, güçsüz olanın attığı bomba kötü olarak mı tanımlanıyor? Kim bunun belirleyicisi olarak ortaya çıkıyor? Savaş ortamının psikolojisi ile teröristin psikolojisi arasında farklılıklar söz konusu olabiliyor mu? Teröristler aslında sadece bazı şeylerin sembolü mü? Yani güçsüz olanın silahı olarak mı tanımlamak mümkün terörizm denilen şeyi? Bu literatür kendi içerisinde çok ciddi çatışmalara gebe ve üstelik de üzerinde çok anlaşabildiğimiz terörizm tanımı, terörist aktivite tanımı da yok. Sadece şunu söyleyebiliyoruz. Sivilleri direkt olarak hedef alıyorsa buna terörizm demek mümkün. Peki şehirlerin orta yerine bombalar uçaklarla atılırken bunu nasıl tanımlamak mümkün? Eğer bir resmi karar varsa ve bu güçlü bir devlet tarafından alınıyorsa bunu nereye yerleştireceğiz? Ve üstüne bombalar yağan bir halk nasıl düşünüyor? Üzerine bombalar yağan, ülkesi işgal edilmiş bir halkın intihar bombacısına yaklaşımıyla bir başka halkın intihar bombacısına yaklaşımı nasıl farklılaşabiliyor? Bir anne Filistin'de nasıl oluyor da evladına kına yakarak üstüne intihar yeleğini giydirebiliyor? Nasıl oluyor da annelik psikolojisinden, annelik güdülerinden bu noktaya doğru insanoğlu evrilebiliyor? İşgal altındaki bir ülkenin ruh hali nedir? İnsan neden onurlu bir varlık olmaya adapte olmuştur, ona güdülenmiştir? Çatışma çözüm yöntemlerinde hemen her şeyin pazarlığını yapabiliyorsunuz. Ekonomik pazarlıklar, toprak pazarlıkları, mevki pazarlıkları yani bir çatışma çözümü dediğiniz şey aslında bir görüşmeler bütünü ve karşılıklı diyalog kurma. Ama hiçbir zaman bu çatışma çözümlerinin içerisinde insanları, karşı tarafı onursuzluğa mahkum edemiyorsunuz. Her şeyi verseniz de insanoğlu kimliğini ve onurunu koruma konusunda diğer her şeyden çok daha aktif ve diğer her şeyden çok daha duygusal davranabiliyor. Duygularımız yönlendiriyor en basit siyasal çatışma çözümlerinde ortaya koyduğumuz görüşmeleri bile. Duygularımızı doğru yönlendiremezsek ve karşı tarafa eşit bir muamele göstermezsek, kendisini farklı bir noktada konumlandığı andan itibaren kendisine çıkar bağlamında birçok şeyi sağlayabilecek olan bir görüşmeye, bir anlaşmaya bile kesinlikle hayır demeyi hiç kaçınmadan kabul edebiliyor. Bu nedenle insan psikolojisinden anlamak bir görüşme sırasında da çok önemli, bir uluslararası anlaşma yaparken de çok önemli. Almanya gibi onurlu bir ulusa Versailles Anlaşması'nı imzalattığınız zaman arkasından bir Adolf Hitler'in gelmesine hiç şaşırmamanız gerekiyor. Adolf Hitler bir ulusu bir lider olarak belli bir yönden alıp bambaşka bir noktaya doğru götürürken o ulusun içinde yer aldığı ekonomik şartlara, askeri şartlara, ordusu terhis edilmiş olan bir ulusun askeri şartlarına, toprakları işgal edilmiş, maden havzaları işgal edilmiş bir ülkenin şartlarına ve bütün bir Birinci Dünya Savaşı'nın yükünün omuzlarına yüklendiği, sorumluluklarını almak zorunda bırakıldığı şartlara bakmanız gerekiyor. Eğer topluluklara, toplumlara, uluslara onların onurlarını kırıcı bir takım yükler, sorumluluklar ilave ederseniz yeni Adolf Hitler'lerle karşılaşmanız hiç kaçınılmaz bir nokta olarak görünebiliyor. Bu yüzden yapılan anlaşmaları ta İmmanuel Kant'tan 1795'te ebedi barış teorisi olarak geliştirdiği o günlerden bu yana aslında belli şartlar üzerine inşa etmeniz gerekiyor. Barış anlaşmaları tarafların her ikisinin de yüzlerinde bir gülümsemeyle ayrılamadığı şartlar olmak zorunda. Baktığınız zaman birbirlerine karşı kimyasal silahlar kullanmamış, yani birbirlerini traumatize etmemiş topluluklar ancak barışa meyilli olabiliyor. Savaşın bile kuralları olması gerekliliğini 1800'lü yıllarda herkes kabul ediyor. Altına anlaşmalar yapıyorlar ve imzalar atıyorlar. Kimi zaman kısa vadeli zaferler uzun vadeli stratejik yenilgilere yol açabiliyor. Eğer toplumsal psikolojiyi, politik psikolojiyi bilmiyorsanız onların sembolleştirdiği, onların tarihselleştirdiği mitlerini ve onların travmaya dönüştürdüğü noktaları bilmiyorsanız geleceği birlikte kurmanız, inşa etmeniz ve kalıcı bir barış oluşturmanız da mümkün olamıyor. Dünya tarihi hep yanlış yönetilmiş psikolojiler üzerinden yeniden yeniden başlatılan büyük savaşların hikayeleriyle dolu. Onun için politik psikolojiyi bilmek çok önemli.

