Kino Təlimləri

Kino

Cinema Trainings

Cinema

Sinema Eğitimleri

Sinema

Kinematoqrafiyanın yaranması

The Birth of Cinema

Kinematoqrafiyanın Əsasları

https://video.neoskola.net/1746587454517.srt

Fundamentals of Cinema

https://video.neoskola.net/1746587454028.srt

Sinemanın Temelleri

https://video.neoskola.net/subtitles/oYv9AfNpRSi2BEGcz-tr-1741109526022.srt

Hareketli resimleri temel alırsak sinemanın tarihi çok eskidere kadar gidiyor. İlk olarak 17. yüzyılda Laterne Magica diye bir alet yapıyorlar. Bu alet aslında bir tür gölge oyunu. Resimler var, dönüyor ve bir duvarda o resimlerin hareket ettiğini görüyoruz. Bu açıdan bakıldığında aslında Hacivat'la Karagöz de bir şekilde sinemanın ilk örneklerinden birisi sayılabilir. Fotoğrafın keşfinde, fotoğrafın arkasına geçen ve kadraj yapan sanatçı, fotoğrafçı aslında bütün bir resim tarihini de temel almış oluyor. Resim tarihi de aslında bir anlamda sinema için önemli. Yani sinemayla resmin kardeş olduğunu, aynı anadan doğduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Belki ileride göreceğiz. Edebiyat ve tiyatroya çok yakın hikaye anlatma açısından. Ama resimle sinema arasında çok büyük bir kardeşlik, çok derin bir bağ var. Sinemanın da ilk örneklerini aslında mağaralarda duvarlara çizilen o resimlerde görebiliriz. Çünkü orada da bir hikaye anlatılır, bir avın hikayesi anlatılır. Ve hareket eden resimlerle bir hikaye anlatmanın ilk örneklerinden biridir. Resimleri hareketlendirme çobasının en son örneğini Edison Amerika'da kinetoskopla veriyor. Ondan önce o kadar çok örnek var ki. Ama kinetoskop en olgunlarından bir tanesi. Kinetoskopun özelliği şu. Bir kutu bu ve kutunun bir bakaçı var, bir vizörü var. Kişi oradan bakıyor ve orada bir filmin oynadığını görebiliyor. Edison da tam da bu kutu için özel olarak filmler çekiyor. O yüzden sinema tarihinin ilk filmlerini Edison'un çektiğini söyleyebiliriz. Ve ilk film olarak da Fred Otts'un hafşırması kabul ediliyor. Bunun dışında mesela kinetoskopta başka filmler de var. Edison kendi stüdyosunu kuruyor ve filmler üretiyor. Açtığı salonda 10 tane kinetoskop var. İnsanlar geliyorlar ve oradan bakıp filmleri seyrediyorlar. Bu kinetoskop makinelerini satıyor Edison. Bunlardan bir tanesini Lumière kardeşlerin babası alıyor ve Fransa'ya götürüyor. Ve sinemanın asıl hikayesi zaten Fransa'da başlıyor. Altyazı M.K.

Lumiere Qardaşları və Melies

https://video.neoskola.net/1746587508918.srt

The Lumière Brothers and Méliès

https://video.neoskola.net/1746587508433.srt

Lumiere Kardeşler ve Melies

https://video.neoskola.net/subtitles/oyitrmPRyvWY6RbZ9-tr-1741109678180.srt

Nümer Kardeşler, Lyon'da bir fotoğraf malzemeleri fabrikasının sahipleri. Amerika'dan kinetoskop gelince onu dikkatli bir şekilde inceliyorlar ve çok seviyorlar. Ve diyorlar ki, biz bunu nasıl projeksiyon olarak bir büyük bir duvara nasıl aktarabiliriz? Bunun üzerine düşünüyorlar. Yani bir tür mühendislik yapıyorlar. Ve sinematograf dedikleri bir alet icat ediyorlar. Sinematografın kinetoskoptan farkı bir projeksiyon makinesi, aynı zamanda filmler de çekiyor. Hem film çekiyorsunuz hem de onunla filmleri gösterebiliyorsunuz. Bunu icat ettikten sonra birçok gösteri yapıyorlar, deneme gösterisi yapıyorlar, buna göre filmler çekiyorlar. Ve ilk olarak da Aralık 1895 yılında Paris'te Grand Café'de halka açık ilk gösteriyi gerçekleştiriyorlar. İşte sinema tarihçileri sinemanın başlangıcı olarak da Grand Café'deki o gösteriyi temel alırlar. Bir Amerikalıya sorarsanız Edison bulmuştur sinemayı. Ve bir Almana sorarsanız Max Skalovski bulmuştur. Ama sinema tarihçileri Lumière'lerin sinematografını temel alırlar. Çünkü o halka açık ilk gösteridir ve onun apayrı bir heyecanı, apayrı bir enerjisi vardır. Onun iyi tanıtımını yapmışlardır, seyirciler gelmiştir. Seyircilerin arasında Paris'te ünlü sanatçılar vardır. Onlardan bir tanesi George Méliès'dir mesela ki sonra konuşacağız George Méliès üzerine. O ilk gösteri tarihi bir önem taşır. İlk film, işçilerin Lyon'daki Lumière fabrikasından çıkışını anlatır. Ve o an itibaren o heyecan başlar. Evet kinetoskop vardı, daha önce başka aletler de vardı ama orada o karşıdaki duvarda o anı bire bir hayata yakın bir görüntüleri seyretmek tabii ki çok büyük bir heyecandır. Gösterideki dördüncü film özellikle çok önemliydi. Bu trenin gara gelişini gösteren bir filmdi. Tren kadrajdan gara doğru seyircilerin üzerine doğru gelirken bazı seyircilerin koltuklarından kaçtığı rivayet edilir. Burada işte ilk kez o sinemayla karşılaşmanın büyük heyecanı vardı. O yüzden sinema tarihçileri sinematografla yapılan bu ilk gösteriyi sinema tarihinde başı olarak kabul ettiler. Lumière'ler o gün o gösteriden sonra çok etkilenen birisi olan George Méliès ile karşılaştılar. George Méliès hemen sinematografı onlardan satın almak istedi. Çok uzun vadede bunun bir işe yaramadığını göreceksin, bundan çok fazla iş çıkmaz dediler. Ama Mélion'ları dinlemedi. Lumière'lerin neden böyle bir beklentisi yoktu? Çünkü Lumière'ler sinemayla hikaye anlatmayı hiç düşünmediler. Onlar sinemayı bir tür panayır eğlenmesi olarak düşündüler. Daha çok da bizim bugün belgesel dediğimiz tarzı düşündüler. Dünyanın değişik yerlerine kameramanlar gönderdiler. Hatta İstanbul'a da geldi, Venedik'e gitti, birçok yerleri dolaştılar. Ve oralarda filmler çektiler. Aynı zamanda kendi hayatlarını çektiler. Kendi ailelerini çektiler. Bebeklerini, torunlarını çektiler. Bir anlamda sinemanın geçmişi muhafaza altına alacak bir kayıt olduğunu düşündüler. Ama Georges Méliès öyle düşünmedi. Georges Méliès tiyatrocuydu. Gösteri sanatlarını çok iyi biliyordu. Ve geleceği çok iyi görmüştü. Bununla hikaye anlatmak gerektiğini biliyordu. Şimdi sinematograf, onlar satmadılar. Ama aynı anda dünyada öyle bir yayıldı ki sinematografın bu şöhreti. Dünyanın birçok yerinde insanlar benzer makineler, benzer aletler icat etmeye başladılar. Georges Méliès de benzer bir şey yaptı. Georges Méliès geleceğine inanıyordu ve hikaye anlatmaya başladı. O bir stüdyo kurdu ve stüdyoda filmlerini çekti. Hatta ilk korku filmini o çekti. İlk bilim kurguyu o çekti, Ay'a Yolculuk. Ay'ın gözüne saplanmış o roket ilk bilim kurgu filmi olarak kabul edilir. Méliès bütün o filmleri kendisi boyadı ve renkli filmi de aslında yaptı. Bir anlamda filmler gösterilirken sesli müziği koydu ve sesli filmi de denedi. Çünkü o kendi üretiyor, o kendi çekiyordu ve kendi gösteriyordu. Sinemada Lumière'ler gerçekten bu işten çok para kazandılar. Ama gelecekte sinemanın hikaye anlatacağını öngöremediler. Onu öngören Georges Méliès idi. Diğer bütün sinema tarihini titikleyen kişi de Georges Méliès oldu. Çünkü o resimlerle hikaye anlatma sanatını keşfetmişti.

