Tarih Eğitimleri

Tarih

https://video.neoskola.net/1738409116574.srt

İdeoloji, içinde çeşitli fikirleri, çeşitli değerleri, imgeleri, değer yargılarını barındıran bir kümedir.
İdeoloji, bir referans noktası olarak bize varoluşumuza ilişkin ontolojik; bilgimize ilişkin, epistemolojik; gördüğümüz, bildiğimiz bir şeyin iyi veya kötü, değerli veya değersiz olduğuna ilişkin, aksiyolojik; güzel veya çirkin olduğuna ilişkin, estetik; arzu edilir veya arzu edilmez olduğuna ilişkin bir mimetik kriter, bir referans sunar.
İnsan ideoloji olmadan hayatını sürdüremez, hayatının anlamını veremez, hayatının başkalarıyla olan ilişkisini anlamlandıramaz.

https://video.neoskola.net/1738409116304.srt

Bazı Hollywood filmlerinde şöyle bir sahne vardır, bir göktaşı dünyaya doğru yaklaşmaktadır.

Herkes telaşlanır, astronomlar, astrofizikçiler, bilim insanları herkes bu göktaşının dünyaya ne zaman çarpacağını,

büyüklüğünü, yörüngesini, dünyaya çarptığında yaratacağı olası etkileri hesaplamaya başlarlar.

Siyasetçiler bu olaydan insanlığı haberdar edip etmemeyi tartışırlar.

Göktaşı büyük bir tehlikedir dünya için, dünyaya çarpması ve elimizdeki bilimsel araçlarla bu göktaşının ne kadar uzakta olduğunu,

dünyaya ne zaman çarpacağını, büyüklüğünü, hatta iç kompozisyonunu anlayabiliriz.

Ya da büyük ölçüde anlayabiliriz ve bize vereceği zararı iyi kötü hesaplayabiliriz.

Bu bilimsel açıdan, doğa bilimleri açısından, fizik açısından, kimya açısından önümüze ciddi bir sorun koyar

ve bize bu doğa bilimlerinin, matematiğin, fiziğin, astronominin, astrofiziğin verdiği araçlarla da bu sorunu tanımlamayı,

bize vereceği zararı veya başka bir durumda vereceği faydayı hesaplamayı becerebiliriz.

Şimdi şöyle bir durum getirelim aklımıza, bize yaklaşan cismin bir göktaşı olmadığını ve bir uzay gemisi olduğunu düşünelim.

Şimdi burada bambaşka bir durumla karşı karşıyayız.

Bunun içerisinde artık neler olduğunu, ne tür canlılar olduğunu, bunların niyetlerinin ne olduğunu,

dünyaya neden geldiklerini, nereden geldiklerini bilmemiz artık fazla mümkün değildir.

İçinde kim var, bizim için ne gibi niyetler besliyor, niye geliyor buraya, düşman mı, dost mu, sadece bir kâşif mi, yoksa asker mi?

Bütün bunları bilmemiz lazım ve bunları bilmek elimizdeki doğa bilimlerinin, matematiğin, fiziğin, kimyanın bize sunduğu teorilerle, kavramlarla mümkün değil.

Sosyal bilim dediğimiz bilimsel uğraşı işte bu tür uzay gemileriyle uğraşır.

Bizim hayatta üstümüze hep küçüklü büyüklü uzay gemileri gelir.

Bu küçük uzay gemilerinin içinde niyetini bilmediğimiz veya kestiremediğimiz veya tam bilmediğimiz canlılar vardır.

Ve biz sürekli olarak hayatın içerisinde bunlar kimdir, niye benim tarafıma doğru geliyorlar,

benimle ne yapmak istiyorlar, dostlar mı, düşmanlar mı, ben bundan faydamı sağlayabilirim, yoksa bana zarar mı verebilir?

Bunu sürekli hesaplamakla uğraşırız ve bu da çok çok zor bir iştir.

İnsan dediğimiz varlık bir yandan maddi faaliyetler içerisinde bulunur, hayatta kalmak için çalışır,

ev işleri yapar, yemek yer, sağlığına, sağlığıyla ilgili kontrolleri yaptırır, ilaçlarını alır,

bir yerden bir yere gider, bir maddi faaliyet içindedir hayatını sürdürebilmek için.

Bir yandan da bu maddi faaliyete bitişik olarak, sürekli olarak bu karşıdan gelen kim,

ben ona göre kimim, ben hayatta neredeyim, bu benim için iyi mi, güzel mi, çirkin mi, doğru mu, yanlış mı?

Şu anda ne yapmalıyım, yarın ne yapacağım, bana ne olacak ve hatta tabii nihayet olarak ne zaman öleceğim,

ölümden sonra da ne olacak, hayatın anlamı ne gibi soruları mütemadiyen kendisine sorar.

Hayat dediğimiz süreç, bu maddi süreçlerle, hayatta kalmak için yaptığımız faaliyetlerle

bu sorduğumuz anlama ilişkin, manaya ilişkin soruların iç içe geçtiği, birbirinden ayrılamaz bir biçimde iç içe geçtiği bir,

ne diyelim buna, bir yaşam dünyasıdır.

Ve herkesin, her bireyin bu dünyada bir yaşam dünyası vardır ve her an üstümüze küçüklü büyüklü uzay gemileri gelir.

Ve biz bu küçük uzay gemilerinin, yani insanların, diğer insanların, diğer varlıkların kim oldukları hakkında,

niyetleri hakkında, bize ne yapmak istedikleri hakkında akıl yürütür dururuz.

Bizim bugünkü derste işleyeceğimiz, ideoloji dediğimiz konu, işte tam da bize hayata dair yaşam dünyamızın içinden

sorduğumuz bu tür soruları ve bunlara verdiğimiz yanıtları oluşturabilmek için aldığımız bir referans noktasıdır.

Yani ideoloji, içinde çeşitli fikirleri, değerleri, imgeleri, değer yargılarını barındıran bir kümedir.

Ve biz bu kümeyi referans alarak, uzay gemisinde kim var, bize ne yapabilir, biz ona ne yapabiliriz, onunla nasıl bir ilişki kurabiliriz,

diğer insanlara göre ben neredeyim, bu dünyanın anlamı ne, biz kimiz, türü sorulara cevaplar ararız.

Hatta bu soruları da üretiriz bu referans noktasına bakarak.

Yani ideoloji, diğer felsefi tanımlarını birazcık bir kenara bırakacak olursak, bir çalışma tanımı yapacak olursak,

daha pratik bir pragmatik bir tanımı yapacak olursak, yaşam dünyamızı diğer yaşam dünyaları içerisine konumlandırabilmek için

İşte ideoloji bu referans noktasıdır bizim için.

Bu derste bu referans noktası üzerinde duracağız ve bunun nasıl oluştuğu, bunların kaç tane olduğu gibi konuları irdeleyeceğiz.

Referans noktası derken biraz hani pedantik olmak bedelini göze alarak şunu söyleyeyim,

ideoloji bize aslında beş konuda referans olur.

Bunlardan bir tanesi filozofların ontolojik dediği referanstır.

Varoluşsal, varoluşa ilişkin sorular sordurur bize ve cevaplar verdirir.