Ara Test (2)

Toplumsal Kimliğin Oluşumu

https://video.neoskola.net/1738120637566.srt

https://video.neoskola.net/1738120637353.srt

Terörizm Literatürü

https://video.neoskola.net/1738120637011.srt

Politik psikolojinin en çok ilgilendiği alanlardan bir tanesi de terörizm literatürüyle örtüşüyor. Yani nasıl terörist oluyor? Terörizme maruz kalan ve onu izlemek durumunda kalan mağdurlar duruma nasıl yaklaşıyorlar? Bunun travmalarını, bunun izlerini nasıl ortadan kaldırmak mümkün? Nasıl reaksiyonlar veriyorlar? Şimdi terörizm aslında baktığınız zaman siyasal bir eylem. Mutlaka siyasi sonuçları olması gereken bir şey. Yani bir psikopatik terör hadisesinden de, kriminal yani suça yönelik bir terör hadisesinden de farklı bir şeydir terörizm. Sonuna izin gelmesi için siyasal bir içeriğin, siyasal bir mesajın bulunması lazımdır. Teröristler birilerini ortadan kaldırdıklarında, bir yerde bomba patlattıklarında, bir uçağı kaçırdıklarında ya da her ne iş yaparlarsa yapsınlar, siyasi bir mesaj vermeye çalışırlar. Vermeye çalıştıkları mesaj da bazen spesifik bir kitleyi, bazen bütün bir dünyayı hedef alabilir. 11 Eylül saldırganları dünya ticaret merkezine saldırdıklarında aslında oradaki insanları öldürmek değildir maksatları. Başka bir amaç vardır, başka bir şeyler söylemeye çalışıyorlardır. Terörizm bu anlamda bir dil olarak, bir söyleme biçimi olarak da kabul edilebilir. Terörizmde en çok kullanılan şey birileri için terörist olan, diğerleri için bir özgürlük savaşçısıdır, sloganıdır. Gerçekten de herkesin aynı anda ortaklaşan bir grubu ya da bir kişiyi terörist olarak ilan etmesinin imkanı yoktur. Mutlaka geniş kitle terörizm olarak tanımlasa bile bir grup o eylemi aslında bir insanlık savaşı, bir insanlık adına yapılan bir mücadele biçimi olarak değerlendirecektir. Üzerinde bir tanım bütünlüğü de yoktur terörizmi. Yani birbirinden farklı yüzlerce terörizm tanımı yapılmıştır ve üzerinde gerçek anlamda uzlaşmaya varılmış olduğu da tartışmalıdır. Çünkü kiminin teröristi diğerinin özgürlük savaşçısı olarak ortaya çıkacaktır. Bugünkü savaşlarda özellikle vekalet savaşı olarak tanımlanan savaşlarda, soğuk savaş döneminde aslında istihbarat savaşları olarak tanımlanan, kimi zaman teröristlerce, kimi zaman milis güçlerce yönetilen savaşların ordular arasına dönüşmüş biçimi olarak tanımlanabilir. Bugün artık asimetrik savaş o kadar hayatımızın bir parçasıdır ki, kimi zaman ordularla, ordu olmayan eli silahlı bir takım güçler birlikte savaşmaya başlarlar. Suriye'de gördüğünüz gibi bir anda İŞİD'den bahsedersiniz ya da DAEŞ'ten bahsedersiniz, Özgür Suriye ordusu vardır, onun içerisinde El Nusra'lar vardır, Kürt olanlar vardır, Türkman olanlar vardır, Arap olanlar vardır. Aslında daha komplike sistemlerden söz ediyoruz ve kimin neyle savaştığını da çok algılamanız mümkün olmuyor bu şartlar altında. Büyük ülkelerde kendi global çıkarları için o yerel coğrafyadaki bazı milis güçleri, eli silahlı güçleri kullanmayı kendileri için çok kolaylaştırıcı bir faktör olarak görmüşlerdir. 