Kinematoqrafiyanın Amerikaya çatması

https://video.neoskola.net/1746586949712.srt

The Arrival of Cinema in America

https://video.neoskola.net/1746586949254.srt

Sinemanın Amerika’ya Ulaşması

https://video.neoskola.net/subtitles/JNuZg5KBHxhiKK7PW-tr-1741109760132.srt

Sinematografın icadıyla kinetoskop bir anlamda demoda olmuştu. Edison onu fark etti ve hiç şansını zorlamadı. O da sinematografa benzer bir aleti hemen hazırladı. Vitoskop dediler ona. O benzer aletler zaten hazırlanıyordu. Orada asıl önemli olan kinetoskopi o tek kişilik gösterinin bir salonda halka açık gösteriye dönüşmesiydi. Ve zaten yaklaşık beş ay sonra hemen Amerika'da da ilk halka açık gösteri yapıldı. Hemen ilk sinema salonu da bu ilk gösteriden bir ay sonra açıldı. Yani Amerika'da bu işin geleceğine çok büyük bir inanç vardı. Fakat burada şöyle teknik bir sorun da vardı. Edison kendisinin icadı olduğunu düşünüyordu. Ve bütün dünyadaki bütün sinematograf, benzer aletlerin kendisinden geçmesi gerektiğini düşünüyordu. O yüzden bütün dünyadaki bütün sinematograf ve benzer aletlerin hepsine telif davaları açmaya başladı. Bu esnada Amerika'da halk da tabii filmleri seyrediyor. Fakat asıl üretim tabii Lumiere'lerden geliyor. Yani Lumiere ve Mellie'nin üretimleri, film üretimleri o anda tüm dünyada dolaşıyor ve Amerika'ya da geliyor. Fransa yine de o sırada tüm dünyada sinematografın getirdiği o imeğle en büyük film üreticisi durumunda. 1903'e kadar aslında Amerikalılar kendi filmlerini çekmiyorlar. Fransa'dan gelen içeriği kullanıyorlar. Ama bu tarihlerde dünyada birçok ülkede herkes aynı zamanda filmle çekmeye başlıyor. Ve Amerikalılar da 1903'te kendi filmlerini çekmeye başlıyorlar. Tam da burada Amerika'da Avrupa'dan daha farklı bir yaklaşım ortaya çıkmaya başlıyor. Yani George Mellie'li Lumiere kardeşlerin yaklaşımından daha farklı bir sinemada aslında Amerika'da şekillenmeye başlıyor.

Kino Dilinin Öncüləri

https://video.neoskola.net/1746587329719.srt

Pioneers of Cinematic Language

https://video.neoskola.net/1746587329252.srt

İlk başta Lumière kardeşler ve Méliès tiyatroyu temel almışlardı.

...da karşılarında bir sahne vardı, öyle düşünüyorlardı.

Ve aslında kamerayı da seyircinin sahneyi en iyi görebileceği yere yerleştiriyorlardı.

Lumière kardeşlerin filmlerini izlediğinizde veya Méliès'in filmlerini izlediğinizde bunu görürsünüz.

Tam karşıda, tam cepheden olayı görüntüleyen bir kamera vardır.

...sinemanın aslında tiyatro sahnesine uzatılan bir dürbün olduğunu...

...uzun vadede hiçbir geleceği olmadığını söylüyordu.

Çünkü gerçekten de tiyatroyu böyle bu şekilde taklit etseydi...

...ve kamerayı hep aynı mesafeden bir tiyatro sahnesi gibi görmeye çalışsaydı belki gerçekten sinema gelişmeyecekti.

...o kamerayı tiyatro sahnesinin içine geçirmeyi pek düşünmediler.

Aslında çok fazla yakın plandan da kaçınıyorlardı.

Mümkün olduğuna kadar herkesi boydan göstermeye çalışıyorlardı.

Evet yakın planlar yapıyorlardı ama çok fazla yaklaşmıyorlardı.

Çünkü seyircinin bunu garipseceğini düşünüyorlardı.

Yaklaşımları daha çok gözlemlemek üzerine kuruluydu.

Méliès bir olayı sabit bir kamerayla...

Sinema tarihlerine göre Lumière kardeşlerin ve Georges Méliès'in...

...sabit gözlemci, uzaktan duran kamerasını...

...ilk değiştiren İngiliz Brighton okulu.

Asıl ama asıl hem yakın planı hem paralel kurguyu...

...ilk kullananlar Amerika'dan çıktılar.

Bir Amerikan itfaiyesinin yaşamı, sene 1903.

...o yangını söndürme aşamalarını...

...bir dekupajla, bildiğimiz sinema anlatımına en yakın şekilde...

...bu filmi seyrederken heyecanlandılar.

...meseleydi. Çünkü Lumière kardeşlerin...

...ve Méliès'in öngörmediği bir şeydi aslında. O heyecan...

Aslında Edwin Stanton Porter da tam olarak farkında değildi.

Onun asıl ünlü filmi, Büyük Tren Soygunu, aynı yıl çekiyor.

Aynı zamanda ilk aksiyon olarak kabul edilebilir.

Çünkü bir tren soygunu, haydutların bir trenin soyması anlatılıyordu.

...ve yine paralel kurgu vardı. Paralel kurgu ne?