Toplumsal hayatın, dünyanın, insanlığın ve onun içinde de bizim kendimizin, bireyimizin.

Ben bu dünyadaki varlığım, varoluşum üzerine bir takım sorular sorarım.

Hangi dini gruptanım? Hangi millettenim? Hangi etnik gruptanım? Toplumsal cinsiyetim ne?

Bunun bana yüklediği roller ne? Ne yapmalıyım şu anda?

Bu tür varoluşuma ilişkin sorular sordurur ve bu sorulara bazı cevaplar vermemi sağlar.

Kimliğimle ilgili sorular, mesela ben kimim?

Bu varoluşsal bir sorudur sosyal açıdan, siyasal açıdan.

İlk işlevi yani ideolojinin bir referans noktası olarak ontolojik bir işlevidir, varoluşsal bir işlevidir.

İkinci işlevi ise yine felsefecilerin adına epistemolojik işlev dediği işlevi.

Bununla neyi kastediyorum? Epistemoloji felsefede bize söylediğimiz bir sözün, içimizde tuttuğumuz bir inancın doğru olup olmadığını söyler.

Bunun doğru olduğunu neye göre saptayacağımızı söyler.

Yani bize bir doğruluk ölçütü, doğruluk kriteri verir.

Şimdi biz bir şey duyduk ya da bir inancımız var, bu doğru mudur?

Neye göre doğrudur, doğruysa da nasıl ölçeceğiz?

İdeolojimiz bize işte tam da bu inançlarımızın, bu bize söylenen sözlerin doğru olup olmadığının veya doğrulamak için bunu hangi ölçütlere başvurmamız gerektiğini söyler.

Mesela bunlar tabi bilimsel ölçütler değildir.

Mesela ideoloji bize der ki, kutsal kitapta yazıyorsa doğrudur.

Veya der ki bir standart kitap vardır, o kitapta yazıyorsa doğrudur.

Ya da bu gazeteye güvenilir bir gazetedir, o gazetede yazıyorsa doğrudur.

Veya bir hepimizin takdir ettiği bir fikir liderimiz vardır, o söylüyorsa doğrudur.

Partimizin lideri söylüyorsa doğrudur gibi bize kafamızdaki bir inancın, bir sözün hangi şartlarda doğru olduğunu, hangi ölçütlere göre doğru olduğunu ideolojimiz söyler.

Bu da ideolojinin bize sunduğu bilgiye ilişkin kriter, epistemolojik kriter, ontolojik kriterin yanı sıra.

Üçüncü bize sunduğu referans noktası ideolojinin, felsefecilerin aksiyolojik dediği kriterdir.

Olan bir şey, bir şey oldu biz de bakıyoruz uzaktan bunun bu olan biteni.

Tabi aklınıza ilk gelen şu oluyor, bu iyi midir, kötü müdür?

Benim için faydalı mıdır, zararlı mıdır?

İdeoloji bize olan biten olguların, krizlerin, efendim birisi bir şey demiştir, bir olay olmuştur, bir yerde bir hadise çıkmıştır,

bunların benim için ve benim gibi insanlar için iyi mi kötü mü olduğuna veya benim yaptığım bir şeyin iyi mi kötü mü olduğuna karar vermemi sağlayan bir referans noktası sunar.

Buna da genel anlamıyla ideolojinin aksiyolojik olarak gördüğü bir işlev diyebiliriz.

Dördüncü işlevi ideolojinin estetik bir işlevidir.

Duyduğumuz bir sözün, gördüğümüz bir insanın, karşılaştığımız bir nesnenin estetik açıdan yani güzellik ve çirkinlik açısından değerlendirilmesi

veya iticilik ve çekicilik açısından değerlendirilmesi veya hep insanlığı çok etkileyen bir kavram,

mesela ben bundan irkildim, iğrendim deriz mesela, ideoloji onu da bize sunabilir.

Yani bu irkiltici, iğrendirici bir şeydir, bu da çekici bir şeydir, üstüne gitmemiz gerekir.

Estetik bir referans noktası da oluşturur bize ideoloji ve son olarak bu biraz yeni çıkmış bir işlev bana kalırsa,

özellikle sosyal medyayla birlikte, ideoloji bize bir mimetik referans sunar.

Bununla da şunu kastediyorum, yani taklit edilebilenler, taklit edilemeyenler.

Çok ideoloji bize taklit edilmesi gereken arzu nesnelerini bir türlü sunar.

Yani çok istediğimiz, çok arzuladığımız, onlar gibi olmak istediğimiz hayat tarzlarını insanları gösterir.

Bir de olmak istemediğimiz, asla yanına yaklaşmak istemediğimiz insanları, yaşam tarzlarını gösterir.

Özellikle sosyal medya bu açıdan son derece ideolojik bir işlev görür ve bir referans noktası oluşturur.

Çünkü sosyal medyada eskiden yanına bile yaklaşamayacağımız ve taklit nesnesi olarak, arzu nesnesi olarak