2. Dünya Savaşı'na kadar insanlar 1. Dünya Savaşı'nda 15 milyon, 2. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 50 milyon insanın hayatını kaybettiğine şahit olmuşlardır. Ondan sonraki barış döneminin ise çok da fazla insan kaybına yol açmaması gerekir diye düşünülür. Halbuki öyle olmamıştır. 20. Yüzyıl sadece siyasi nedenli olarak yapılan çatışmalar neticesinde yaklaşık 200 milyon insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştır. Yani rejim konsolidasyonları, etnik çatışmalar, terör saldırıları ve iki küresel savaş. Bunların tamamına baktığınızda barış döneminde ölen insan sayısının, savaşlarda ölen insan sayısının üzerinde olduğunu görmeniz mümkün. Çünkü savaş olarak tanımlanacak olan süre toplamda yaklaşık bir 10 yıllık süredir. Ve 90 yıllık bir sürenin aslında toplam insan kaybına baktığınızda daha fazla insan hayatına mal olduğunu görmeniz mümkündür. Peki neden insanlar birbirlerini öldürürler? Yani insan hangi psikolojik ortama girdiğinde kendini savunma ihtiyacını duyar ve kimliği zaman bütün dinlerin aslında yasakladığı şekilde bir başkasını öldürmeye karar verir. Bir savaş ortamında nasıl olur da bu bir meşru güçtür, bir kahramanlık hikayesidir? Bir başka ortamda nasıl olur da bu bir cinayet olarak tanımlanabilir? Aslına baktığınızda savaş kendi başına bir psikolojik haldir. Savaş ortamlarında asker psikolojileri, savaşlardan sonraki askerlerin psikolojileri de bir psikolojik durumdur, bir haldir. Kimi zaman tedavi olması gereken durumlar olarak Vietnam sendromu gibi bir başlık altında incelenebilir. Bir yandan da bunu izleyen kitlenin psikolojisinden bahsetmek gerekir. 11 Eylül saldırısı her birimizin evinde naklen izleyebildiği ve o dehşeti içimizde yaşadığımız bir saldırı olarak görüyoruz. Baktığımızda çok bilinen, terörizmde çok söylenen bir şekilde terörizm bir tiyatrodur. Bryan Jenkins'in çok meşhur ifadesidir. Terörizm tiyatrosu bir sahnede oynanan ve aslında seyirciyi duygulandırmak, belli bir duygudan öbür tarafa doğru sevk edebilmek amacıyla sergilenen bir oyundur. Ve senaryonun yazarları vardır. O tiyatro seyircide bir reaksiyon oluşmasını sağlamaya yöneliktir. Seyircinin reaksiyonu maksimum hale geldikçe, coşkulandıkça, üzüldükçe, öfkelendikçe, kırıldıkça ve dövüşmeye hazır hale geldikçe aslında tiyatro amacına ulaşmış demektir. Terörizm direkt olarak insan psikolojisini hedef alır. Direkt olarak insan psikolojisini hedef alan, toplumsal psikolojiyi dönüştürmeye çalışan ve aynı zamanda da bunun üzerinden bir siyaset inşa edilmesine yol açan bir aracı rolünü üstlenir. O yüzden de siyasi yapıların, siyasi sistemlerin, liderlerin ihtiyaç duyduğu o düşman figürünü kolay yoldan karşılayan bir şeydir de.

https://video.neoskola.net/1738254922144.srt

https://video.neoskola.net/1738254921808.srt

İnsan psikolojisi bu bağlamda kırılgandır.

Kendisini her an bulabilecek olan bir saldırganla, bir saldırıyla karşı karşıya kalma düşüncesi savaş psikolojisinden farklılaştırır.