...paralel kurgu, aynı anda iki farklı yerde olan olayları...

...peş peşe anlatmak. Ardışık kurgu da diyebiliriz buna.

Bu bizim için çok basit bir şey şu anda.

...dünyanın birçok ülkesinde çekilen filmlerde, yani 1895 ile...

...yeni denemeleri yapıldığını söylüyorlar.

Fakat bunların hepsi çok dağınık bir şekilde yapılıyor.

...çok bilinçli bir şekilde kullanan...

...yeni bir dil, yeni bir sanatın, yeni bir dilini ortaya çıkartan kişi...

Tiyatro eleştirmenliği yapıyor, entelektüel birisi.

...arkadaşına diyor ki, tam bir saçmalık, bundan hiçbir şey olmaz diyor.

...filmlerde çalışmaya başlıyor. Fakat etkileyici, karizmatik bir adam.

Sinema Dilinin Öncüleri

https://video.neoskola.net/subtitles/aHfan5NXTKuYAgiZX-tr-1741109802847.srt

İlk başta Lumière kardeşler ve Méliès tiyatroyu temel almışlardı. Tiyatro... ...da karşılarında bir sahne vardı, öyle düşünüyorlardı. Ve aslında kamerayı da seyircinin sahneyi en iyi görebileceği yere yerleştiriyorlardı. Kafalarındaki mantık buydu. Lumière kardeşlerin filmlerini izlediğinizde veya Méliès'in filmlerini izlediğinizde bunu görürsünüz. Tam karşıda, tam cepheden olayı görüntüleyen bir kamera vardır. Hatta o tarihlerde bir Fransız... ...sinemanın aslında tiyatro sahnesine uzatılan bir dürbün olduğunu... ...uzun vadede hiçbir geleceği olmadığını söylüyordu. Çünkü gerçekten de tiyatroyu böyle bu şekilde taklit etseydi... ...ve kamerayı hep aynı mesafeden bir tiyatro sahnesi gibi görmeye çalışsaydı belki gerçekten sinema gelişmeyecekti. Lumière kardeşler ve Méliès... ...o kamerayı tiyatro sahnesinin içine geçirmeyi pek düşünmediler. Aslında çok fazla yakın plandan da kaçınıyorlardı. Mümkün olduğuna kadar herkesi boydan göstermeye çalışıyorlardı. Evet yakın planlar yapıyorlardı ama çok fazla yaklaşmıyorlardı. Çünkü seyircinin bunu garipseceğini düşünüyorlardı. Yaklaşımları daha çok gözlemlemek üzerine kuruluydu. Méliès bir olayı sabit bir kamerayla... ...gözlemliyor ve anlatıyordu. Lumière de aynı şeyi yapıyordu. Sinema tarihlerine göre Lumière kardeşlerin ve Georges Méliès'in... ...sabit gözlemci, uzaktan duran kamerasını... ...ilk değiştiren İngiliz Brighton okulu. Asıl ama asıl hem yakın planı hem paralel kurguyu... ...ilk kullananlar Amerika'dan çıktılar. Edwin Stanton Porter. Bir Amerikan itfaiyesinin yaşamı, sene 1903. Bu filmde... ...Porter... ...bir itfaiyecinin... ...bir yangına gidişine... ...o yangını söndürme aşamalarını... ...bir kişiyi kurtarmasını... ...baştan sona planlayarak... ...bir dekupajla, bildiğimiz sinema anlatımına en yakın şekilde... ...planladı ve çekti. Burada... ...seyirciler... ...bu filmi seyrederken heyecanlandılar. Bu çok önemli bir... ...meseleydi. Çünkü Lumière kardeşlerin... ...ve Méliès'in öngörmediği bir şeydi aslında. O heyecan... ...o özdeşleşme. Aslında Edwin Stanton Porter da tam olarak farkında değildi. O sadece... ...bir yangını anlatmak istemişti. Onun asıl ünlü filmi, Büyük Tren Soygunu, aynı yıl çekiyor. Aslında bu... ...ilk western olarak kabul edilebilir. Aynı zamanda ilk aksiyon olarak kabul edilebilir. Çünkü bir tren soygunu, haydutların bir trenin soyması anlatılıyordu. Yakup planlar vardı... ...ve yine paralel kurgu vardı. Paralel kurgu ne? Buna göre... ...paralel kurgu, aynı anda iki farklı yerde olan olayları... ...peş peşe anlatmak. Ardışık kurgu da diyebiliriz buna. Bu bizim için çok basit bir şey şu anda. Ama... ...o dönemin sineması için... ...1903 için... ...önemli bir harekette. Sinema tarihçileri o dönemde... ...dünyanın birçok ülkesinde çekilen filmlerde, yani 1895 ile... ...1903 ve daha ileriki tarihlerde... ...yakup planın... ...ardışık kurgunun... ...ve benzer... ...yeni denemeleri yapıldığını söylüyorlar. Fakat bunların hepsi çok dağınık bir şekilde yapılıyor. Bunların hepsini birleştiren... ...çok bilinçli bir şekilde kullanan... ...ve... ...bizim... ...bugün bildiğimiz... ...sinema dilini... ...bir anlamda kuran kişi... ...David Wargrafit. Aslında Edwin Stanton Porter dahil... ...geçmişte yapılan... ...bütün o her şeyi... ...bir şekilde süzüp... ...onlardan... ...yeni bir dil, yeni bir sanatın, yeni bir dilini ortaya çıkartan kişi... ...David Wargrafit. Peki kim David Wargrafit? David Wargrafit bir oyuncu. Bir tiyatrocu, gazetecilik yapıyor. Tiyatro eleştirmenliği yapıyor, entelektüel birisi. İlk sinema gösterisine gittiğinde... ...arkadaşına diyor ki, tam bir saçmalık, bundan hiçbir şey olmaz diyor. Ve sinemayı sevmiyor aslında. İlk gördüğünde. Fakat... ...tiyatroda... ...o zaman iş bulamıyor. O yüzden o da bir oyuncu olarak... ...filmlerde çalışmaya başlıyor. Fakat etkileyici, karizmatik bir adam. Hemen yönetmenliğe terfi ediyor. Hemen film çekmeye başlıyor. Hem de bir sürü film çekmeye başlıyor. Ve bu filmlerde tabii ki... ...Georges Méliès ve Lumière kardeşlerin kamerasını kullanmıyor. Edwin Stanton Porter'ın bahsettiğim o... ...yakın planlarını kullanıyor, ardıçlık kurguyu kullanıyor. Ve başka şeyler yapmaya başlıyor. Bunları mükemmelleştirmeye başlıyor. Ve bunların mükemmelleştirdiği bir film var. Bir Ulusun Doğuşu. Bir Ulusun Doğuşu'nda... ...bütün bir sinema dilini... ...ona kadar parça parça... ...her yerde gördüğünüz bütün örneklerin hepsini birleştiriyor. Ve hakikaten yeni bir sinema dili doğuruyor. Ve bu filmin tek özelliği sinema dilinin... ...doğduğu... ...film değil. Aynı zamanda bir uzun metrajlı bir film. Bir Ulusun Doğuşu. Edwin Stanton Porter'ın ilk denemeleri, İngiliz Brighton Okulu, dünyadaki bütün parça parça... ...yapılan her şeyin... ...sonucunda ortaya çıkan bir şey var. Lumière kardeşlerinin ve Georges Mélié'nin öngörmediği bir şey. Özdeşleşme. İlk sinemacılar bunu düşünmüyorlardı. Ama sinema dili öyle bir değil ki insanlar... ...oradaki karakterlerle özdeşleşiyorlar. Onların duygularını birebir yaşamaya başlıyorlar. Yani Avrupa'daki o sabit kamera... ...neydi? Tiyatroya uzatılan bir dürbün gibiydi. Oradaki olayları dışarıdan... ...serinkanlı bir şekilde izliyordu. Ama... ...Griffith'in kamerası... ...sahneye geçmişti artık. Açı karşı açı yapmaya başlamıştı. Hareket etmeye başlamıştı. Aynı anda... ...iki farklı yerde olan olayları ardışık kurguyla bir araya getirmeye başlamıştı. Ve seyirci heyecanlanıyordu, duygulanıyordu. Oradaki karakterlerle... ...aynı duygu birliğini yaşamaya başlamıştı. Gerçekten... ...bir devrimdi. Çünkü bir ulusun doğuşundan sonra... ...dünyada artık sinema... ...eskisi gibi olmayacaktı. Dünyada birçok yönetmen... ...birçok yapımcı... ...artık... ...sinemanın geleceğinin... ...uzun... ...hikaye anlatan filmlerde olduğunu anlamışlardı. O yüzden Bir Ulusun Doğuşu... ...çok önemli bir filmdir. Fakat ne yazık ki ırkçı bir filmdir. Çünkü o dönemde... ...David Warcraft gerçekten... ...Güneyli bir... ...bakış açısından anlatmıştır meseleyi. İç savaşı... ...ve ırkçılıktan da kurtulamamıştır. Bu yüzden ne yazık ki sinema tarihinin en önemli filmlerinden bir tanesi. Bir başlapıt diyemiyoruz çünkü ırkçı bir film. Hatta David Warcraft bunu unutturmak için de daha sonraki filmlerinden... ...hoşgörüsüzlükte... ...elinden geldiği kadar... ...bu ırkçılıktan, bu ayrımcılıktan... ...kurtulmaya çalışacaktı. Fakat David Warcraft'ı... ...bundan sonra... ...sinema dilinin kurucusu olarak anabiliriz. Hikaye anlatma sinemasının... ...öncüsü olarak kabul edebiliriz. Griffith sineması... ...kendi başına... ...gelişimini sürdürecekti.