İdeolojinin Tanımı ve İşlevleri

https://video.neoskola.net/1738409116023.srt

Bazı Hollywood filmlerinde şöyle bir sahne vardır, bir göktaşı Dünya'ya doğru yaklaşmaktadır. Herkes telaşlanır, astronomlar, astrofizikçiler, bilim insanları herkes bu göktaşının Dünya'ya ne zaman çarpacağını, büyüklüğünü, yörüngesini, Dünya'ya çarptığında yaratacağı olası etkileri hesaplamaya başlarlar. Siyasetçiler bu olaydan insanlığı haberdar edip etmemeyi tartışırlar. Göktaşı büyük bir tehlikedir Dünya için, Dünya'ya çarpması ve elimizdeki bilimsel araçlarla bu göktaşının ne kadar uzakta olduğunu, Dünya'ya ne zaman çarpacağını, büyüklüğünü, hatta iç kompozisyonunu anlayabiliriz. Ya da büyük ölçüde anlayabiliriz ve bize vereceği zararı iyi kötü hesaplayabiliriz. Bu bilimsel açıdan, doğa bilimleri açısından, fizik açısından, kimya açısından önümüze ciddi bir sorun koyar ve bize bu doğa bilimlerinin, matematiğin, fiziğin, astronominin, astrofiziğin verdiği araçlarla da bu sorunu tanımlamayı, bize vereceği zararı veya başka bir durumda vereceği faydayı hesaplamayı becerebiliriz. Şimdi şöyle bir durum getirelim aklımıza, bize yaklaşan cismin bir göktaşı olmadığını ve bir uzay gemisi olduğunu düşünelim. Şimdi burada bambaşka bir durumla karşı karşıyayız. Bunun içerisinde artık neler olduğunu, ne tür canlılar olduğunu, bunların niyetlerinin ne olduğunu, dünyaya neden geldiklerini, nereden geldiklerini bilmemiz artık fazla mümkün değildir. İçinde kim var, bizim için ne gibi niyetler besliyor, niye geliyor buraya, düşman mı, dost mu, sadece bir kâşif mi, yoksa asker mi? Bütün bunları bilmemiz lazım. Ve bunları bilmek elimizdeki doğa bilimlerinin, matematiğin, fiziğin, kimyanın bize sunduğu teorilerle, kavramlarla mümkün değil. Sosyal bilim dediğimiz bilimsel uğraşı işte bu tür uzay gemileriyle uğraşır. Bizim hayatta üstümüze hep küçüklü büyüklü uzay gemileri gelir. Bu küçük uzay gemilerinin içinde niyetini bilmediğimiz veya kestiremediğimiz veya tam bilmediğimiz canlılar vardır. Ve biz sürekli olarak hayatın içerisinde bunlar kimdir, niye benim tarafıma doğru geliyorlar, benimle ne yapmak istiyorlar, dostlar mı, düşmanlar mı, ben bundan faydamı sağlayabilirim, yoksa bana zarar mı verebilir? Bunu sürekli hesaplamakla uğraşırız. Ve bu da çok çok zor bir iştir. İnsan dediğimiz varlık bir yandan maddi faaliyetler içerisinde bulunur, hayatta kalmak için. Çalışır, ev işleri yapar, yemek yer, sağlığına, sağlığıyla ilgili kontrolleri yaptırır, ilaçlarını alır, bir yerden bir yere gider. Bir maddi faaliyet içindedir hayatını sürdürebilmek için. Bir yandan da bu maddi faaliyete bitişik olarak, sürekli olarak bu karşıdan gelen kim, ben ona göre kimim, ben hayatta neredeyim, bu benim için iyi mi, güzel mi, çirkin mi, doğru mu, yanlış mı? Şu anda ne yapmalıyım, yarın ne yapacağım, bana ne olacak? Ve hatta tabii nihai olarak ne zaman öleceğim, ölümden sonra da ne olacak? Hayatın anlamı ne gibi soruları mütema diyen kendisine sorar. Hayat dediğimiz süreç, bu maddi süreçlerle, hayatta kalmak için yaptığımız faaliyetlerle, bu sorduğumuz anlama ilişkin, manaya ilişkin soruların iç içe geçtiği, birbirinden ayrılamaz bir biçimde iç içe geçtiği bir, ne diyelim buna, bir yaşam dünyasıdır. Ve herkesin, her bireyin bu dünyada bir yaşam dünyası vardır. Ve her an üstümüze küçüklü büyüklü uzay gemileri gelir. Ve biz bu küçük uzay gemilerinin, yani insanların, diğer insanların, diğer varlıkların, kim oldukları hakkında, niyetleri hakkında, bize ne yapmak istedikleri hakkında akıl yürütür dururuz. Bizim bugünkü derste işleyeceğimiz, ideoloji dediğimiz konu, işte tam da bize hayata dair yaşam dünyamızın içinden sorduğumuz bu tür soruları ve bunlara verdiğimiz yanıtları oluşturabilmek için aldığımız bir referans noktasıdır. Yani ideoloji, içinde çeşitli fikirleri, değerleri, imgeleri, değer yargılarını barındıran bir kümedir. Ve biz bu kümeyi referans alarak, uzay gemisinde kim var, bize ne yapabilir, biz ona ne yapabiliriz, onunla nasıl bir ilişki kurabiliriz, diğer insanlara göre ben neredeyim, bu dünyanın anlamı ne, biz kimiz, türü sorulara cevaplar ararız. Hatta bu soruları da üretiriz bu referans noktasına bakarak. Yani ideoloji, diğer felsefi tanımlarını birazcık bir kenara bırakacak olursak, bir çalışma tanımı yapacak olursak, daha pratik bir pragmatik bir tanım yapacak olursak, yaşam dünyamızı, diğer yaşam dünyaları içerisine konumlandırabilmek için bir referans noktası alırız. İşte ideoloji bu referans noktasıdır bizim için. Bu derste bu referans noktası üzerinde duracağız ve bunun nasıl oluştuğu, bunların kaç tane olduğu gibi konuları irdeleyeceğiz. Referans noktası derken biraz hani pedantik olmak bedelini göze alarak şunu söyleyeyim, ideoloji bize aslında beş konuda referans olur. Bunlardan bir tanesi filozofların ontolojik dediği referanstır. Ne demek bu ontolojik? Varoluşsal, varoluşa ilişkin sorular sordurur bize ve cevaplar verdirir. Neyin varoluşu? Toplumsal hayatın, dünyanın, insanlığın ve onun içinde de bizim kendimizin, bireyimizin. Şu tür sorular. Biz kimiz? Etrafımdaki insanlar kim? Yani bu dünyada ne var? Ben bu dünyadaki varlığım, varoluşum üzerine bir takım sorular sorarım. Hangi dini gruptanım? Hangi millettenim? Hangi etnik gruptanım? Toplumsal cinsiyetim ne? Bunun bana yüklediği roller ne? Ne yapmalıyım şu anda? Bu tür varoluşuma ilişkin sorular sordurur ve bu sorulara bazı cevaplar vermemi sağlar. Kimliğimle ilgili sorular. Mesela ben kimim? Bu varoluşsal bir sorudur sosyal açıdan, siyasal açıdan. İlk işlevi yani ideolojinin bir referans noktası olarak ontolojik bir işlevidir, varoluşsal bir işlevidir. İkinci işlevi ise yine felsefecilerin adına epistemolojik işlevi dediği işlevi. Bununla neyi kastediyorum? Epistemoloji felsefede bize söylediğimiz bir sözün, içimizde tuttuğumuz bir inancın doğru olup olmadığını söyler. Bunun doğru olduğunu neye göre saptayacağımızı söyler. Yani bize bir doğruluk ölçütü, doğruluk kriteri verir. Şimdi biz bir şey duyduk ya da bir inancımız var. Bu doğru mudur? Neye göre doğrudur doğruysa da nasıl ölçeceğiz? İdeolojimiz bize işte tam da bu inançlarımızın, bu bize söylenen sözlerin doğru olup olmadığının veya doğrulamak için bunu hangi ölçütlere başvurmamız gerektiğini söyler. Mesela bunlar tabi bilimsel ölçütler değildir. Mesela ideoloji bize der ki, kutsal kitapta yazıyorsa doğrudur. Veya der ki bir standart kitap vardır, o kitapta yazıyorsa doğrudur. Ya da bu gazete güvenilir bir gazetedir, o gazetede yazıyorsa doğrudur. Veya bir hepimizin takdir ettiği bir fikir liderimiz