Çünkü savaş zaten içinde bulunulan ve sürprizlere açık olmayan bir haldir.

Tepenize bir bombanın düşmesi ya da herhangi bir şekilde birileri tarafından esir alınmak sıradan bir durum olabilir.

Son derece şok edici, sürprizlerle dolu bir pazar yerinde, alışveriş merkezinde, okulda ya da caddede karşı karşıya kalabileceğiniz

ve direkt olarak sizi hedeflemiş bir saldırıyla karşı karşıya kalmanız demektir.

Bu bakımdan terörizme maruz kalanların dışında terörizmi izleyenlerin de bununla empati kurması çok kolaydır.

Eğer terör saldırısı spesifik olarak belli bir etnik gruba, belli bir coğrafyada yaşayanlara, belli bir kişiye ya da herhangi bir gruba hedef almamışsa

o zaman bütün bir kitlenin kendisini olası mağdur olarak ya da olası kurban olarak hissetmesi çok mümkün hale gelir.

Bu yüzden etkileri bağlamında normalde olandan çok daha geniş bir çerçeveye hedef alır.

11 Eylül saldırısı Dünya Ticaret Merkezi'ne hedef almasına rağmen ve Amerika coğrafyasında gerçekleşmesine rağmen

dünyanın bütün ülkelerinde ortaya çıkan bir el-kaide öcüsü yaratmıştır.

Dünyadaki toplam silahlanma harcamalarının, dünyadaki genel güvenlik konseptlerinin değişmesine yol açan bir saldırı haline almıştır.

Terörizmi hedefleyenler, terörizmi strateji olarak benimseyenler de özü itibariyle böyle bir amaçla hareket ederler.

Bir taşla binlerce kuşun vurulmasını sağlayabilecek olan bir yaklaşımı sergilerler.

Terörizmin psikolojisi birden çok mağdur yaratan, birden çok kurban yaratan bir psikolojidir.

O yüzden de siyasiler tarafından kullanışlılığı çok yüksek olan bir tarzdır, bir siyasettir.

20. yüzyılda çok farklı terörizm biçimleriyle insanlık karşı karşıya kalmıştır.

Etnik terörizm, ideolojik terörizm, dinsel terörizm, hatta kıyametçi terörizm.

Bakıldığı zaman bunların tamamının yarattığı etkilerin farklı olduğunu görebilirsiniz.

Örneğin belli bir kitleye hitap eden ve belli bir kadro hareketinden ibaret olan bir terörizm tipi aslında geniş bir kitleyi hedefe almaz.

Aynı zamanda geniş bir kitleyi de aktive edemeyen bir şey olarak kalabilir.

Yani Baader Meinhof örneğinde olduğu gibi teröristlerin ortadan kaldırılması sonuca yönelik olan bir güvenlik hamlesi olarak değerlendirilebilir.

Ama PKK türü, IRA türü, İŞİD türü, EL-KAİDE türü coğrafyaları hatta aşabilen, küresel düzeyde etki yaratabilen yeni terör örgütleri olduğu için

EL-KAİDE ve İŞİD türü dememiz yeni bir stratejik konsept olarak tanımlanabilir.

Geniş kitleyi çevreleyen, geniş kitlenin desteklediği ve içinde yer alabildiği terör tiplemelerinde çok farklı psikolojiler devreye girmektedir.

Bunlar sadece bir güvenlik endişesi olarak değil, aynı zamanda bir kimlik endişesi, bir varoluş endişesi olarak ön plana çıkmaktadır.

Üstelik kişisel varoluşla değil, toplumsal kimliğin varoluşuyla ilgili bir endişe yaratmaya başlamaktadır.

Yani saldırılar kişileri değil, direkt olarak kimlikleri hedef alır gibi görünmektedir.