Öyrəndiklərinizi yoxlamaq üçün bu qısa testi cavablandıra bilərsiniz. Test nəticələri sertifikat vəziyyətinizə təsir etməyəcəkdir.

Ara Test (1)

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

You can answer this short quiz to assess what you have learned. Test results will not affect your certificate status.

Midterm Quiz (1)

Sinemanın doğuşu

Hollivud və səslə təchiz olunan filmlərin yaranması

The Rise of Hollywood and the Talkies

Hollivudun Yaradılması

https://video.neoskola.net/1746586377103.srt

The Establishment of Hollywood

https://video.neoskola.net/1746586376567.srt

Hollywood’un Kurulması

https://video.neoskola.net/subtitles/2iFP4NiPjqM9Xxe6R-tr-1741109835259.srt

1915'e kadar her şey aslında New York'ta oluyordu. Sinemacılar New York'ta üstlenmişlerdi, filmlerini orada çekiyorlardı. Fakat 1915'de Hollywood'da ilk stüdyo kuruldu. Çünkü orada toprak ucuzdu. Aynı zamanda daha da önemli bir şey vardı, yıl boyunca güneş vardı. Açık havada istedikleri gibi çekim yapabiliyorlardı. New York'a göre çok daha iyi koşullar vardı. New York'ta sendika vardı, orada yoktu mesela. Ve Hollywood'da 1915'de ilk stüdyo kurulduktan sonra birçok stüdyo Hollywood'a taşınmaya başladı. Bugün bizim bildiğimiz Hollywood Los Angeles'da oluşmaya başladı. Aslında ilk endüstrileşme yani sinemanın endüstrileşmesini Fransızlar gerçekleştirmişti. Paté ve Gaumont onlar başlamıştı. Hatta demiştim işte 1903'e kadar Amerika'daki filmleri genelde Fransızlar vermişlerdi. Ama Amerika'da bir anda endüstrileşme tüm dünyadakinden daha fazla bir şekilde gelişmeye başladı. Bir de o dönemde Griffith dönemi, ilk yıldızlar, evet türler var. Ama asıl insanların tüm dünyada en çok seyrettikleri filmler komedi filmleriydi.

Hollivudun İlk Ulduzları

https://video.neoskola.net/1746586530119.srt

Hollywood’s First Stars

https://video.neoskola.net/1746586529565.srt

Yapımcılar ilk başlangıçta oyuncuların, yönetmenlerin, filmi çekenlerin isimlerini açıklamıyorlardı, yazmıyorlardı.

Özellikle oyuncuların ismini saklıyorlardı.

O yıllarda yapımcılar belki oyuncuların kendilerinden daha fazla öne çıkmasını,

Bunu böyle düşünmüşlerdi, böyle hedeflemişlerdi.

seyirci bir şekilde bundan karşı çıktı.

seyirci kendini oyuncunun yerine koyuyordu.

asıl filmin duygularını seyirciye yansıtıyordu.

Oyunculuk da çok önemli bir enstrümandı.

Hatta seyircinin ilk gördüğü anlatım enstrümanıydı.

Kameranın, kurgunun ve daha birçok şeyin farkında değildi seyirci.

O yüzden oyuncular onlar için çok önemliydi.

Yapımcılar bunu aslında şaşkınlıkla karşıladılar.

sinema tarihinin ilk yıldızlarından bir tanesi Florence Lawrence.

Fakat açıkladılar Florence Lawrence dediler.

Ama asıl ünlü yıldızlar tabi bu güne kalan

biraz da pürüten muhafazakar bir toplum olmasıydı kuşkusuz.

O yüzden seyirci Mary Pickford'u çok sevdi ve ilk önemli yıldızlardan birisidir.

Aslında bütün ondan sonraki sinema tarihi bugün bile

Douglas Fairbanks'ın izlerini görmek mümkün.

Ve onu özellikle kadınlar çok sevdiler.

Douglas Fairbanks dahi diğer erkek yıldızlara benzemiyordu.

Zayıflıkları vardı ve başka türlü yaklaşıyordu.

ve çok büyük bir yıldız haline geldi.