vardır, o söylüyorsa doğrudur. Partimizin lideri söylüyorsa doğrudur. Gibi bize kafamızdaki bir inancın, bir sözün hangi şartlarda doğru olduğunu, hangi ölçütlere göre doğru olduğunu ideolojimiz söyler. Bu da ideolojinin bize sunduğu bilgiye ilişkin kriter, epistemolojik kriter, ontolojik kriterin yanı sıra. Üçüncü bize sunduğu referans noktası ideolojinin, felsefecilerin aksiyolojik dediği kriterdir. Bu ne demek? Olan bir şey, bir şey oldu. Biz de bakıyoruz uzaktan bu olan bitene. Tabi aklınıza ilk gelen şu oluyor. Bu iyi midir, kötü müdür? Benim için faydalı mıdır, zararlı mıdır? İdeoloji bize olan biten olguların, krizlerin, efendim birisi bir şey demiştir, bir olay olmuştur, bir yerde bir hadise çıkmıştır, bunların benim için ve benim gibi insanlar için iyi mi kötü mü olduğuna veya benim yaptığım bir şeyin iyi mi kötü mü olduğuna karar vermemi sağlayan bir referans noktası sunar. Buna da genel anlamıyla ideolojinin aksiyolojik olarak gördüğü bir işlev diyebiliriz. Bu üçüncü işlevi. Dördüncü işlevi ideolojinin estetik bir işlevidir. Duyduğumuz bir sözün, gördüğümüz bir insanın, karşılaştığımız bir nesnenin estetik açıdan yani güzellik ve çirkinlik açısından değerlendirilmesi veya iticilik ve çekicilik açısından değerlendirilmesi veya hep insanlığı çok etkileyen bir kavram, mesela ben bundan irkildim, iğrendim deriz mesela, ideoloji onu da bize sunabilir. Yani bu irkiltici, iğrendirici bir şeydir, bu da çekici bir şeydir, üstüne gitmemiz gerekir. Estetik bir referans noktası da oluşturur bize ideoloji ve son olarak bu biraz yeni çıkmış bir işlev bana kalırsa, özellikle sosyal medyayla birlikte, ideoloji bize bir mimetik referans sunar. Bununla da şunu kastediyorum, yani taklit edilebilenler, taklit edilemeyenler. Çok ideoloji bize taklit edilmesi gereken arzu nesnelerini bir türlü sunar. Yani çok istediğimiz, çok arzuladığımız, onlar gibi olmak istediğimiz hayat tarzlarını insanları gösterir. Bir de olmak istemediğimiz, asla yanına yaklaşmak istemediğimiz insanları, yaşam tarzlarını gösterir. Özellikle sosyal medya bu açıdan son derece ideolojik bir işlev görür ve bir referans noktası oluşturur. Çünkü sosyal medyada eskiden yanına bile yaklaşamayacağımız ve taklit nesnesi olarak, arzu nesnesi olarak görmeyi aklımıza bile getirmeyeceğimiz bir takım yaşam tarzları ve insanlar o kadar yakınımıza gelir ki, o kadar onları sanki görürmüş, dokunurmuş hale geliriz ki, bazen bize cevap verirler mesela yazdığımız mesajlara, bazen bir mesajımız yüzünden mesela sinirlenirler, onları takip ettiğimiz için sevinirler. Bu ilişki bize gerçekmiş gibi gelir ve sanki onlarla aramızdaki mesafeyi kapatıyormuşuz gibi gelir. İdeoloji burada bize aslında bir taklit etmek istediğimiz, onlar gibi olmak istediğimiz bir arzu nesnesi sunar ve onu bize doğru yaklaştırır ve der ki, sen de böyle ol bak bunun gibi tüket, bunun gibi ye, bunun şarkılarını dinle, bunun gibi yaşa çünkü bu iyi bir hayattır, güzel bir hayattır, bu arzu edilesi bir hayattır der. Bir de olmaman gereken, uzaklaşman gereken hayat tarzlarını gösterir. Bu da arzu edilmeyen, edilmemesi gereken hayat tarzlarıdır, insanlardır, nesnelerdir der. Toparlayacak olursak ideolojimiz bir referans noktası olarak bize varoluşumuza ilişkin ontolojik, bilgimizin, bildiğimiz şeyin doğru olup olmadığına ilişkin epistemolojik, gördüğümüz bir şeyin, bildiğimiz bir şeyin iyi veya kötü olduğuna ilişkin, değerli veya değersiz olduğuna ilişkin aksiyolojik, güzel veya çirkin olduğuna ilişkin estetik veya arzu edilir veya arzu edilmez olduğuna ilişkin bir mimetik kriter sunar, bir referans sunar. Kısacası ideoloji bizim yaşam dünyamızın içinden baktığımızda gördüğümüz diğer yaşam dünyaları vardır. Sanki bunu böyle bir boşlukta yanan fenerler gibi düşünün insanları. Hepimizin bir romanı var yani. Hepimiz bir romanın içinde yaşıyoruz, kendi hikayemizin içinde yaşıyoruz. Bu ışıklarda birbiriyle ilişki içindeler tabi. Biri gidiyor, biri geliyor, çeşitli biçimlerde birbiriyle ilişki kuruyorlar. Böyle bir şey getirin, sahne getirin gözünüzün önüne. İdeoloji hepimiz için, ben şu anda o tarlanın neresindeyim o haritanın, bu ışıkların içerisinde ben onlara göre neredeyim? Şu yakında gördüklerim kim? Onlar beni nasıl algılıyorlar? Ben onları nasıl algılıyorum? İleride nerede olacağım gibi bilinmezlere iyi kötü yanlış doğru bir cevap vermemizi sağlayan, bir değer vermemizi sağlayan ve bu anlamda da hayatımızı sürdürmemizi anlamlandırmamızı sağlayan bir fikirlerden, değerlerden, imgelerden oluşan bir bütündür. Bir referans noktasıdır ve insanın vazgeçilmezidir. İnsan ideoloji olmadan hayatını sürdüremez, hayatının anlamını veremez, hayatının başkalarıyla olan ilişkisini anlamlandıramaz. Bu anlamda da ideoloji nedir? İdeoloji nedir? Bilmek, farklı ideolojiler hakkında fikir sahibi olmak bizim kendi değer sistemimizi, fikir sistemimizi anlayabilmek açısından tabii ki çok önemlidir. İşte bu derste tarih boyunca, daha doğrusu modern tarih boyunca ortaya çıkmış temel ideolojileri tartışacağız. Öncelikle liberalizm ve sosyalizm üzerinde duracağız, modernizmin iki ana ideolojik ekseni dediğim. Daha sonra bu liberalizm ve sosyalizmin 20. yüzyılda ortaya çıkmış melez varyantları üzerinde duracağız. Yani klasik liberalizmden 19. yüzyıldaki 20. yüzyılın ortalarından itibaren modern liberalizmi geçişi ve sosyalizmden de sosyal demokrasiye geçişi göreceğiz. Daha sonra yine modern çağın önemli bir ideolojik akımı olan muhafazakarlığı ve onun varyantlarını tartışacağız. Bir sonraki aşamada 20. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan ve 1980'lerden itibaren de ciddi bir egemenlik, hakimiyet kazanan yeni sağ, neoliberalizm ve neo muhafazakarlıktan oluşan bu yeni sağ ideolojiyi konuşacağız. Daha sonra popülizm üzerinde duracağız ve en sonda bunların dışında kalan ama yine de çok önemli olan feminizm gibi, faşizm gibi, anarşizm gibi ideolojik akımları kısaca bunlara değinip dersimizi sonlandıracağız. Dersimizin ana planı bu. İdeolojiye de dersin girişinde verdiğimiz çalışma tanımını, fonksiyonel tanımı vereceğiz. Daha derin felsefi tartışmalar tabii ki yapılabilir tanım üzerine ama şu bu dersin amaçları açısından bu tartışmalara girmeyeceğiz. Şimdi ilk konumuza yani modern çağın modernitenin yani 18. yüzyıl sonlarından, pratik olarak Fransız ve Amerikan devrimlerinin sonrasından başlayan çağ, iki ana ideolojik ekseni olarak liberalizm ve sosyalizm üzerinde duracağız. Bunların ana kavramlarını, ana ilkelerini karşı karşılaştırmalı olarak tartışacağız. İzlediğiniz için teşekkür ederim.