Terörizm Saldırıları

https://video.neoskola.net/1738254921472.srt

İnsan psikolojisi bu bağlamda kırılgandır. Kendisini her an bulabilecek olan bir saldırganla, bir saldırıyla karşı karşıya kalma düşüncesi savaş psikolojisinden farklılaştırır. Çünkü savaş zaten içinde bulunulan ve sürprizlere açık olmayan bir haldir. Tepenize bir bombanın düşmesi ya da herhangi bir şekilde birileri tarafından esir alınmak sıradan bir durum olabilir. Ama terörizm böyle bir şey değildir. Son derece şok edici, sürprizlerle dolu bir pazar yerinde, alışveriş merkezinde, okulda ya da caddede karşı karşıya kalabileceğiniz ve direkt olarak sizi hedeflemiş bir saldırıyla karşı karşıya kalmanız demektir. Bu bakımdan terörizme maruz kalanların dışında terörizmi izleyenlerin de bununla empati kurması çok kolaydır. Eğer terör saldırısı spesifik olarak belli bir etnik gruba, belli bir coğrafyada yaşayanlara, belli bir kişiye ya da herhangi bir gruba hedef almamışsa o zaman bütün bir kitlenin kendisini olası mağdur olarak ya da olası kurban olarak hissetmesi çok mümkün hale gelir. Bu yüzden etkileri bağlamında normalde olandan çok daha geniş bir çerçeveye hedef alır. 11 Eylül saldırısı Dünya Ticaret Merkezi'ne hedef almasına rağmen ve Amerika coğrafyasında gerçekleşmesine rağmen dünyanın bütün ülkelerinde ortaya çıkan bir el-kaide öcüsü yaratmıştır. Dünyadaki toplam silahlanma harcamalarının, dünyadaki genel güvenlik konseptlerinin değişmesine yol açan bir saldırı haline almıştır. Terörizmi hedefleyenler, terörizmi strateji olarak benimseyenler de özü itibariyle böyle bir amaçla hareket ederler. Bir taşla binlerce kuşun vurulmasını sağlayabilecek olan bir yaklaşımı sergilerler. Terörizmin psikolojisi birden çok mağdur yaratan, birden çok kurban yaratan bir psikolojidir. O yüzden de siyasiler tarafından kullanışlılığı çok yüksek olan bir tarzdır, bir siyasettir. 20. yüzyılda çok farklı terörizm biçimleriyle insanlık karşı karşıya kalmıştır. Etnik terörizm, ideolojik terörizm, dinsel terörizm, hatta kıyametçi terörizm. Bakıldığı zaman bunların tamamının yarattığı etkilerin farklı olduğunu görebilirsiniz. Örneğin belli bir kitleye hitap eden ve belli bir kadro hareketinden ibaret olan bir terörizm tipi aslında geniş bir kitleyi hedefe almaz. Aynı zamanda geniş bir kitleyi de aktive edemeyen bir şey olarak kalabilir. Yani Baader Meinhof örneğinde olduğu gibi teröristlerin ortadan kaldırılması sonuca yönelik olan bir güvenlik hamlesi olarak değerlendirilebilir. Ama PKK türü, IRA türü, İŞİD türü, EL-KAİDE türü coğrafyaları hatta aşabilen, küresel düzeyde etki yaratabilen yeni terör örgütleri olduğu için EL-KAİDE ve İŞİD türü dememiz yeni bir stratejik konsept olarak tanımlanabilir. Geniş kitleyi çevreleyen, geniş kitlenin desteklediği ve içinde yer alabildiği terör tiplemelerinde çok farklı psikolojiler devreye girmektedir. Bunlar sadece bir güvenlik endişesi olarak değil, aynı zamanda bir kimlik endişesi, bir varoluş endişesi olarak ön plana çıkmaktadır. Üstelik kişisel varoluşla değil, toplumsal kimliğin varoluşuyla ilgili bir endişe yaratmaya başlamaktadır. Yani saldırılar kişileri değil, direkt olarak kimlikleri hedef alır gibi görünmektedir. Bu nedenle daha ideolojik yaklaşımlar içerisinde kendilerini ifade etmeleri ve daha geniş kitleleri mobilize etmeleri de mümkün olabilmektedir. Bunlarla mücadele yöntemleri de tanımlanması olarak da, çerçevelenmesi olarak da farklı bir konseptte ele alınması zorunlu hale gelmektedir. Bunlarla mücadelede kullanılan araçların çok yönlü, çok disiplinli, bir yandan kültürel, sosyolojik, tarihsel, ekonomik önlemleri içeren, diğer taraftan güvenliği, meseleyi yaygınlaştırmadan, konsolide ederek çözümlemeyi hedefleyen bir yaklaşımla planlanması çok önemli olmaktadır. Çünkü kitle hareketleriyle kadro hareketleri arasında çok önemli bir fark vardır. Yarattığı psikolojiler bağlamında da çok ciddi şekilde farklılaştığı gözlemlenebilmektedir.