Şimdi bu dönemde Rudolph Valentino dahil

yapımcılar artık yıldızlara yatırım yapmaya başladılar.

oyuncular arasındaki bu ilişki görünce

yaratmaya çalıştılar. Rudolph Valentino da bunlardan bir tanesiydi aslında.

Mary Pickford, Douglas Fairbanks de öyle.

Asta'ya da film çektikten sonra çok genç bir yaşta, 31 yaşında hayatını kaybetti

ve sinema tarihinin ilk büyük efsanelerinden birisi oldu.

Hollywood’un İlk Yıldızları

https://video.neoskola.net/subtitles/696Lfyxk47b95CCBR-tr-1741109852051.srt

Yapımcılar ilk başlangıçta oyuncuların, yönetmenlerin, filmi çekenlerin isimlerini açıklamıyorlardı, yazmıyorlardı. Özellikle oyuncuların ismini saklıyorlardı. O yıllarda yapımcılar belki oyuncuların kendilerinden daha fazla öne çıkmasını, filmin öne geçmesini istemiyorlardı. Bunu böyle düşünmüşlerdi, böyle hedeflemişlerdi. Fakat seyirci bir şekilde bundan karşı çıktı. Çünkü seyirci filmlerde gördüğü oyuncuları gerçekten seviyordu. Onları tanımak istiyordu. Sinema dininin de yerine oturmasıyla, özdeşleşmenin ortaya çıkmasıyla çok doğal bir gelişimdi. Çünkü seyirci kendini oyuncunun yerine koyuyordu. Oyuncuyla birlikte duygulanıyordu. Doğal olarak da oyuncu asıl filmin duygularını seyirciye yansıtıyordu. Oyunculuk da çok önemli bir enstrümandı. Hatta seyircinin ilk gördüğü anlatım enstrümanıydı. Kameranın, kurgunun ve daha birçok şeyin farkında değildi seyirci. O birebir oyuncuyla birebir ilişki halindeydi. Duyguları ondan oluyordu. O yüzden oyuncular onlar için çok önemliydi. Yapımcılar bunu aslında şaşkınlıkla karşıladılar. O yüzden de isimleri mesela ilk sinema tarihinin ilk yıldızlarından bir tanesi Florence Lawrence. Ama Florence Lawrence'ı herkes Biograph Girl olarak tanıyor. Yani biograf şirketin adı. Fakat açıkladılar Florence Lawrence dediler. Ve onu ilk yıldız olarak kabul edilir. Ama asıl ünlü yıldızlar tabi bu güne kalan Onlar Mary Pickford, Douglas Fairbanks ve Rudolph Valentino olarak sayabiliriz. Mary Pickford masum genç kızları oynadı. Çok sevildi. Sevilmesinin nedeni aslında Amerika'nın o dönemde biraz da pürüten muhafazakar bir toplum olmasıydı kuşkusuz. Zorluklarla karşılaşsa da sonunda bir şekilde mutlu oluyordu. Her sorunu çözüyordu. O yüzden seyirci Mary Pickford'u çok sevdi ve ilk önemli yıldızlardan birisidir. Douglas Fairbanks ise sorunları çözen, dürüst, güvenilir, iyi adamdı. Aslında bütün ondan sonraki sinema tarihi bugün bile Mary Pickford'ın, Douglas Fairbanks'ın izlerini görmek mümkün. Rudolph Valentino ise daha ilginç. Rudolph Valentino aslında ilk ezber bozan star diyebiliriz ona. Latin kökenli bir oyuncu. Ve onu özellikle kadınlar çok sevdiler. Çünkü Douglas Fairbanks dahi diğer erkek yıldızlara benzemiyordu. Çok tutkuluydu. Zayıflıkları vardı ve başka türlü yaklaşıyordu. O yüzden Rudolph Valentino bir anda o kuralları bozdu ve çok büyük bir yıldız haline geldi. Şimdi bu dönemde Rudolph Valentino dahil yapımcılar artık yıldızlara yatırım yapmaya başladılar. Ve seyircilerle oyuncular arasındaki bu ilişki görünce sinemanın starla olan bağını anladıktan sonra hep starlar yaratmaya çalıştılar. Rudolph Valentino da bunlardan bir tanesiydi aslında. Mary Pickford, Douglas Fairbanks de öyle. Ve Rudolph Valentino Asta'ya da film çektikten sonra çok genç bir yaşta, 31 yaşında hayatını kaybetti ve sinema tarihinin ilk büyük efsanelerinden birisi oldu.