Öğrendiklerinizi ölçmek için bu kısa testi yanıtlayabilirsiniz. Test sonuçları, sertifika durumunuzu etkilemeyecektir.

Ara Test (1)

İdeolojinin Tanımı

https://video.neoskola.net/1738409177276.srt

Liberalizm ve sosyalizm, modern çağın iki ana ideolojik eksenini oluştururlar. İki ideoloji de, biri sağda biri solda olmak üzere iki yol çizer. Ama bir yoldan çıkıp öbürüne geçtiğinizde de yine modernizm dediğimiz üst ideolojik ilkenin içinde kalırsınız. 

Liberalizm ve sosyalizmin her ikisi de seküler, yani dünyevi inanç biçimleridir ve modernizmin iki ana eksenini tanımlarlar.

https://video.neoskola.net/1738409176956.srt

Liberalizm ve sosyalizm, modern çağın iki ana ideolojik eksenini oluştururlar.

Her iki ideoloji de biri sağda, biri solda olmak üzere iki yol çizer ama bir yoldan

çıkıp öbürüne geçtiğinizde de yine modernizm dediğimiz üst ideolojinin, üst ideolojik

ilkenin içinde kalırsınız yani neyin içinde kalırsınız, modernizmin temel ilkelerinin

akılcılık, sekülerizm, bilim ve teknolojiye inanç, insanlığın bunlarla kendisine daha

iyi bir gelecek bulabileceğine ilişkin ilerlemeci fikre olan inanç.

Bunların hepsi bu modern ilkelerin hepsi hem liberalizm hem sosyalizm tarafından

benimsenir ama başka birçok konuda tabi bunlar birbirinden ayrışırlar.

Bu iki yol ilginçtir çünkü birbirine karşı iki yol ama bir üst noktada birleşen iki

yol oluşturarak modernizm aslında kapalı neredeyse bir ideolojik yelpaze tanımlar

ve çok güçlü bir ideolojik yelpaze tanımlar öyle ki liberalizmden sosyalizme geçtiğinizde

dahi modernizmden çıkmamış olursunuz veya sosyalizmden liberalizme geçtiğinizde dahi

Bu anlamda modernizm belki de tarihin gördüğü en güçlü ideolojik sistemlerden biridir.

Bunu bir analoji ile aslında dinlere benzetebiliriz tıpkı hristiyanlığın içinde katoliklik,

protestanlık gibi ana akımlar işte İslam'ın içerisinde sünnilik, şiilik gibi akımlar

olduğu gibi hani birinden çıkıp öbürüne geçtiğinizde yine İslam'ın veya hristiyanlığın

Modernizmin içinde de diyelim çeşitli mezhepler vardır, çeşitli inanç biçimleri, çeşitli

Bu yönlerin katoliklik, protestanlık gibi, şiilik, sünnilik gibi liberalizme sosyalizmdir.

Tabi dinsel analojiyi fazla da hani getirmemek lazım modernizme çünkü liberalizm ve sosyalizmin

her ikisi de seküler yani dünyevi inanç biçimleridir ve modernizmin iki ana eksenini tanımlarlar.

Peki modernizm derken çok kısaca neyi kastediyoruz onu söyleyelim.

17. yüzyılın sonunda, sonlarında İngiltere'ye gittiğinizde 1690'ların sonunda şunu görecektiniz.

Hiç beklemediğimiz bir biçimde, 17. yüzyılın sonu aslında çok da böyle hani ileri bir

yüzyıl sayılmaz insanlık açısından ama o yüzyılda ne oldu biliyor musunuz?

Isaac Newton ve Leibniz kütle çekimi kanununu ve diferansiyel ve entegral hesabın ilkelerini

Yani şu an bile ortalama insanın öğrenmekte zorluk çektiği bu matematiksel yöntemleri

Modern çağ aslında aydınlanma dediğimiz 18. yüzyılda kuramsal ve felsefi ve biraz

da bilimsel olarak Newton'la başlayan, Volterlerle, Hume'larla devam eden 18. yüzyılda

kuramsal ve felsefi olarak adına aydınlanma çağı dediğimiz çağda, 19. yüzyılda da

bilimsel, teknolojik, ekonomik, kültürel, askeri, politik kurumlar ve düşünceleriyle

Aslında 18-19-20 yani 300 yıllık bir serüvenden bahsediyoruz insanlık tarihinde ki çok da

Modern Çağ ve Modernizm

https://video.neoskola.net/1738409176731.srt

Liberalizm ve sosyalizm, modern çağın iki ana ideolojik eksenini oluştururlar. Her iki ideoloji de biri sağda, biri solda olmak üzere iki yol çizer ama bir yoldan çıkıp öbürüne geçtiğinizde de yine modernizm dediğimiz üst ideolojinin, üst ideolojik ilkenin içinde kalırsınız yani neyin içinde kalırsınız, modernizmin temel ilkelerinin akılcılık, sekülerizm, bilim ve teknolojiye inanç, insanlığın bunlarla kendisine daha iyi bir gelecek bulabileceğine ilişkin ilerlemeci fikre olan inanç. Bunların hepsi bu modern ilkelerin hepsi hem liberalizm hem sosyalizm tarafından benimsenir ama başka birçok konuda tabi bunlar birbirinden ayrışırlar. Bu iki yol ilginçtir çünkü birbirine karşı iki yol ama bir üst noktada birleşen iki yol oluşturarak modernizm aslında kapalı neredeyse bir ideolojik yelpaze tanımlar ve çok güçlü bir ideolojik yelpaze tanımlar öyle ki liberalizmden sosyalizme geçtiğinizde dahi modernizmden çıkmamış olursunuz veya sosyalizmden liberalizme geçtiğinizde dahi modernizmden çıkmamış olursunuz. Bu anlamda modernizm belki de tarihin gördüğü en güçlü ideolojik sistemlerden biridir. Bunu bir analoji ile aslında dinlere benzetebiliriz tıpkı hristiyanlığın içinde katoliklik, protestanlık gibi ana akımlar işte İslam'ın içerisinde sünnilik, şiilik gibi akımlar olduğu gibi hani birinden çıkıp öbürüne geçtiğinizde yine İslam'ın veya hristiyanlığın çerçevesi içinde kalırsınız. Modernizmin içinde de diyelim çeşitli mezhepler vardır, çeşitli inanç biçimleri, çeşitli ideolojik yönler vardır. Bu yönlerin katoliklik, protestanlık gibi, şiilik, sünnilik gibi liberalizme sosyalizmdir. Tabi dinsel analojiyi fazla da hani getirmemek lazım modernizme çünkü liberalizm ve sosyalizmin her ikisi de seküler yani dünyevi inanç biçimleridir ve modernizmin iki ana eksenini tanımlarlar. Peki modernizm derken çok kısaca neyi kastediyoruz onu söyleyelim. 17. yüzyılın sonunda, sonlarında İngiltere'ye gittiğinizde 1690'ların sonunda şunu görecektiniz. Hiç beklemediğimiz bir biçimde, 17. yüzyılın sonu aslında çok da böyle hani ileri bir yüzyıl sayılmaz insanlık açısından ama o yüzyılda ne oldu biliyor musunuz? Isaac Newton ve Leibniz kütle çekimi kanununu ve diferansiyel ve entegral hesabın ilkelerini keşfettiler düşünebiliyor musunuz? Yani şu an bile ortalama insanın öğrenmekte zorluk çektiği bu matematiksel yöntemleri 17. yüzyılın sonunda ortaya koydular. Modern çağ aslında aydınlanma dediğimiz 18. yüzyılda kuramsal ve felsefi ve biraz da bilimsel olarak Newton'la başlayan, Volterlerle, Hume'larla devam eden 18. yüzyılda kuramsal ve felsefi olarak adına aydınlanma çağı dediğimiz çağda, 19. yüzyılda da bilimsel, teknolojik, ekonomik, kültürel, askeri, politik kurumlar ve düşünceleriyle kurulmaya başladı. Aslında 18-19-20 yani 300 yıllık bir serüvenden bahsediyoruz insanlık tarihinde ki çok da uzun bir serüven değil.