“Slapstik” Janrının İnkişafı

https://video.neoskola.net/1746586756957.srt

The Development of the “Slapstick” Genre

https://video.neoskola.net/1746586756266.srt

“Slapstick” Türünün Gelişmesi

https://video.neoskola.net/subtitles/Gcn2h4QW9wEqG9Cxn-tr-1741109872538.srt

Griffith'in bir ulusunun doğuşundan sonra... ...hikaye anlatan yönetmenler... ...edebiyattaki, tiyatrodaki türleri sinemaya da aktardılar. Zaten edebiyatta ve tiyatroda türler vardı. Ama sinemaya özel türler vardı kuşkusuz. Çünkü örneğin korku sinemada çok daha etkili olabiliyordu. O yüzden 1920'li yıllarda ilk korku filmleri çekilmeye başlandı. Aslında ilk korku Mellie çekmişti ama... ...yine de daha hikaye anlatan ilk filmler, Notre Dame'ın ''Kamburu'' operadaki ''Hayalet'' ilk korku filmler olarak... ...1920'li yıllarda gördük. Griffith'ten sonra gelen önemli bir yönetmen Thomas Ince... ...mesela ''Civilization'' ile ilk savaş filmini çektiğini söyleyebiliriz, savaş türünü geliştirdiğini söyleyebiliriz. ''The Gunfighter'' ile western türünü geliştirdiğini söyleyebiliriz. Bütün türler gelişiyor. Ama dediğim gibi bunlar aslında daha ilk baştan Mellie'nin de kurduğu ve... ...tüm dünyada bütün sinemacıların... ...yavaş yavaş keşfettiği türler bunlar. Çünkü edebiyatta ve tiyatrodaki karşılıklarının sinemaya aktarıyorlar. Sinemada... ...potansiyeli... ...en yüksek olan tür slapstick. Slapstick komedi, harekete dayalı komedi. İşte insanların birbirinin suratına paslattığı, kaçtığı, sürekli kovalamacının gerçekleştiği... ...dünyada daha çok bu filmler seyrediliyor. Amerika... ...göçmenlerin, çalışan sınıfın ağırlıklı olduğu bir ülke. Ve insanlar için sinema o insanları, çalışan sınıfı, işçi sınıfını birleştiren bir eğlence ve çok sevdikleri bir eğlence. Vaudeville'den, tiyatrodan, daha başka bütün eğlencelerden daha çok seviyorlar. Ve en çok da slapstick'i seviyorlar. Slapstick'in babası kim? Mack Sennett. Mack Sennett, David Ford Griffith'in yardımcısı. Ve filmlerde komedinin potansiyelini görünce, Keystone Films şirketini kuruyor. Ve bir sürü kısa komedi filmi çekiyor. Ve Charlie Chaplin'i de o işe alıyor. Charlie Chaplin, oyuncu bir aileden geliyor. Aslında çok parasız bir oyuncu. İlk filmlerinde de, şarlotipini, bugünkü tanıdığımız şarlotipin de değil aslında. Ama 1914'de, bir kısa film öncesinde, o ilk şarlotipine bürünüyor. Kuliste bulduğu kıyafetleri giyiyor ve şarlo oluyor. O kadar başarılı oluyor ki, birçok filmde oynuyor, Keystone'da. Fakat sonra kendi şirketini kuruyor. Bizim için aslında önemli olan filmler de, Charlie Chaplin ve şarlo ile ilgili filmler de, kendi şirketini kurduktan sonraki filmler. Charlie Chaplin, slapstick'e duygusal derinliği getiriyor. Toplumsal eleştiriyi getiriyor. Bunlar çok önemli. Çünkü slapstick, sadece fiziksel komedi olarak ele alınırken, Charlie Chaplin ile birden başka bir boyuta geçiyoruz. Ve o aynı zamanda, çalışan sınıfın ve Amerika'daki onların karşılaştığı, yüzleştiği problemleri de, sinemaya bahsetmeye başlıyor. Bu da çok önemli bir adım. Örneğin, böyle kendisinden çok ileri polisler vardır. Hep onlardan kaçar gider. Daha sonra, onu küçümseyen zenginler vardır. Şarlo, her şeyin yolunu bulur. Ezilmez. Gariban gibi gözüküyor önce, ama bir şekilde çözümünü bulur. Ve her şeyi çözer. Daha sonra zaten, slapstick'ten sonra da, Şarlo uzun filmlere geçti. Çok önemli filmler çekti. Mesela, Steel Eyes, Şehir Işıkları. Çok güzel bir melodramdır. Daha sonra, 1940'ta, Büyük Diktatör. Savaş karşıtı, faşizm karşıtı, çok iyi bir filmdir. Gerçek bir başyapıttır. Ve Charlie Chaplin, yönetmen olarak da, Amerikan sinemasının kurucu yönetmenlerinden, yol gösteren yönetmenlerinden birisi olmayı başardı. Slapstick'i aşarak, daha uksu da, büyük bir yönetmen, büyük bir sinemacı oldu. Aynı dönemde, Buster Keaton'da vardı. Buster Keaton, çok farklı bir ekordu. Buster Keaton'un, o dönemlerde tarzı, Chaplin'den ve diğer bütün komedyenlerden daha farklıydı. Onu gördüğümüz andan itibaren, çevresindeki nesnelerle, insanlarla, dünyayla uyumsuzluğunu görüyorduk. Yüzü, stone-faced diyorlardı. Taş yüzlü, yani ifadesiz bir yüz sanki. Ama o yüz, o ifadesiz yüz, aslında çok derin duyguları anlatabiliyordu. Hatta o yıllarda, Avrupalı entelektüeller, Buster Keaton'u Charlie Chaplin'den daha çok seviyorlardı. Buster Keaton'un baş yapıtı, General'dir. İç Savaşı sırasında geçer, Buster Keaton da orada, General lokomotifinin, onun baş makinesidir. Ve, o lokomotifle olan uyumsuzluğunu çok iyi anlatır. Zaten o genelde uyumsuzluğu, yabancılaşmayı anlatan bir karakterdir. Ve, Slap City'in en önemli oyuncularından bir tanesidir. Yani, bir yerde Charlie Chaplin vardır, onun tarzı vardır. Öteki tarafta ise Buster Keaton vardır. Slap City'in iki büyük yıldızıdır onlar. Altyazı M.K.

Səsli və Rəngli Filmlərin Doğuluşu

https://video.neoskola.net/1746586569772.srt

The Emergence of Sound and Color Films

https://video.neoskola.net/1746586569271.srt

Aslında en başından beri müzik hep vardı.

Sinemacılar müzikle görüntüleri birlikte düşünüyorlardı, eşliyorlardı.

Bazı salonlarda piyanistler vardı, orkestralar vardı.

Ama gerçek anlamda filmler sessizdi. Filmden ses gelmiyordu, diyaloglar yoktu. Sadece müzik vardı.

Warner Bros. bu konuda ilk önemli çabasını 1926'da yaptı ve Don Juan filminin New York Galas'ında

sesli bir film gösterimi gerçekleştirdi.

İkinci adım, yani bir yıl sonra çektikleri,

sesin gelişine aslında karşıydılar. Sesin,

sinemanın doğasını bozacağını düşünüyorlardı.

Hatta büyük yönetmenler vardı bunların içlerinde.

seyirci her zamanki gibi son kararı verdi.

Warner Bros'un o filmi ve ondan sonra sesli çekilen filmler o kadar çok iş yapmaya başladı ki

stüdyolar bütün yatırımlarını sesli filmlere yapmaya başladılar.

zorunlu bir değişim geçirmeye başladı.

ona göre stüdyolar kurmaya başladılar

ve yeni yatırımlar yapmaya başladılar.

Üstelik zor bir dönemdi çünkü ilk film işte 1927'de çekiliyor

Yani hem bir taraftan karlar azalıyor hem de siz bir taraftan yatırım yapıyorsunuz.

bütün sistem buna uyum sağlamaya çalıştı ve

sürekli çıkardığı motor sesini engellemek için

kamerayı sessiz kılmak için özel ekipmanlar yaptılar.

Daha sabit kameralar kullanılmaya başlandı.

Eskiden 2-3 oyuncuyu ayrı yerlerde çekip planlamak, kurgulamak mümkündü.

Yani yönetmenlerin işi zorlaşmaya başladı.

Oyuncuların işi de zorlaşmaya başladı.

oyuncular sinemadan ayrılmak zorunda kaldılar.

Sinemayı terk ettiler ve tiyatrocular dönemi başladı.

Yani sinema sanatı sesin gelmesiyle birlikte aslında bir anlamda

bir travma geçirdi ve bu uyum süreci de yıllar sürdü aslında.

Aynı yıllarda ilk renkli denemelerin de yapıldığı söylenebilir.

renk dediğim gibi ilk mail'e denemişti.

Daha sonra 30'ların başlarında da üç bantlı Teknikolor sistemini kullanmaya başladılar Hollywood'ta ama

o Teknikolor sisteminin mükemmelleşmesi daha yıllar olacaktı.

Sesli ve Renkli Filmlerin Doğuşu

https://video.neoskola.net/subtitles/AvznDgRRjFMMDBqYr-tr-1741109890173.srt

Aslında en başından beri müzik hep vardı. Sinemacılar müzikle görüntüleri birlikte düşünüyorlardı, eşliyorlardı. Bazı salonlarda piyanistler vardı, orkestralar vardı. Ama gerçek anlamda filmler sessizdi. Filmden ses gelmiyordu, diyaloglar yoktu. Sadece müzik vardı. Warner Bros. bu konuda ilk önemli çabasını 1926'da yaptı ve Don Juan filminin New York Galas'ında Vitaphone yöntemiyle sesli bir film gösterimi gerçekleştirdi. Orada da yine diyalog yoktu. Sadece müzik vardı. İkinci adım, yani bir yıl sonra çektikleri, 1927'de çektikleri Jazz Singer, jazz şarkıcısı filmi ilk sessiz film olarak kabul edilir. Çünkü orada diyalog vardı. Aynı zamanda müzikli bir filmdi, müzikaldi. Başrolde de alcağızın oynuyordu. Ve film çok büyük ilgi çekti. Şimdi o dönemde bütün usta yönetmenler, sinemacılar, özellikle de yönetmenler sesin gelişine aslında karşıydılar. Sesin, sinemanın doğasını bozacağını düşünüyorlardı. Hatta büyük yönetmenler vardı bunların içlerinde. Ama seyirci her zamanki gibi son kararı verdi. Seyirci sesi çok sevmişti. Sessiz film istiyordu. Warner Bros'un o filmi ve ondan sonra sessiz çekilen filmler o kadar çok iş yapmaya başladı ki stüdyolar bütün yatırımlarını sessiz filmler yapmaya başladılar. Ve endüstri zorunlu bir değişim geçirmeye başladı. Çünkü seyirci böyle istiyordu. Endüstri bunu istemiyordu. Yapımcılar seyircilerin istediklerini yapıp ona göre stüdyolar kurmaya başladılar ve yeni yatırımlar yapmaya başladılar. Üstelik zor bir dönemdi çünkü ilk film işte 1927'de çekiliyor ve 1929'da o büyük ekonomik bulanım patlıyor. Yani hem bir taraftan karlar azalıyor hem de siz bir taraftan yatırım yapıyorsunuz. Ama sinemanın geleceğinin de sessiz olduğunu biliyordu yapımcılar. Ve çaresiz bütün sistem buna uyum sağlamaya çalıştı ve aslında sinema dili de biraz değişti. Çünkü o kameranın sürekli çıkardığı motor sesini engellemek için kamerayı sessiz kılmak için özel ekipmanlar yaptılar. Bu ekipmanlar çok ağırdı. Ve eskiden hareket eden kameraların hareketleri biraz daha yavaşladı. Daha sabit kameralar kullanılmaya başlandı. Eskiden 2-3 oyuncuyu ayrı yerlerde çekip planlamak, kurgulamak mümkündü. Fakat bu sefer oyuncular genelde hepsini aynı yerde toplayıp çekmeye başladılar. Yani yönetmenlerin işi zorlaşmaya başladı. Oyuncuların işi de zorlaşmaya başladı. Aslında en çok da oyuncular zorlandı. Sesi iyi olmayan, tiyatrodan gelmeyen ve diyalogları iyi seslendiremeyen, iyi vurgu yapamayan oyuncular sinemadan ayrılmak zorunda kaldılar. Sinemayı terk ettiler ve tiyatrocular dönemi başladı. Birçok tiyatrodan yeni oyuncu geldi. Yıldızlar değişmeye başladı. Yani sinema sanatı sesin gelmesiyle birlikte aslında bir anlamda bir travma geçirdi ve bu uyum süreci de yıllar sürdü aslında. Aynı yıllarda ilk renkli denemelerin de yapıldığı söylenebilir. Cecil Demir'in On Emir filminde iki bantlı Teknikolor'u kullandığında 1920'li yıllardaydık. Aslında renk dediğim gibi ilk meyle denemişti. Daha sonra 30'ların başlarında da üç bantlı Teknikolor sistemini kullanmaya başladılar Hollywood'ta ama çok pahalıydı. Ve açıkça söylemek gerekirse çok doğal sonuçlar vermiyorlardı. Yani o Teknikolor sisteminin mükemmelleşmesi daha yıllar olacaktı. Siyah-beyaz filmden sinemacılar yıllarca vazgeçmediler ama renkli film çoğu kişinin tahmininin aksine aslında çok erken bulunmuştur. Yani 30'ların başlarında falan ilk renkli denemeler yapılmıştı. Ama asıl önemi olan sessiz sinemanın hakimiyeti başlamıştı.

1930-cu illərdə Film Janrları və Ulduzlar

https://video.neoskola.net/1746587226997.srt

Film Genres and Stars in the 1930s

https://video.neoskola.net/1746587226525.srt

Sesin gelişiyle birlikte müzikal kaçınılmaz bir şekilde öne çıktı.

İşte ilk ses film 1927'de ve ilk gerçek müzikal de 1929'da The Broadway Melody olarak kabul edilir.

Bozby Berklee bizim bugün bildiğimiz müzikalin o müzikal türünün ilk formunu oluşturmuştu.

O gösteriş, lisaneler, şarkı söyleme, koreografi, farklı kamera açıları bunlar böyle ilk bu 42nd Street'te denenmiştir.

Ve daha sonra da giderek geliştirilmiştir.

Seyirci de müzikali çok sevdi çünkü aynı zamanda biçimci de bir türdür aslında.

Çünkü orada sadece müzik ve sinemanın görsel özellikleri buluşuyor ve seyirciye keyif veriyor.

O yüzden biçimin de, tekniğin de, anlatım tekniğin de geliştiği bir türdü ve ondan sonra zaten müzikalin gelişimi aşağı yukarı hiç durmadı.

1930 yıllarda gelişen bir başka tür ise gangster filmleri.

Little Scissor, o ilk gangster filmi olarak kabul edilebilir.

O da o dönemde çok ilgi, James Cagney başrol dönemişti ve çok beğenilmişti.

Ekonomik bunalım dönemiyle birlikte Amerika'da gangsterlerde artık hayatın içerisindeki figürler haline gelmeye başlamıştı.

Bir anlamda hayatın sinemaya yansımasıydı.

1930'lu yıllar, Hollywood için başka türlerinde yerine oturduğu, yerleştiği bir dönem aslında.

King Kong'da stop motion özel efekt kullanılıyor.

İlk canavar filmi çekiliyor ve bu seyirciden çok iyi tepkiler oluyor.

Böylece özel efektli filmler çağının da aslında 1933'te King Kong ile başladığını söyleyebiliriz.

Bugünün sinemasını düşündüğünüzde canavar filmleri, özel efektli filmler,

bugünün sinemasının can damarlarından bir tanesi.