https://video.neoskola.net/1738409389980.srt

Modern çağda ve bugün, ideolojileri anlamamız için öncelikle liberalizm ve sosyalizmi ve onların ana ilkelerini, birbirleriyle nasıl bakıştıklarını anlamamız gerekir. 

Bireyselcilik ve bencillik arasındaki fark: Bir birey, liberalizme göre çevresindeki herkesin de kendisi gibi bir birey olduğunu varsayar. Oysa bir bencil, sadece kendisini bir birey olarak görür, sadece kendisini hak ve özgürlük sahibi olarak görür. Başka hiç kimsede bu hakları ve özgürlükleri görmez.

https://video.neoskola.net/1738409389764.srt

Aydınlanma çağında kuramsal ve felsefi temelleri atılan, 19. yüzyılda da ya da pratik olarak

Amerikan ve Fransız devrimlerinden sonra da siyasal, kurumsal, ekonomik temelleri oluşturulan,

bilimsel, teknolojik devrimle kendisini tahkim eden modernizm, 19. yüzyılda artık özellikle

19. yüzyılın sonlarına doğru artık yerleşik düzen haline geldi Batı Avrupa'da.

Ve daha önce bahsettiğimiz gibi liberalizm ve sosyalizm bu modernizmin, bu modernitenin

daha doğrusu iki ana ideolojik eksenini oluşturdular.

Ve o kadar güçlü ideolojilerdir ki bunlar, aslında daha sonra çıkan ideolojilere

baktığımızda hemen hemen hepsinin liberalizm ve sosyalizmle bir şekilde hesaplaşarak,

onlardan bazı kavramları, bazı ilkeleri alarak veya onların bazı kavramları ve

ilkelerine karşı çıkarak kendilerini tesis ettiklerini görürüz.

Dolayısıyla modern çağda ve bugün ideolojileri anlamamız için öncelikle liberalizm ve sosyalizmi

ve onların ana ilkelerini birbirleriyle nasıl bakıştıklarını anlamamız gerekir.

Dolayısıyla önce bu iki ideolojiyi bir tartışalım.

Şimdi bu tartışmaya başlamak için önemli bir kavram birey kavramı.

Daha sonra devlet üzerinden nasıl ayrıştıklarına bakacağız.

Eşitlik kavramı üzerinden nasıl ayrıştıklarına bakacağız.

Özgürlük, mülkiyet ve ihtiyaç kavramları üzerinden bu iki ideolojinin ne dediğine

ve nasıl ayrıştıklarına bakarak bu kısa açıklamayı sona erdireceğiz.

Şimdi birey hepimizin bildiği gibi liberal ideolojinin temel kavramını oluşturur.

Şimdi bu birey aslında liberal ideolojiden önce, modern çağdan önce çok da olan bir şey değildi.

Dini gruplar vardı, köyler vardı, etnik gruplar vardı ama bir birey yani hakları

ve özgürlükleri olan bir birey ontolojik olarak veya hukuki olarak tanımlanmış bir

şey çok değildi modern çağdan önce.

Liberalizm bu bireyi tanımladı, onu haklar ve özgürlüklerle donattı ve insan varoluşunun

Liberalizme göre insan varoluşunun temelinde bir birey yatar.

Bu bireyinde doğuştan gelen, doğal, ondan alınamaz bazı hakları ve özgürlükleri vardır.

Böylece bu birey insan varoluşunun temeli olarak tanımlanır.

Şimdi bu liberalizmin bireyi ilginç bir varlık çünkü aslında şuna benziyor.

Liberalizmden önceki, modern çağdan önceki krallar, monarklar kendilerine Tanrı'nın

insanları yönetme hakkı verdiğini iddia ederlerdi.

Bir tanrısal ilahi yönetme hakkı olduğunu iddia ederlerdi.

Derlerdi ki biz Tanrı'nın yeryüzündeki gölgesiyiz.

Tıpkı bu çünkü liberalizm ilk doğduğunda monarşizmle savaşıyor kavga ediyor sürekli.

Şunu yaptı dedi ki monarklara esas dedi Tanrısal olan benim bireyimdir ve doğanın

Tanrı'nın ona verdiği haklardır ve özgürlüklerdir.

Yani aslında liberalizm ilginç bir şey yaptı.

Bireyi bir tür tanrısallaştırdı, monarkları da bireyselleştirdi.

Dolayısıyla liberal ideoloji böyle bir dönüşüm yarattı.

Eski rejimle olan kavgasında, monarşiyle olan kavgasında ve bireye bireyden alınamayacak

ona Tanrı'nın verdiği veya doğanın verdiği, doğuştan kazandığı ve bir daha ondan

asla alınamayacak temel bazı haklar ve özgürlükler atfetti liberalizm.

Şimdi bu bireyin, liberal bireyin liberalizme göre bu aydınlanmadan gelen bir rasyosu

Liberalizm diyor ki bu akıl ama bildiğimiz IQ değil yani.

Kendisi için doğru olanı bilme kapasitesi, iyiyi kötüden ayırt edebilme kapasitesi,

kendi tercihlerini yapabilme, bu tercihlere nasıl ulaşacağına ilişkin yolunu çizebilme

ve kendi hayatını sürdürebilme yeteneği.

Şimdi liberalizme göre insanlar bu akla sahip oldukları için bireyler, bu akla herkesin,

diğer bireylerin, toplumun, siyasi otoritenin ve devletin saygı göstermesi gerekir.

Ben senin aklın varken kendi aklımı sana dayatamam, sana diyemem ki senin tercihlerin

çok kötü, ben benim tercihlerimi sana zorla silah zoruyla dayatıyorum.

Ve ya da devlet vatandaşlara diyor ki siz çok kötü tercihler yapıyorsunuz.

Bakın ben size çok güzel tercihler yaptım.