1930’lu Yıllarda Film Türleri ve Yıldızlar

https://video.neoskola.net/subtitles/WF3eJKhd5SGYw4cQu-tr-1741109910330.srt

Sesin gelişiyle birlikte müzikal kaçınılmaz bir şekilde öne çıktı. İşte ilk ses film 1927'de ve ilk gerçek müzikal de 1929'da The Broadway Melody olarak kabul edilir. 1933'te ise 42nd Street. Bozby Berklee bizim bugün bildiğimiz müzikalin o müzikal türünün ilk formunu oluşturmuştu. O gösteriş, lisaneler, şarkı söyleme, koreografi, farklı kamera açıları bunlar böyle ilk bu 42nd Street'te denenmiştir. Ve daha sonra da giderek geliştirilmiştir. Seyirci de müzikali çok sevdi çünkü aynı zamanda biçimci de bir türdür aslında. Çünkü orada sadece müzik ve sinemanın görsel özellikleri buluşuyor ve seyirciye keyif veriyor. O yüzden biçimin de, tekniğin de, anlatım tekniğin de geliştiği bir türdü ve ondan sonra zaten müzikalin gelişimi aşağı yukarı hiç durmadı. 1930 yıllarda gelişen bir başka tür ise gangster filmleri. Little Scissor, o ilk gangster filmi olarak kabul edilebilir. Halk düşmanı. O da o dönemde çok ilgi, James Cagney başrol dönemişti ve çok beğenilmişti. Ekonomik bunalım dönemiyle birlikte Amerika'da gangsterlerde artık hayatın içerisindeki figürler haline gelmeye başlamıştı. Bir anlamda hayatın sinemaya yansımasıydı. 1930'lu yıllar, Hollywood için başka türlerinde yerine oturduğu, yerleştiği bir dönem aslında. Mesela 1933'te King Kong çekiliyor. King Kong'da stop motion özel efekt kullanılıyor. İlk canavar filmi çekiliyor ve bu seyirciden çok iyi tepkiler oluyor. Böylece özel efektli filmler çağının da aslında 1933'te King Kong ile başladığını söyleyebiliriz. Bugünün sinemasını düşündüğünüzde canavar filmleri, özel efektli filmler, bugünün sinemasının can damarlarından bir tanesi. Aslında 1930'lu yıllarda başladı. Yine bugünün sinemasının damgasını vuran animasyonlar da yine 1930'lu yıllarda başladı. Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler animasyondu ve aynı zamanda müzikaldi. O da seyirciden bir ilgi gördü ve bu filmden sonra Hollywood'da birçok büyük stüdyo animasyona büyük yatırımlar yapmaya başladı. Şu ana kadar sansürden hiç söz etmedim. Ama ilk baştan beri sinema toplumun pürüten kesimleri tarafından büyük tepki görüyordu. Protesto gösterileri düzenleniyordu bazı sinemaların önünde ve burada toplumun bu muhafazakar kurumlarıyla sinemacılar arasında sürekli bir çekişme vardı. O yüzden 1920'li yılların sonlarına doğru sinemacılar ''Bizi başkaları denetleyeceğine biz kendimizi denetleyelim.'' dediler ve bir Hays ve yapımcılık yasası çıkarttılar. Fakat bunun tam olarak uygulanması 1934'lerde başladı. Ve yapımcılık yasasına göre filmlerde cinselliğin her türlü ima edilmesi bile yasaktı. İşte bu yasanın uygulanmasıyla birlikte sinemada yeni bir türlü ortaya çıktı. O yıllarda buna ''Screwball Comedy'' dendi. Hatta Türkçe çevresi böyle yıllardır tam doğru olarak yapılamamıştır Screwball Comedy'nin. Çılgın komedi denebilir. Aslında şöyle bir ipucu vereyim. Screwball Comedy romantik komedinin öncüsüdür. 1934'te Frank Capra ''It Happened One Night'' diye bir film çekti. Ve bu film Screwball Comedy'nin doğuşu olarak kabul edildi. 1934 ile 1942 arasında Amerikan sineması birçok Screwball Comedy üretti. Bu filmlerin özelliği neydi? Yapımcılık yasasındaki sansür nedeniyle kadın erkek ilişkileri arasında en ufak bir erotizm, cinsellik iması olmayınca ne oldu? Kadın erkek ilişkileri daha çok söze, diyaloğa döküldü. Burada birbirleriyle hiç anlaşamayan bir kadınla erkek mecbur bir birliktelik yaşarlar. Bir yolda veya başka bir yerde mecbur birlikte olmaları gerekir. Birbirlerini ilk önce hiç sevmezler. Macera içerisinde ve olaylar içerisinde yavaş yavaş birbirleriyle bir duygusal yakınlaşma yaşamaya başlarlar. Ve baştan çıktaki o karşıtlık ve zıtlık finalde büyük bir aşka dönüşür. Seyirci bu filmleri çok sevdi. Yani bizim de bugün bildiğimiz romantik komedinin öncüsüydü. Ve bu filmler savaş öncesinin gergin ortamında Amerika'ya ve tüm dünyaya gerçekten çok iyi geldi. 1942'ye kadar ki savaşın da başladığı dönemlerde Amerikalılar bu filmlerle güldü, eğlendi ve duygulandı. Ama o dönemin asıl hiti, büyük hiti Rüzgar Gibi Geçti'ydi. 1939'da çekildi. Yönetmen Victor Fleming'di. Önemli edebiyat uyarlamalarını sinemaya uyarlardı. Yani belirli türler vardı. Mesela korku o gelişmini sürdürüyordu. 1930'lı yıllarda The Mummy filmi çekildi, Dracula çekildi, devam ediyordu. Bir de prestij filmi dedikleri dram filmleri vardı. İşte Rüzgar Gibi Geçti bunlardan birisiydi. Bir melodramdı ve o dönemin en çok iş yapan filmlerinden birisiydi. Kuşkusuz yıldız sistemi, star sistemine devam ediyordu. Fakat farklı, alternatif yıldızlar da olabiliyordu. Bunlardan bir tanesi Marlene Dietrich'ti. Marlene Dietrich klasik güzellik anlayışına pek uymuyordu. Daha farklı bir rimajı vardı. Daha soğuk karakterleri oynuyordu. Daha anti kahramanları oynuyordu. Yavaş yavaş aslında Rudolph Valentino'da olduğu gibi yapımcılar şunu fark etmişlerdi. Bazı klasik yıldızlar vardı, bir de ezber bozan oyuncular vardı. İşte Marlene Dietrich bunlardan bir tanesiydi. Aslında Bette Davis de bunlardan bir tanesiydi. Bette Davis de önce güzelliğiyle ve cinselliğiyle seyirciye hemen çarpmıyordu. Ama oyuncuydu ve o kırılgan görüntünün altında çok narin, duyarlı bir ruh barındırıyordu. Aynı Bette Davis yaş ilerledikçe çok daha başka rollere kaydı. Yani Marlene Dietrich ve Bette Davis aslında oyunculuğun da yıldızlıkta önemli olduğu bir dönemi işaret ediyordu. Çünkü oyuncu kalitesi de yavaş yavaş yükseliyordu. Altyazı M.K.