Siz kendi tercihlerinizi çöpe atın, benim tercihlerimi benimseyin ve bunları uygulayın.

Liberalizme göre bu tür dayatmalar, bireye akıl dayatmalar, ister toplumdan gelsin,

ister devletten gelsin kabul edilebilir bir şey değildir.

Bireyin en temel özgürlüğü kendi aklına göre kendi hayatını çizebilme, kendi tercihlerine

göre var olabilme, yaşayabilme özgürlüğüdür.

Tabii ki bunu yaparken isterse birilerine sorar, bilgi alır, danışır ama ona göre

Mesela hastalandığınızda ağır bir ameliyat geçirecekseniz bile, diyelim o ameliyatla

Birey Kavramı

https://video.neoskola.net/1738409389546.srt

Aydınlanma çağında kuramsal ve felsefi temelleri atılan, 19. yüzyılda da ya da pratik olarak Amerikan ve Fransız devrimlerinden sonra da siyasal, kurumsal, ekonomik temelleri oluşturulan, bilimsel, teknolojik devrimle kendisini tahkim eden modernizm, 19. yüzyılda artık, özellikle 19. yüzyılın sonlarına doğru artık yerleşik düzen haline geldi Batı Avrupa'da. Ve daha önce bahsettiğimiz gibi liberalizm ve sosyalizm, bu modernizmin, bu modernitenin daha doğrusu, iki ana ideolojik eksenini oluşturdular. Ve o kadar güçlü ideolojilerdir ki bunlar, aslında daha sonra çıkan ideolojilere baktığımızda, hemen hemen hepsinin liberalizm ve sosyalizmle bir şekilde hesaplaşarak, onlardan bazı kavramları, bazı ilkeleri alarak veya onların bazı kavramları ve ilkelerine karşı çıkarak kendilerini tesis ettiklerini görürüz. Dolayısıyla modern çağda ve bugün ideolojileri anlamamız için öncelikle liberalizm ve sosyalizmi ve onların ana ilkelerini birbirleriyle nasıl bakıştıklarını anlamamız gerekir. Dolayısıyla önce bu iki ideolojiyi bir tartışalım. Şimdi bu tartışmaya başlamak için önemli bir kavram, birey kavramı. Birey ve bireycilik kavramı. Bununla başlayacağız. Daha sonra devlet üzerinden nasıl ayrıştıklarına bakacağız. Eşitlik kavramı üzerinden nasıl ayrıştıklarına bakacağız. Özgürlük, mülkiyet ve ihtiyaç kavramları üzerinden bu iki ideolojinin ne dediğine ve nasıl ayrıştıklarına bakarak bu kısa açıklamayı sona erdireceğiz. Şimdi birey hepimizin bildiği gibi liberal ideolojinin temel kavramını oluşturur. Şimdi bu birey aslında liberal ideolojiden önce, modern çağdan önce çok da olan bir şey değildi. Ne vardı? Dini gruplar vardı, köyler vardı, etnik gruplar vardı ama bir birey yani hakları ve özgürlükleri olan bir birey, ontolojik olarak veya hukuki olarak tanımlanmış bir şey çok değildi modern çağdan önce. Liberalizm bu bireyi tanımladı, onu haklar ve özgürlüklerle donattı ve insan varoluşunun temeline koydu. Liberalizme göre insan varoluşunun temelinde bir birey yatar. Bu bireyinde doğuştan gelen, doğal, ondan alınamaz bazı hakları ve özgürlükleri vardır. Böylece bu birey insan varoluşunun temeli olarak tanımlanır. Şimdi bu liberalizmin bireyi ilginç bir varlık çünkü aslında şuna benziyor. Liberalizmden önceki, modern çağdan önceki krallar, monarklar kendilerine Tanrı'nın insanları yönetme hakkı verdiğini iddia ederlerdi. Bir tanrısal ilahi yönetme hakkı olduğunu iddia ederlerdi. Derlerdi ki biz Tanrı'nın yeryüzündeki gölgesiyiz. Aslında liberalizm şunu yaptı. Tıpkı bu çünkü liberalizm ilk doğduğunda monarşizmle savaşıyor kavga ediyor sürekli. Şunu yaptı dedi ki monarklara esas dedi Tanrısal olan benim bireyimdir ve doğanın Tanrı'nın ona verdiği haklardır ve özgürlüklerdir. Yani aslında liberalizm ilginç bir şey yaptı. Bireyi bir tür tanrısallaştırdı, monarkları da bireyselleştirdi. Dolayısıyla liberal ideoloji böyle bir dönüşüm yarattı. Eski rejimle olan kavgasında, monarşiyle olan kavgasında ve bireye bireyden alınamayacak ona Tanrı'nın verdiği veya doğanın verdiği, doğuştan kazandığı ve bir daha ondan asla alınamayacak temel bazı haklar ve özgürlükler atfetti liberalizm. Şimdi bu bireyin, liberal bireyin liberalizme göre bu aydınlanmadan gelen bir rasyosu var, bir aklı var. Liberalizm diyor ki bu akıl ama bildiğimiz IQ değil yani. Hani problem çözme kapasitesi değil. Ne peki? Kendisi için doğru olanı bilme kapasitesi, iyiyi kötüden ayırt edebilme kapasitesi, kendi tercihlerini yapabilme, bu tercihlere nasıl ulaşacağına ilişkin yolunu çizebilme ve kendi hayatını sürdürebilme yeteneği. Akıl bu demek rasyo. Şimdi liberalizme göre insanlar bu akla sahip oldukları için bireyler bu akla herkesin, diğer bireylerin, toplumun, siyasi otoritenin ve devletin saygı göstermesi gerekir. Yani şudur bu. Ben senin aklın varken kendi aklımı sana dayatamam, sana diyemem ki senin tercihlerin çok kötü, ben benim tercihlerimi sana zorla silah zoruyla dayatıyorum. Anlatabiliyor muyum? Ve ya da devlet vatandaşlara diyor ki siz çok kötü tercihler yapıyorsunuz, bakın ben size çok güzel tercihler yaptım, siz kendi tercihlerinizi çöpe atın, benim tercihlerimi benimseyin ve bunları uygulayın. Liberalizme göre bu tür dayatmalar, bireye akıl dayatmalar, ister toplumdan gelsin, ister devletten gelsin kabul edilebilir bir şey değildir. Bireyin en temel özgürlüğü kendi aklına göre kendi hayatını çizebilme, kendi tercihlerine göre var olabilme, yaşayabilme özgürlüğüdür. Tabii ki bunu yaparken isterse birilerine sorar, bilgi alır, danışır ama ona göre kararı kendisi verir. Mesela hastalandığınızda ağır bir ameliyat geçirecekseniz bile, diyelim o ameliyatla belli bir yaşama şansınız varsa bile, hastanelerde size sorarlar yapalım mı, yapmayalım mı diye. Çünkü hayatınızı kaybetme riskiniz de vardır. Yani size şunu diyemezler, işte sen kim oluyorsun, ben seni yatıracağım, keseceğim, dişeyeceğim, ameliyatını da yapacağım, sen karar veremiyorsun kendi kendine. Yani eğer beyin melekeleri yerindeyse bir insanın hayat ve ölüm gibi hangi işte çalışacağı, kiminle evleneceği, nerede oturacağı, hangi şehirde yaşayacağı gibi konularda kendi kararlarını vermesine saygı göstermek gerekir ve bunu insanlara dayatmamak gerekir. Tabii ki normal şartlardan bahsediyoruz. Bir felaket, bir doğal felaket, bir ekonomik kriz, bütün şeyler, savaş falan böyle şeyler olmadığı sürece. İnsanların yani aklına saygı gösterebilmek, rasyosuna ve tercihlerine. Şimdi liberalizm bireyi ve bireyselciliği böyle koyarken bir şeyin altını çizmek gerekir. Bireycilik veya bireyselcilikle bencillik birbirinden iki farklı şey. Biz genelde çok bu ikisi birbiriyle karıştırılan şeyler bireycilik ve egoizm, bireycilik ve bencillik. Aradaki fark ne peki? Aradaki fark şu. Bir birey liberalizme göre çevresindeki herkesin de kendisi gibi bir birey olduğunu varsayar. Der ki benim tercihlerim, aklım, hayat tarzım varsa onun da var. Dolayısıyla ben nasıl ki başkalarının benim tercihlerime saygı göstermesini bekliyorsam, bunun karşılığında ben de onların tercihlerine saygı göstermeliyim. Yani başkalarını da kendisi gibi akıl sahibi, tercih yapabilen başka bireyler olarak görür bir bireyci. Oysa bir bencil sadece kendisini bir birey olarak görür. Sadece kendisini hak ve özgürlük sahibi olarak görür. Başka hiç kimse de bu hakları ve özgürlükleri görmez. Tıpkı bütün oyuncaklarla ben oynayacağım diyen bir çocuk gibi, kimseye kendi oyuncaklarını vermeyen, kimseyle hiçbir şeyi paylaşmayan. Bu anlamda bireycilik ahlaki olarak da, tarihsel olarak da, yapısal olarak da, bencillikten tamamen farklı bir kavram aslında. Aslında birey kamusal bir oluşum. Yani bir kamu ortamını biz beraber paylaşıyoruz. Mesela trafiği. Trafikte giderken bencil ne yapar? Kafasına göre arabayı kullanır, oraya çarpar, buraya gider, girilmeyecek yollara girer, kendi çıkarını maksimize eder veya çöpü getirir, yolun ortasına döker, vergisini ödemez, komşusunu rahatsız edecek kadar gürültülü müzik dinler, kendi zevkini, hazını, çıkarını en fazla hale getirecek ne varsa yapar. Başkalarına bu sırada ne oluyor hiç düşünmez. Oysa bireyci bir toplum tam da şunu der. Ben bu yoldan gidiyorsam kendime göre, başkaları da gidecek. Dolayısıyla şeridimde gideyim, hız sınırını aşmayayım, vergimi ödeyeyim gibi şeyler söyler. Nitekim bireyciliğin hakim olduğu toplumlara gittiğinizde, şunu size söyleyeyim, insanların kamusal birlikte yaşama kurallarına, yani başkalarının haklarına azami dikkati gösterdiğini görürsünüz. Güya bireyci olmayan, toplulukçu olan toplumlara gittiğinizde ise, bu insanların birbirlerinin haklarına neredeyse hiç saygı göstermediğini görürsünüz. Yani yoldaki trafik keş mekeşe dönmüştür, herkes birbirinin haklarının üzerinden çiğner geçer, bencilliğin daha hakim olduğunu görürsünüz. Yani bireycilikle bencillik birbirinden duygusal olarak, psikolojik olarak, tarihsel olarak, siyasal olarak tamamen farklı kavramlardır. Bireycilik aslında kendi benini, başka benlerle bir arada kamusal bir ortamda nasıl var edeceğinin bir felsefesidir. Bu anlamda da modern bir felsefedir ve bencillikten, egoizmden tamamen farklı bir kavramdır. Türkiye'de ve başka yerlerde de bu ikisi birbiriyle çok karıştırılır. Sen bireycisin, bencisin, kendini düşünüyorsun diye kafadan söylenir. Öyle bir şey olsa yok. Liberalizm bireyi bu şekilde akıl sahibi kendi tercihlerini yapabilen tarihsel bir oluşum olarak tanımlarken, sosyalizm, sosyalist ideoloji birey kavramını liberalizmin tanımladığı gibi kabul etmez. Çünkü sosyalizme göre insanın esas varoluşu bir topluluktur. Sınıflı toplumlarda bu sınıftır. Eğer sınıflar ortadan kalkıp komünist bir toplum kurulduğunda da yine insanlık ailesidir ve toplumun bütünüdür. Ama hiçbir zaman liberalizmin bahsettiği gibi soyut bir bireyden sosyalizm bahsetmez. Marx bir yazısında şöyle der, der ki sınıflı bir toplumda hepimizin esas kimliği bizim sınıf kimliğimizdir der. Böyle bir şaka olsun diye şaka yolu bir oranda verir. Der ki işte %90'ı bir insanın kimliğinin sınıftan gelir. Yani neyi sevdiğin neyi sevmediğin liberalizmin meşhur tercihleri %90'ı zaten sınıfsal olarak belirlenmiş tercihlerdir. Geri kalan böyle biraz fantezin niteliğinde bir %10 vardır. İşte yumurtayı rafadan değil de yağda yemek gibi. Onlar der hani olsa olsa sizin kişisel tercihleriniz olarak ortaya çıkar. Bu kadarcık bir %10'dan da bir birey tanımlayamayız der. Yani liberalizmin bireyinin aslında bizim varoluşumuzun %10'undaki fantazilere sıkışmış bir varoluşu olduğunu söyler. Biraz dalga geçer yani liberalizmin birey kavramıyla. Çünkü esas varoluşumuzun yapısal olarak sınıfsal olarak içinde bulunduğumuz maddi manevi şartlarla belirlendiğini söyler. Dolayısıyla sosyalizm aslında liberalizmin bu birey kavramını inkar eder. Böyle bir şey yoktur der. Ama aslında sosyalizmin ideolojinin ileri safhalarına baktığımızda mesela sınıfların ortadan kalktığı durumda ne olacak? O durumda insanlık yani gerçek bir insan kardeşliği kurulacak diyor sosyalist ideoloji. Sınıflar olmayacak, devlet olmayacak. Hani bu John Lennon'ın Imagine şarkısında dediği gibi insanı sınırlayan hiçbir şeyin olmadığı bir şey bir dünyada. Aslında biraz belki zorlamayla diyebiliriz ki o toplumla liberalizmin öngördüğü özgür bireyler toplumu çok da birbirinden ideal olarak, imaj olarak uzak toplumlar değiller aslında. Biraz böyle baktığınızda. Aslında modernizmin bu iki ideolojik ekseni de nihayi olarak yani insanlığın varacağı gelecekte uzak gelecekte belki de birbirine biraz benzeyen bir insanlık toplumu ortaya çıkabileceğini varsaymış olabilirler. Bu tabi bir yorum tartışmaya da açık bir yorum. Birey kavramı böyle. Şimdi gelelim devlet kavramına.